تنها روش قانونی بخشش مهریه که محاکم دادگستری نیز برای آن اعتبار قائل هستند، مراجعه زوجه به دفترخانه اسناد رسمی است که برای انجام این اقدام، باید پدر زوجه نیز حضور داشته باشد.
به گزارش «تابناک»؛ یکی از دغدغه‌های خانمهایی که قصد بخشش مهریه خود را دارند، این است که به چه روشی باید این کار را انجام دهند. آیا میتوان اعتباری برای سند بخشش مهریه بهصورت دستنوشته قائل شد و اگر مهریه را بخشیدیم، میتوانیم از این اقدام منصرف شویم؟
بهعنوان یک اصل و قاعده، باید به این موضوع توجه داشت که اگر زوجه سند یا نوشتهای به زوج داده و در آن، به دریافت مهریه خود اقرار کرده باشد، کار بسیار دشوار است؛ زیرا ادعای بعدی زوجه، انکار بعد از اقرار محسوب می‌شود که در دادگاهها پذیرفته نیست. مثلا دیده شده است که زوجین به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کردهاند و زوجه برای بخشیدن مهریه، سند اقرارنامه مهریه را امضا کرده است؛ در این حالت مهریه او، دریافتشده محسوب می‌شود و ادعای بعدی او مبنی بر نگرفتن مهریه پذیرفته نمی‌شود، مگر اینکه زوجه ثابت کند که اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه یا نادرست بوده است.
بخشش مهریه در کاغذ
یکی از روش‌های مرسوم بخشیدن مهریه نیز بهصورت دستنوشته و در کاغذ معمولی است. در این روش زوجه با دستخط خود، متنی با این مضمون که همه مهریه خود یا قسمتی از آن را بخشیده و دیگر ادعایی نسبت به مهریه از همسر خود ندارد، می‌نویسد، امضا کرده و تاریخ آن را درج می‌کند. این سند از نظر قانونی دارای اعتبار نیست و زوج با استناد به این دستنوشته نمی‌تواند ادعا کند که همسرش مهریه خود را به او بخشیده و دیگر نیازی به پرداخت آن نیست. البته گاهی این بخشش معوض و در قبال دریافت وجه یا مال دیگری صورت می‌گیرد که شرایط کمی متفاوتتر خواهد بود.
بخشش مهریه به صورت شفاهی
گاهی زوجه بهصورت شفاهی و در حضور تعدادی شاهد اعلام می‌کند که مهریه خود را بخشیده است و دیگر ادعایی نسبت به آن ندارد. هرچند که در این حالت شهود هم حضور دارد و شهادت می‌دهند که زوجه به اراده خود این کار را انجام داده است، ولی همچنان این روش هم اعتباری در محاکم ندارد و زوج و زوجه نمی‌توانند ادعا کنند که مهریه بخشیده شده است.
بخشش مهریه در دفاتر اسناد رسمی با حضور پدر
تنها روش قانونی که برای بخشش مهریه وجود دارد و در محاکم دادگستری نیز برای آن اعتبار قائل هستند، مراجعه زوجه به دفترخانه اسناد رسمی است. برای انجام این اقدام، زوجه به همراه مدارک هویتی و سند ازدواج و در معیت پدر خود به دفاتر ثبت اسناد رسمی مراجعه و بسته به شرایطی که دارد، یک سند برای بخشش مهریه تنظیم و امضا می‌کند. این بخشش مهریه می‌تواند در ازای گرفتن یک ملک یا مال یا در ازای گرفتن حق طلاق و … باشد.
بخشش مهریه در طلاق توافقی
بخشش مهریه در طلاق توافقی قاعدتا بر مبنای توافقات زوجین حاصل می‌شود و قانون هم به آن احترام می‌گذارد. برای مثال زوجین می‌توانند توافق کنند که زوجه همه مهریه خود را ببخشد یا بخشی از آن را بخشیده و قسمت دیگر را دریافت کند. برای بخشش مهریه در طلاق توافقی نیاز به حضور زن در دفاتر اسناد رسمی نیست و زوجین می‌توانند در وکالت‌نامه‌ای که به وکیل دادگستری می‌دهند، مشخص کنند که وکیل از سمت خانم اختیار دارد مهریه را ببخشد یا دریافت کند.
بخشش مهریه در ازای گرفتن حق طلاق
تحت شرایطی زوجین تصمیم می‌گیرند که در حالت برابری از حقوق خود قرار بگیرند. مثلا زوجه دارای حق طلاق شود و در ازای آن، زوج، دیگر مسئولیتی برای پرداخت مهریه همسر خود که در سند نکاحیه ذکر شده است، نداشته باشد. در این صورت زوجین پس از ثبت ازدواج باید به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنند و سند وکالت رسمی مبنی بر بخشش مهریه در ازای گرفتن حق طلاق را تنظیم و امضا کنند. البته این وکالتنامه به این صورت است که اگر خانم قصد رجوع به مهریه خود را داشته باشد، حق طلاق او نیز سلب خواهد شد.
آیا پس از بخشش مهریه میتوان از آن رجوع کرد؟
در شرایط ذیل، رجوع از مهریه بخشیدهشده امکانپذیر خواهد بود. بذل مهریه: بذل به معنای بخشیدن مهریه است. وقتی در سند رسمی، عنوان بخشیدن مهریه قید می‌شود و زوجه مهریه خود را در ازای حق طلاق یا مال مشخصی به زوج بخشیده باشد، می‌تواند در شرایط خاصی به آن رجوع کند. برای مثال اگر زوج، مالی را که در سند تنظیم شده است، به زوجه انتقال ندهد یا حق طلاق را از زوجه سلب کند، او می‌تواند در عوض به مهریه خود رجوع کند. هبه مهریه: هبه مهریه به دو دسته معوض و غیرمعوض تقسیم می‌شود. هبه معوض، حالتی است که زوجه در ازای گرفتن مال یا حقی مهریه را میبخشد. برای مثال اگر زوجه در ازای انتقال سند خانه به نام خود، مهریهاش را هبه کند و زوج از انتقال سند، به نام زوجه خودداری کند، زوجه می‌تواند به مهریه رجوع کند. هبه غیرمعوض نیز زمانی مصداق پیدا می‌کند که زوجه بدون پرداخت یا قول پرداخت مالی، مهریه خود را هبه می‌کند که در این صورت می‌تواند با مراجعه به دادگاه، به مهریه خود رجوع کند.
مهریه غیرقابل رجوع
وقتی زوجه مهریه خود را ابرا می‌کند، دیگر نمی‌تواند به مهریه خود رجوع کند. بر اساس ماده ۲۸۹ قانون مدنی، ابرا عبارت از این است که داین (طلبکار) از حق خود به اختیار صرفنظر کند. وقتی زوجه در سند ازدواج قید کند که زوج را از پرداخت مهریه ابرا کرده یا او را بریالذمه کرده است، حق رجوع ساقط خواهد شد.
بخشش مهریه بدون شاهد
زوجه برای بخشش مهریه خود به رضایت یا اذن پدر نیاز دارد. هرچند این مورد قانونی نیست، ولی رویه جاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به این ترتیب است و حتی اگر پدر هم فوت کرده باشد یا به هر دلیلی امکان حضورش مقدور نباشد، باید با رضایت برادر این کار انجام شود؛ لذا برای بخشش مهریه نیاز به شاهدی به غیر از پدر یا برادر نیست و بدون شاهد این فرایند امکانپذیر است.
بخشش مهریه در ازای گرفتن حضانت فرزند
اگر زوج و زوجه در زمان طلاق توافق کنند که زوجه مهریه خود را در ازای حضانت فرزند مشترک خود ببخشد و حضانت را بگیرد، دادگاه بر اساس این توافق، طلاق را انجام خواهد داد.
مهریه بعد از فوت شوهر
زمانی که زوج فوت می‌کند، اگر مال یا ترکهای از خود بر جای گذاشته باشد، زوجه می‌تواند به میزان مهریه خود، اموال را مطالبه کند؛ ولی اگر زوج اموالی نداشته باشد، دریافت مهریه منتفی است.
البته اگر پدر زوج یا شخص ثالثی در زمان عقد ضمانتی برای پرداخت مهریه زوجه داده باشد، زوجه می‌تواند مهریه را از آن‌ها مطالبه کند.
مهریه بعد از فوت زن
زمانی که زوجه فوت کند، پرداخت مهریه از زوج ساقط نمی‌شود و ورثه زوجه می‌توانند متناسب با مهریه اقدام قانونی انجام دهند. البته از آنجایی که زوج خود جزو وراث همسرش است، سهم او از مهریه کسر خواهد شد. البته بهتر است بدانید که موضوع مطالبه مهریه، زمانی اتفاق می‌افتد که زوجه مهریه خود را نبخشیده یا دریافت نکرده باشد.
بخشش مهریه در عقد موقت
یکی از ارکان مهم در عقد موقت، تعیین مهریه است. در عقد موقت هم مانند عقد دائم، زوجه می‌تواند مهریه خود را دریافت یا بذل کند. برای دریافت مهریه، اگر صیغه عقد زوج و زوجه، در دفتر ثبت اسناد رسمی ثبت شده باشد، زوجه باید از اداره اجرای ثبت اقدام کنند و اگر در دفاتر ثبت اسناد رسمی ثبت نشده باشد، باید ابتدا در دادگاه عقد موقت را اثبات و پس از آن مطالبه مهریه را مطرح کند. بخشش مهریه در عقد موقت در دفتر ثبت اسناد رسمی با همین فرآیند صورت می‌گیرد.
اینکه می گویند برای بخشش مهریه پدر یا بردار زوجه باشد نقل آن مثل عروف است که می گویند شاه بخشیه وزیر نمی بخشد. بیشتر مشکلات به خاطر همین پدرها و برادر هاست که در زندگی دو طرف دخالت می کنند. و جالب اینکه در محکمه ای که قانون باید جاری باشد یک عمل غیرقانونی رویه شده است.