به حکایت اخبار و تصاویر منتشره در روزنامه های کثیرالانتشار کشور، در روز‌های گذشته به علت وقوع تصادف زنجیره‌ای در محور بهبهان و اهواز بیش از ۵۰ دستگاه خودرو از محصولات تولیدی ایران خودرو و سایپا با هم برخورد نموده اند که متاسفانه در این تصادف زنجیره‌ای ـ به نقل از معاون اجتماعی و فرهنگ ترافیک ناجا ـ به جز یک دستگاه خودرو هیوندا "ایربگ =کیسه هوا"هیچ یک از این ۵۰ خودرو باز نشده است.
به گزارش «تابناک»؛ این نقص فنی و ایراد ساختاری تصادف مرگبار خودرو‌های تولیدی ایران خودرو و سایپا خسارت مادی و معنوی وحشتناکی به صاحبان آنها وارد و خانواده‌های زیادی را داغدار کرده است. بدین سبب در این نوشتار تلاش داریم بررسی نمایم مسئولیت حقوقی و کیفری و انتظامی تولید این خودرو‌های معیوب و مرگبار و بی کیفیت تولیدی با فناوری عهد عتیق متوجه کیست؟!
به عبارتی اگر پس از تحقیق و بررسی توسط مراجع ذیصلاح قضایی مشخص شود، علت غایی مرگ یا قتل شبه عمد یا قتل خطای محض محتمل افراد ناشی از عمل نکردن ایربگ این "ارابه‌های عهد قدیم" بوده است، کدام اشخاص حقیقی و حقوقی ذی مدخل در روند تولید و فروش خودرو، مسبب و مقصر و جبران خسارت تصادف بر اثر نقص فنی خودرو‌ها هستند و نحوه شکایت کیفری، تعزیراتی، دادخواست حقوقی راجع به موضوع از خودرو سازان چگونه است؟
تعریف نقص فنی چیست؟
مطابق آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی کشور، هر نوع "نقص" یا "تغییر" در وضعیت ظاهری و فنی وسیله نقلیه که موجب کاهش ضریب ایمنی در رانندگی و یا افزایش بیش از حد مجاز گاز‌ها یا آلاینده‌های هوا و یا آلودگی صوتی گردد، نقص فنی تعریف شده است.
این نواقص ممکن است در سیستم های، ترمز، چرخ ها، لاستیک ها، انتقال نیرو، سوخت رسانی، ایمنی داخل خودرو‌ها و امثالهم به دو شکل "نقص فنی آنی" و " نقص فنی مستمر" بروز نماید.
ایربگ یا همان کیسه هوا چیست، و انواع آن کدامند؟
معمولا در جا‌های مختلف خودرو مانند، کیسه هوای روی فرمان و داشبورد، کیسه هوای زانویی در قسمت پایینی فرمان.
کیسه هوای پرده‌ای داخل سقف خودرو و بالای شیشه‌ها، کیسه هوا درون کمربند ایمنی نصب میشوند تا در صورت وقوع تصادف ایربگ‌ها با استفاده از سنسور‌های مربوط به برخورد و همچنین شتاب‌سنج، جهت و شدت تصادف را تشخیص داده، در کسری از ثانیه (یک بیست و پنجم) یا کمتر از نصف پلک زدن باز شده و در هنگام تصادف از جان سرنشینان محافظت و از مجروح و مصدوم و کشت شدن آنها جلوگیری کنند.
قوانین و مقررات و مراجع قضایی مربوط به نقص فنی خودرو کدامند؟
به هر حال سوال این است که خریدار چگونه و در کدام مراجع حقوقی وکیفری به استناد کدام قانون می‌تواند با طرح دعاوی خسارت خودرو معیوب خود را از خودروساز مطالبه کند؟
الف) مطالبه خسارت از طریق تقدیم دادخواست در محاکم حقوقی
۱- «قانون مسئولیت مدنی» مطابق ماده ۱این قانون «هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده، لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می‌باشد.»
۲-قانون مدنی: مطابق ماده ۴۲۲ آن، زمانی که عیب و نقص مورد معامله، پس از انجام معامله کشف شد، خریدار می‌تواند سه اقدام انجام دهد:
یک) خودرو را به شکل معیوب بپذیرد.
دو) تفاضل قیمت خودروی سالم و معیوب را به عنوان خسارت دریافت کند (اخذ ارش).
سه) معامله خودرو را فسخ کند.
۳-ماده ۴۲۳: خیار عیب وقتی برای مشتری ثابت میشود که عیب مخفی و موجود درحین عقد باشد. (خیار عیب)
۴-ماده ۴۲۴: عیب وقتی مخفی محسوب است که مشتری در زمان بیع عالم به آن نبوده است اعم از اینکه این عدم علم ناشی از آن باشدکه عیب واقعا مستور بوده است یا اینکه ظاهر بوده، ولی مشتری ملتفت آن نشده است. (خیار عیب)
لذا با توجه به مواد فوق، خریداران مخیر و مجازند از لحاظ حقوقی اقدام لازم که عبارت است از فسخ معامله یا قبول خودرو با وضع موجود با دریافت ارش به معنی تفاوت قیمت خودرو معیوب با سالم، حق خود را استیفا نمایند.
ب) احقاق حق از طریق مراجع صنفی و تعزیراتی در فروردین‌ماه سال جاری آیین‌نامه اجرایی جدید قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو توسط هیات دولت تهیه و ابلاغ و مطابق مفاد آن مقرر شده بود که یک ماه پس از آن دستورالعمل اجرایی آن هم تهیه به نهاد‌های ذی‌ربط ابلاغ شود.
۱) براساس ماده ۲۹ این آیین نامه مسئولیت رسیدگی به شکایات مصرف‌کنندگان و جلب رضایت آنها در مرحله اول بر عهده عرضه‌کنندگان خودروست. در صورتی که هرگونه مشکلی میان عرضه‌کننده و مصرف‌کننده خودرو به وجود آمد، سازمان‌های صنعت و معدن و تجارت استان‌ها با نظارت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان پیگیر شکایات مشتریان خودرو خواهد بود. چنانچه رضایت مصرف‌کننده تامین نشود، می‌تواند به هیات حل اختلاف مراجعه کند. دبیرخانه هیات حل اختلاف در محل سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‌ها قرار دارد؛ بنابراین این هیات قانونا موظف است ظرف ۲۰روز از تاریخ ثبت شکایات به موضوع رسیدگی و به‌صورت کتبی رای خود را اعلام کند.
۲) طرح شکایت از طریق سازمان تعزیرات، در صورتی که شکایت افراد از خودروسازان در وزارت صمت به نتیجه نرسید، می‌توانند به سازمان تعزیرات حکومتی محل سکونت خویش مراجعه کرده و شکایت خود را علیه خودرو سازان در این سازمان مطابق «ماده ۵۹قانون نظام صنفی کشور» مبنی بر تقلب که «عبارت است از عرضه یا فروش کالا یا ارائه خدمتی که از لحاظ کیفیت یا کمیت، منطبق با مشخصات کالا یا خدمت ابرازی یا درخواستی نباشد» بدون پرداخت هزینه تنظیم نمایند و در حداقل زمان ممکن به خسارت خود دست یابد.
پ) شکایت کیفری در دادسرای عمومی و انقلاب
علاوه بر شکایت حقوقی و تعزیراتی که ذکر شد، گاهی ممکن است خودروسازان به علت نقص فنی در خودرو تولیدی، صدمه جانی یا مالی به افراد وارد نمایند و این نقص مانند باز نشدن ایربگ ناشی از نقص خودرو باشد. آیا در این صورت خسارت دیده یا اولیای دم نامبرده می‌توانند علیه شرکت خورو ساز در دادسرای عمومی و انقلاب شکایت کنند؟
در پاسخ باید گفت؛
۱) مطابق عمومات قانون مجازات اسلامی ناظر بر مواد ۷۱۴، ۷۱۵، ۷۱۶، ۷۱۷ این قانون، هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی منتهی به قتل غیر عمد یا موجب صدمات بدنی شود، مرتکب به حبس و پرداخت دیه محکوم میشود.
۲) بر اساس مواد ۳۶۳ و۳۶۵ قانون مجازات اسلامی می‌توان از باب " تسبیب" شرکتهای خودروسازی را مقصر شمرده و مسئولیت کیفری مذکور در قانون مجازات اسلامی را متوجه آنان دانست؛ بنابراین از نظر کیفری مطابق قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری، اگر به واسطه نقص فنی خودرو صدمه‌ای جانی یا مالی به افراد وارد شود و این نقص فنی ناشی از عملکرد معیوب شرکت خودرو ساز باشد می‌توان از شرکت متخلف شکایت کیفری مطرح و مطابق ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی مدیران قانونی این اشخاص را به تحمل کیفر حبس و جزای نقدی و پرداخت نقدی خسارت محکوم کرد.
۳) شکایت از طریق سازمان بازرسی کل کشور
بر اساس ماده ۲ قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور، اعلانات و شکایاتی در این سازمان قابل رسیدگی است که در خصوص عملکرد شرکت‌ها و موسسات و ارگان‌های دولتی و یا موسسات و شرکتهای عام المنفعه و سازمان‌هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه یا سهام آنها متعلق به دولت است یا دولت به نحوی از انحا، بر آنها نظارت یا کمک می‌نماید، باشد؛ بنابراین، صرفنظر از قوانین پیش گفته زباندیدن از نقص فنی خودرو، می‌توانند با مراجعه به سازمان بازرسی کل کشور از طریق طرح شکایت نیز نسبت به تعقیب حق خود اقدام کنند.
نتیجه گیری
۱) اگر به واسطه نقص فنی خودرو صدمه‌ای جانی یا مالی به افراد وارد شود و این نقص فنی ناشی از نقص فنی خودرو باشد. افراد می‌توانند به لحاظ سهولت در حصول به نتیجه به ترتیب از طریق دادسرای عمومی و انقلاب و تعزیراتی حکومتی و اداره صنعت و معدن وتجارت و بازرسی کل کشور و در نهایت در محاکم حقوقی در صورت اثبات ضمن محکومیت مدیران خودروساز به حبس و جزای نقدی و دریافت خسارت از باب تسبیب و حتی تقصیر در قتل غیر عمد اقدام کنند.
۲) لازم است دادستان کل کشور در راستای حقوق عامه در اجرای ماده ۱۵۶ قانون اساسی خودروسازان را مکلف نماید در مدت معین نسبت به فراخوان و تعمیر و تعویض ایربگ خودروی توسط همه خودروسازان اقدام نماید. تا پیش از این از اتلاف جان و مال مردم توسط این ارابه‌های آدم کش جلوگیری شود.
۳) قوه مجریه و وزارت صمت و ... با بررسی دقیق مزایای رقابتی و اقتصادی واردات خودرو نسبت به اجازه واردات خودرو اقدام نماید. تا بدین طریق از ایراد خسارت مادی ببشتر به مردم در بازار تولید خورو بی رقیبی و اجباری بیش از این شاهد قتل و کشتن مردم توسط خودرو‌های معیوب نباشیم.
۴) دولت با واگذاری سهام خود در شرکتهای خودرو ساز اداره آنها را از وضع خصولتی موجود نجات داده وسهامداران حقیقی را به گرفتن سود سهام واقعی از طریق خرید سهام در سرکت‌های خودروسازی و نظارت واقعی خصوصی تشویق نماید.
پرسش: آیا دادستان کل کشور مکلف است در راستای احیای حقوق عامه قوه نسبت به طرح شکایت علیه مسببین تولید خودرو‌های معیوب اقدام کند؟
پاسخ: بله. به استناد بند۲ اصل۱۵۷ قانون اساسی که به موجب آن احیای حقوق عامه بعنوان یکی از وظایف مهم قوه قضائیه تعریف شده است. منطبق بر ماده ٢٩٠ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ١٣٩٢که پیگیری و نظارت بر دعاوی مربوط به جرایم راجع به اموال، منافع و مصالح ملی و خسارت وارده به حقوق عمومی از طریق مراجع ذیصلاح داخلی، خارجی و بین الملل به دادستان کل محول شده است، ناظر بر دستورالعمل نحوه نظارت و پیگیری حقوق عامه که مصوب ۱۷فروردین ۹۵ مبنی بر اینکه... لذا دادستان‌های سراسر کشور جهت صیانت از حقوق عامه تحت نظارت دادستان کل انجام وظیفه می‌کنند، دادستان کل کشور می تواند یا به بیان دیگر مکلف است به منظور تحقق بخشیدن به مفاد ماده ۱۵۶قانون اساسی و بعنوان متولی "حقوق عامه" نسبت به طرح شکایت اقدام کند.
پرسش: آیا فوت افراد ناشی از ایربگ معیوب خودرو به عنوان قتل غیر عمد قابل شکایت و پیگیری است؟
پاسخ: به نظر می‌رسد پاسخ مثبت باشد. به موجب بند پ ماده۲۸۹قانون مجازات اسلامی "هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب واقع شود، مشروط بر اینکه جنایت واقع شده، مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد، به تجویز صدر همان ماده (۲۹۱)، جنایت (قتل) شبه عمد محسوب می‌گردد.
حتی، در فرض بسیار خوش بینانه؛ وفق بند پ ماده ۲۹۲ همان قانون؛ جنایتی که در آن مرتکب نه قصد جنایت بر مجنی علیه را داشته باشد و نه قصد ایراد فعل واقع شده بر او را، از زمرۀ جنایت (قتل) خطای محض محسوب میشود. بنابراین، چه در فرض قتل شبه عمد و چه در فرض قتل مبتنی بر خطای محض، مرگ روزافزون شهروندان ناشی از تصادف مرگبار خودرو‌های معیوب ایربگ دار، به همراه صدمات وارده به جسم و منافع آن، جرم بوده و از مصادیق قتل شبه عمد یا خطای محض و مستوجب مسئولیت قانونی مسئولان مزبور می‌باشد و به تجویز مواد مزبور، مقررات مندرج در بخش سوم این قانون (قصاص)، تکلیف مقرر در ۶۸۹ آن قانون و نیز ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی و دیگر عمومات حقوقی و قانونی، مستلزم تعقیب قانونی آنها و جبران کلیه خسارات وارده نسبت به حیات و سلامت عمومی مردم است.
*دکتر حمیدرضا آقابابائیان وکیل پایه یک دادگستری و دکترای تخصصی حقوق
کجایی کاری عمو،سازمان حمایت که بایدمدافع مشتری باشه هرسال داره به این دوتاخودروسازتندیس طلایی حمایت ازمصرف کننده میده. 
دوست عزبز به استناد قوانین وومقررات متعدد ناظر بر آرای محتلف صاوره از مراجع عالی قضایی ایران خودرو و سایما شرکت دولتی نیست. دولت از طریق سازمان گسترش یکی از سهامداران آنها است. گرچه متاسفانه بر خلاف قانون بجای انتخاب مدیر عامل آنها توسط هیت مدیره بوسیله دولت انتخاب میشود