به گزارش «تابناک» به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، برنامه صف اول با موضوع شورای نگهبان؛ ضرورت سلامت انتخابات؛ مشارکت حداکثری و حقوق داوطلبان میزبان سیامک ره پیک قائم مقام دبیر شورای نگهبان برگزار شد.
سوال: این روز‌ها خبر‌های انتخابات هر روز دارد از جدی‌تر شدن رسیدن به مراحل پایانی حکایت می‌کند. در واقع هرچه که نزدیک‌تر می‌شویم خبر‌هایی که می‌آید نشان دهنده واقعی‌تر شدن و جدی‌تر شدن این مرحله از انتخابات مجلس شورای اسلامی است و از امروز مهلت‌های سه روزه داوطلبانی که صلاحیتشان در هیئت‌های نظارت استانی تایید یا احراز نشده است آغاز شده و ما از الان بیشتر میهمانانی خواهیم داشت که درباره انتخابات صحبت کنند.
امشب در خدمت آقای ره پیک هستیم قائم مقام دبیر محترم شورای نگهبان، آقای ره پیک بفرمایید که این فرصت سه روزه‌ای که از امروز شروع شده به چه معنا است و چه اتفاقی قرار است در این سه روز بیفتد؟
ره پیک: همانطور که مستحضر هستید بعد از تصویب اصلاحات قانون انتخابات بعضی از فرایند‌ها به برگزاری انتخابات و مقدمات برگزاری انتخابات اضافه شد و برخی از فرایند‌ها باقی ماند با تغییراتی از جهت مثلاً زمان، مدت، موعد و بر اساس قانون جدید مقدمات انتخابات شروع شد، پیش ثبت نام انجام شد و بعد از مرحله پیش ثبت نام تعدادی وارد مرحله بعد شدند و ثبت نام کردند بعد از ثبت نام طبق قانون، هیئت‌های اجرایی صلاحیت‌ها را بررسی کردند که دستگاه اجرایی کشور در امر انتخابات مسئول ساماندهی و برگزاری این بخش بوده است، طبق قانون بعضی از کسانی که داوطلب بودند در این مرحله مورد تایید قرار نگرفتند و بر اساس قانون این‌ها حق داشتند که به هیئت‌های نظارت استانی اعتراض کنند البته بعد از ورود به این مرحله هیئت‌های نظارت با کسب نظر از هیئت مرکزی نظارت و تحت نظارت هیئت مرکزی، صلاحیت همه داوطلبان را بررسی می‌کنند لذا آن تعدادی که اعتراض نداشتند، انصراف داده بودند و همه محاسبات انجام شد کسانی که باقی ماندند پرونده‌هایشان در هیئت‌های نظارت استانی مطرح شد با کسب نظر از هیئت مرکزی نظارت این مرحله طبق قانون جدید از آن مواردی که اصلاحات در قانون انجام شد این بود که مهلت هیئت‌های استانی و هیئت مرکزی حدود ۵۰ روز تعیین شده بود که حدود ۲۱ هزار نفر تقریبا در این مرحله مورد بررسی قرار گرفت پرونده‌شان و چهاردهم دی ماه در ساعات آخر این روز نتایج به استان‌ها اعلام شد و طبق قانون باید هیئت‌های نظارت به فرمانداری‌ها اعلام کنند و آن‌ها به افراد اطلاع بدهند، در عین حال به وزارت کشور هم اسامی اعلام شد و دو روز مهلت بود بعد از چهاردهم که این نظرات به داوطلبان منعکس بشود و کسانی که احیاناً شرایط را نداشتند و مورد تایید قرار نگرفتند در یک مهلت سه روزه بتوانند اعتراض کنند، امروز روز اول این مهلت اعتراض بود و آماری که من در آخر وقت زمان اعتراض امروز گرفتم حدود ۳ هزار نفر امروز اعتراض خودشان را در سامانه ثبت کردند و دو روز دیگر هم باقی است که این کار انجام بشود. تا این مرحله که در واقع یک مرحله واسطی است بعد از هیئت اجرایی و قبل از شورای نگهبان، این اقدامات انجام شده و دوستان ما هم اطلاع رسانی کردند نسبت به آرای صادر شده، نسبت به پرونده‌ها چه میزان تایید و چه میزان مثلاً عدم تایید که طبیعی است در این مرحله هم اعتراض صورت می‌گیرد. کسانی که نسبت به نظری که داده شده اعتراض دارند بعد از این سه روز حدود یک ماه فرصت است که شورای نگهبان به این اعتراضات رسیدگی می‌کند و نظر نهایی را بعد از یک ماه اعلام می‌کند.
سوال: الان ما هنوز احراز نشدن صلاحیت هم داریم درست است؟
ره پیک: احراز نشدن به معنای قسمی در کنار تایید و عدم تایید مقصود این است، بله این در قانون فعلی ذکر شده هم به عدم تایید اشاره شده و هم به عدم احراز، منتها در عمل به ویژه در این دوره بسیار تلاش شد که مواردی که تحت عنوان عدم احراز قرار می‌گیرد با توجه به جمعیت حدود ۲۱ هزار نفری که تقریباً جمعیت بی‌سابقه‌ای است، ما در دوره گذشته حدود ۱۶ هزار نفر داوطلب داشتیم.
سوال: البته ۱۶ هزار را باید با آن ۵۱ هزار مقایسه کنیم درست است؟
ره پیک: نه
سوال: یعنی ادعای زیادی قبلاً هم در آن ۱۶ هزار بودند که شرایط حداقلی را نداشتند.
ره پیک: نه این نکته‌ای است که من دیدم در رسانه‌ها هم مطرح می‌شود شما باید توجه کنید ما در ادوار گذشته اصلاً چیزی به نام پیش ثبت نام نداشتیم.
سوال: بله نداشتیم، ولی قبلاً در همان ثبت نام اصلی کسانی ممکن بود ثبت نام کنند که حداقل‌ها را نداشته باشند مثلاً مدرک تحصیلی را ندارند.
ره پیک: بله منتها ببینید اگر مناسبتی پیش آمد من راجع به پیش ثبت نام عرض خواهم کرد، در هر حال صرف نظر از نکته‌ای که شما می‌فرمایید مقایسه اعداد و ارقام بین دو دوره باید با دقت بیشتری صورت بگیرد آن مرحله پیش ثبت نام یک مرحله ورود بسیار ابتدایی و آسانی بوده به ویژه این که ما در این دوره هم برخلاف دوره‌های دیگر ثبت نام را به صورت الکترونیکی داشتیم یعنی افراد می‌توانستند به راحتی ثبت نام کنند و این از یک جهت مزیتی بود که افرادی که تمایل داشتند به مشارکت در این امر، دیگر زحمت رفتن به فرمانداری‌ها و وزارت کشور و این‌ها را متحمل نمی‌شدند خود این عاملی بود برای این که این افزایش صورت بگیرد، ولی خوب استقبال صورت گرفت. در واقع کسانی که بعد از پیش ثبت نام مصمم بودند که در انتخابات شرکت کنند، چون در ثبت نام بود که از نقطه اول ثبت نام آن پرسشنامه‌ای که مطرح می‌شد و اطلاعات کاملی که از افراد می‌گرفت و افراد باید اطلاعاتی می‌دادند که تقریباً انگیزه آن‌ها را برای مشارکت در انتخابات خیلی قوی نشان می‌داد، آن جا بیشتر قابل مقایسه است با ادوار گذشته تا پیش ثبت نام، لذا ملاحظه می‌کنید که بدون این که ممیزی صورت بگیرد در فاصله پیش ثبت نام تا ثبت نام تقریباً عدد ثبت نام نسبت به پیش ثبت نام تقریبا به نصف تقلیل پیدا کرد البته این‌ها قابل بحث و مذاکره است. در این دوره با توجه به این که در هر حال جمعیت ثبت نام کننده بیش از ۲۱ هزار نفر بود.
سوال: نکته این جا است که خود این تغییر قانون یکی از مقصودهایش این بود که دیگر چیزی به نام عدم احراز نباشد در صحبت‌هایی که نماینده‌های مجلس داشتند یا در صحبت‌های بقیه مسئولین گفته شده که حالا انتظار می‌رود عدم احراز نباشد یا تایید بشوند یا رد بشوند، در واقع عدم احراز‌ها به سبد رد صلاحیت‌ها ریخته نشود.
ره پیک: بله باید به نکته توجه بشود این که در همان قانون که شما می‌فرمایید تلاش بر این بوده و قرینه آن هم این است که در دوره‌های گذشته اعتراضی وجود داشت حتی خود ما هم اعتراض می‌کردیم که این مهلت برای رسیدگی کم است. در این قانون یکی از اصلاحاتی که انجام شد این بود که این مهلت‌ها یک مقدار افزایش پیدا کرد هم در مرحله هیئت‌های استانی و هیئت مرکزی و هم در مرحله شورای نگهبان و این امر خوبی بود یعنی کاملا قابل استفاده بود یعنی برای کمک به آن مشکلی که وجود داشت این مسئله مطرح شد منتها عرض کردم در خود قانون و اصلاح قانون چندین بار این ۳ قسمت مطرح شده است یعنی بالاخره ما در بررسی‌ها به مواردی برخورد می‌کنیم که نمی‌شود احراز کرد حالا من نمونه‌هایی را عرض می‌کنم بعد می‌گویم اشکال چیست که آن نکته‌ای که می‌فرمایید تا حد امکان ترمیم بشود، مثلاً افرادی هستند که به دلیل این که در پرسشنامه یا فرم ثبت نام اطلاعات کامل ندادند و همچنین در مدارکی که برای این افراد ارسال شده اطلاعات کاملی وجود ندارد و بعد از این که هیئت‌ها وارد شدند و بررسی کردند نتوانستند باز اطلاعاتی پیدا کنند که بررسی کنند مثلاً فرض کنید افرادی به آدرسی که دادند مراجعه شده و هیچ اطلاعات دیگری نبوده و مراکزی هم که از آن‌ها استعلام صورت گرفته شده آن‌ها هم اطلاعاتی نداشتند، خوب به آن محل مراجعه کردند و آن شخص آنجا وجود نداشته، در محل دیگری که گفته بوده باز رفتند و مثلاً آن جا هم وجود نداشته یا در بعضی از موارد که چاره‌ای برای حل اسناد متعارض وجود ندارد اگر چاره وجود داشته باشد بتوانند انجام بدهند، انجام می‌دهند. به هر حال مواردی پیش می‌آید که چاره‌ای وجود ندارد این موارد که باید به حداقل برسد مواردی است که نمی‌شود از نظر قانونی آن شرایطی که گفته شده را احراز کرد یا در واقع جزم داشت که صلاحیتی وجود ندارد.
سوال: یعنی شما می‌فرمایید که حتی اگر این زمان خیلی هم افزایش پیدا کند باز هم عدم احراز خواهیم داشت.
ره پیک: حالا مثلاً این زمانی که می‌فرمایید اگر خیلی وسیع باشد که بشود اقدامات فوق العاده‌ای انجام داد ممکن است روی بعضی از این‌ها جواب بدهد، ولی می‌دانید فرایند‌ها باید در یک محدوده خاصی صورت بگیرد یک کاری که باید انجام بشود این مرحله پیش ثبت نام که در سیاست‌های کلی انتخابات مطرح شد و بر اساس آن سیاست‌ها مجلس ورود کرد و این مرحله پیش ثبت نام را اضافه کرد، این مرحله مرحله بسیار سرنوشت سازی است، چون دفعه اول بود که راجع به این موضوع قانون گذاری شد و دفعه اول بود که اجرا شد به نظرم می‌آید آن غرضی که واقعاً در سیاست‌ها برای پیش ثبت نام وجود داشت به شکل کامل محقق نشد، مقصود سیاست‌ها این بود که ما یک ارزیابی اولیه از این شایستگی‌ها داشته باشیم ما چه از جهت نرم‌افزار و چه از نظر محتوا اگر این مرحله پیش ثبت نام را و پیرو آن ثبت نام را به صورت خیلی قوی با محتوا بتوانیم اجرا کنیم من فکر می‌کنم که سهم بسیار موثری در کاهش آن مسئله عدم احراز دارد و بعضی از تدابیر دیگر، ولی عرضم این است که به هر حال مواردی پیش می‌آید که این اتفاق بیفتد؛ لذا در قانون هم پیش بینی شده در همین اصلاحات پیش بینی شده که موارد این را داریم و باید تلاش کرد این موارد در حد ممکن کاهش پیدا کند که در این دوره تلاش‌هایی صورت گرفت که نسبت به دوره قبل خیلی وضعیت مناسب‌تری در این حوزه داشتیم "
سوال: آقای دکتر در این مرحله که بعضی از داوطلبان اعتراض دارند، اعتراضشان را می‌کنند چه کسی به اعتراضشان رسیدگی می‌کند؟ شورای نگهبان یا همچنان هیئت‌های استانی؟
ره پیک: بعد از این مرحله‌ای که از آن عبور کردیم و الان بعضی از داوطلبان نسبت به آن اعتراض دارند، این اعتراض‌ها در شورای نگهبان می‌آید و شورای نگهبان به این اعتراض‌ها رسیدگی خواهد کرد البته به صورت طبیعی گروه‌ها و شعب مختلفی وجود دارد این‌ها را بررسی می‌کنند در ابتدا و نظرات هیئت‌های نظارت، دفاعیات و توضیحات و همه این‌ها را بررسی می‌کنند و نهایتا شورای نگهبان اظهار نظر می‌کند.
سوال: اگر کسی دوباره به خود شورای نگهبان اعتراض داشته باشد؟
ره پیک: ما در قانون این مراحل را پیش بینی کردیم هیات اجرایی، هیئت استانی، هیئت مرکزی و نهایتا شورای نگهبان و، چون شورای نگهبان طبق قانون اساسی خود شورای نگهبان نظارت بر انتخابات را دارد در مورد این اعتراضات قضاوت می‌کند و نظر نهایی خودش را اعلام می‌کند شبیه سلسله مراتب دادگاه ها، دادگاه بدوی، تجدیدنظر، دیوان عالی کشور دیگر در جایی آن نظر نهایی اعلام می‌شود.
سوال: نظارت استصوابی که به هرحال حرف‌هایی همیشه درباره آن مطرح می‌شود در این ایام به عنوان یک عاملی که می‌تواند در مثلا رونق انتخابات دخیل باشد. چه دلیلی داریم برای این که این را تائید یا رد کنیم یا بگوییم بله واقعا خیلی تاثیر داشته یا تاثیر آن آن چنان که فکر می‌کنیم نیست.
ره پیک: من مقدمه کوتاهی عرض کنم، چون باز این از آن مواردی است که در رسانه‌ها و محافل گوناگون مطرح می‌شود و گاهی اوقات برداشت‌هایی صورت می‌گیرد که این برداشت ممکن است منجر به ایجاد سوالات یا شبهاتی شود.
نظارت استصوابی معنایش این است که آن کسی که ناظر است بتواند تصمیم بگیرد، اگر در این فرآیند نظارت خودش مشکلی دید بتواند راجع به آن اظهار نظر کند و تصمیم بگیرد و این را موکول به کس دیگری نکند حالا در مقابلش مثلا نظارت استدلایی یا اطلاعی می‌گویند که گاهی اوقات ناظر شأنش این است که اگر مسئله‌ای دید این را اعلام کند، آن نکته مهم و ظریف این است که در مسائل حکومتی و حاکمیتی، نظارت استصوابی در این گونه مراکز یا نهاد‌های مشابه اصل نظارت استصوابی یک امر اجتناب ناپذیر است حال اسمش هرچه می‌خواهد باشد این مثلا در یک امر تصمیم گیری مثل همین انتخابات که بالاخره باید تصمیم گرفت، ممکن است این نظارت تحت عنوان نظارت استصوابی یا موثر یا هر نظارتی مثلا در اختیار یک کمیسیونی باشد، مثلا داخل مجلس یا قوه قضائیه باشد در بعضی از کشور‌ها قوه قضائیه حرف آخر را می‌زند، این امر اجتناب ناپذیر است یعنی ما نمی‌توانیم بگوییم که اصل نظارت استصوابی نباشد، این اصلا امکان ندارد.
سوال: بالاخره یعنی یک انطباقی بین شرایطی که در قانون آمده با مصادیق آن که همان افراد و داوطلبان هستند باید صورت بگیرد.
ره پیک: بله مثلا در کشوری فرض کنید آن جا یک مسئله‌ای در انتخابات پیش آمده و الان باید ببینند که این آرای در این حوزه را باید ابطال کنند یا خیر، مثلا چگونه رسیدگی کنند، جایی باید این را تصمیم بگیرد، حالا این نظارت استصوابی براساس قانون اساسی و تفصیل شورای نگهبان و قوانین عادی این برعهده شورای نگهبان گذاشته شده، در قانون اساسی نظارت بر انتخابات که نام برده چه انتخابات‌هایی برعهده شورای نگهبان است و شورای نگهبان تفصیل کرده که این نظارت، نظارت عام است، فراگیر است و استصوابی است که حالا این عبارت در قانون عادی هم آمده، قوانین انتخابات این عبارت آمده که شورای نگهبان نظارتش عام است، مربوط به همه مراحل است و استصوابی و گاهی هم ممکن است که شهره کنند که آیا از اول این طور بوده یا نبوده مثلا از زمانی که شورای نگهبان تفصیل کرده این نظارت استصوابی آمده که این بحثی است که کسانی که علاقمند هستند مراجعه کنند به سال ۶۰، قبل از ۶۰ صحبت‌های حضرت امام (ره)، رویه شورای نگهبان در همان ابتدا سال ۶۰ مرحوم آیت الله عظمی صافی گلپایگانی آن جا نسبت به بعضی از کاندیدا‌هایی که در مجلس مطرح شدند سال ۶۰ بنابر سوالی که مطرح شده بود اظهارنظر کردند و به وزارت کشور نوشتند که دو نفر صلاحیت ندارند قبل از تفصیل و حالا آن قبل از این که شورای نگهبان شکل بگیرد خود وزارت کشور این کار را انجام می‌داد که تعیین صلاحیت می‌کرد بنابراین در مورد اصل مسئله نباید شک کرد حالا اگر مثلاً فرض کنیم قانون اساسی این نظارت را به شورای نگهبان نمی‌داد خوب چه کار می‌کردیم؟ مثلاً به قوه قضاییه می‌داد خوب او باید انجام می‌داد دیگر شورای نگهبان مدعی نبود الان، چون به شورای نگهبان محول شده دارد رسیدگی می‌کند و این هم قابل توجه است عرض کنم در ذیل بحث نظارت استصوابی که از زمانی که قانون انتخابات نوشته شده این نظارت استصوابی اجزایش در قانون آمده است یعنی الان که مثلاً می‌گوییم شورای نگهبان بیاید برای نظارت، هیئت مرکزی تشکیل بدهد و اظهار نظر کند این را قانون گفته، این را شورای نگهبان نگفته است. این که شورای نگهبان می‌تواند کجا ابطال کند یا هیئت مرکزی کجا مثلاً می‌تواند صندوق را ابطال کند این را قانون گفته یعنی اجزای نظارت استصوابی الان در قانون آمده است بنابراین به نظرم باید یک مقدار در این مسئله دقت کرد که خدای نکرده شبهه‌ای به وجود نیاید.
سوال: واقعا این رابطه چقدر جدی است؟ رابطه مثلاً بین رد صلاحیت‌ها، تایید صلاحیت‌ها و مشارکت اصلاً جدی است؟ یعنی نگاه به انتخابات‌های گذشته مجلس یا حتی چه ریاست جمهوری و حتی شورای شهر می‌تواند بیانگر این باشد که رابطه‌ای بین این دو وجود دارد یعنی آن زمانی که این دایره گسترده‌تر دیده شده و سخت‌گیری احیاناً اگر اسمش را بگذاریم، کمتر بوده یا با دوره‌ای که این سخت‌گیری‌ها بیشتر بوده ببینیم که این رابطه هم آیا همواره وجود داشته است؟
ره پیک: به هر حال ببینید اصل وجود رابطه را که نمی‌شود انکار کرد بالاخره انتخابات است و این هم بخشی از انتخابات است و، اما این که حالا چقدر تاثیر می‌گذارد آن بحث دیگری است. آنچه که در نظرسنجی‌ها و کار‌های تحقیقاتی در ادوار گذشته و حتی همین دوره مراکز انجام دادند نسبت به متغیر‌های دیگری که احتمال می‌رود دخالت داشته باشند مثل مسائل اقتصادی، مسائل اجتماعی و امثال آن سهمش خیلی کمتر است، ولی به هر حال سهم دارد و به همان میزان کمی هم که سهم است باید تلاش کرد که آن طور که شایسته است و اجرای قانون به شکل مناسبی مورد توجه قرار می‌گیرد به آن شکل عمل کرد که بالاخره آن سهم هم در حد خودش ایفا بشود.
سوال: شورای نگهبان خودش را مکلف به اعلام دلیل رد صلاحیت و شنیدن دفاعیات داوطلبان رد شده می‌داند؟
ره پیک: بله اصل این تکلیف که وجود دارد البته ما اینجا قوانین مختلفی داریم، هم در قانون مجلس است، هم در قانون مجمع است و یک مرحله‌ای از این استماع نظرات، توضیحات در هیئت‌های استانی اتفاق افتاده، در خود ستاد شورای نگهبان اتفاق افتاده ما الان سامانه‌ای برای اعتراض در همان مرحله قبل و مرحله فعلی داریم اعتراض به هیئت‌های اجرایی، اعتراض به هیئت‌های نظارت که در آن جا افراد در آن سامانه وارد می‌شوند و آن جا ابراز تمایل می‌کنند آن جا صفحه‌ای باز می‌شود که می‌توانند توضیحات خودشان را بدهند حتی می‌توانند اسنادی را بارگذاری کنند مثلاً سندی دارند که مثبت صلاحیت است آن را بارگذاری کنند و حتی این پیش‌بینی شده که آنجا اظهار کنند که مثلاً تلفنی می‌خواهند با یک کارشناس صحبت کنند یا می‌خواهند ملاقات داشته باشند.
در خود شورای نگهبان اتفاق افتاده است، ما الان به اصطلاح یک سامانه‌ای داریم برای اعتراض در همان مرحله قبل و مرحله فعلی.
اعتراض به هیئت‌های اجرایی، اعتراض به هیئت‌های نظارت، که در آن جا افراد وارد می‌شوند در آن سامانه وآن جا ابراز تمایل می‌کنند که اولا آن جا یک صفحه‌ای باز می‌شود که می‌توانند توضیحات خودشان را بدهند، حتی می‌توانند یک اسنادی را بارگذاری کنند، مورد نظرشان باشد یک سندی - چیزی دارند که مثبت صلاحیت هست، بارگذاری کنند و حتی این پیش بینی شده است که آن جا اظهار کنند که مثلا تلفنی می‌خواهند صحبت کنند به یک کارشناسی، یا می‌خواهند ملاقات داشته باشند، خوب البته حالا حجم بعضی از افراد که حالا صدای ما را می‌شنوند ممکن بگویند که حالا ما نتوانستیم ملاقات کنیم، من این را قبول می‌کنیم، البته در استان‌ها مراجعه می‌کردند، چون این هم در قانون آمده است که دفاتر نظارتی ما، هیئت‌های نظارت ما در استان استماع کننده، اگر به استان‌ها مراجعه می‌کردند، قاعدتا امکان ملاقات و این‌ها بیشتر وجود داشت، حتی ما در ستاد این را پیش بینی کردیم تعداد قابل توجهی هم، هم مدارک بارگذاری کردند، هم تلفنی با ایشان صحبت شده است و هم ملاقات کردند و این‌ها ثبت و ضبط شده است، البته ممکن است بعضی حالا یا فرصت نبوده است یا توفیق پیدا نشده است که ملاقات صورت نگیرد، خوب این‌ها هم هست، اما این تکلیف اصلش درست است، قانونی است و ما تا جایی که ممکن است باید به این تکلیف را عمل بکنیم و در همین دوره هم حتما این کار را ان شاءالله انجام خواهیم داد با حدود فرصت و امکاناتی که هست.
سؤال: تنوع داوطلبان چقدر می‌تواند به افزایش حداکثری مشارکت مردم در انتخابات منجر شود؟
ره پیک: قطعا و یقینا یکی از دلایلی که می‌تواند تاثیرداشته باشد توی شرکت مردم توی انتخابات همین تنوع هست.
تنوعش به نظر من این قدر مهم نیست که سوادشان و دلسوزی شان مهم است.
مردم همه طرز تفکر‌های مختلف دارند، وقتی فقط یک قشری، نماینده‌ای داشته باشد دیگر مجلس شورای ملی نمی‌شود، می‌شود شورای خودمونی.
قطعا تاثیر دارد که آدم‌ها با توجه به سلیقه شان و اعتقادشان حق انتخاب داشته باشند و این می‌تواند باعث افزایش مشارکت بشود و باعث بشود که انتخابات پرشورتری داشته باشیم.
میزان و تعداد نامزد‌ها در این دوره دو برابر است، دوره قبل مجلس اسلامی است و این نوید یک انتخابات پرشور و در واقع کامل را به ما می‌دهد.
هر چه می‌خواهد بیاید، بیاید، تو هر سلیقه‌ای، ولی به نفع منافع نظام و کشورمان کار بکند.
باید کاندید بشوند و بستگی به انتخاب مردم باز دارد، مردم چی، سلیقه خود مردم چیست و چه کسی را می‌پسندند.
سؤال: بیست و شش نفر از نمایندگان مجلس فعلی و برخی کسانی که سابقه وزارت خانه داشتند، رد صلاحیت شدند، نظرتان چیست در این باره؟
ره پیک: بالاخره حتما آن شرایطی که باید داشته باشند، نداشتند و به نظر من باید تمکین کنند از این رای.
میزان حال افراد است و شرایط عملکرد فعلی شان ملاک است، اگر چهار سال قبل در یک مقطعی تایید یا به نحوی قبول شده اند، عملکرد کنونی شان مهم است.
امکان دارد توی یک شرایط، توی یک زمانی، آن شرایط حضور در مجلس داشته اند، الان ندارند.
شاید واقعا آن شایستگی که به درد مردم ایران بخورد را نداشتند که رد صلاحیت شده اند دیگه.
علتش این است آن جور که باید صلاحیت شان را در دوره‌های قبلی ثابت نکردند و آن جوری که مردم و ملت ایران می‌خواستند نبودند.
کسی که واقعا از درددل مردم و کسی که مشکلی ندارد و می‌خواهد خودش را به بالا برساند و به یک مقامی برساند آن شایسته واقعا حضور توی مجلس نیست.
سوال: آقای ره پیک مردم نظراتی درباره تاثیر رد صلاحیت‌ها، برای مشارکت شان بیان کردند، شما در این باره چه استنادی دارید یا چه نکته‌ای دارید؟
ره پیک: همان طور که عرض کردم خوب ما که بلاخره در فرآیند انتخابات قرار گرفتیم، تمام تلاش باید بکنیم که با هر وسیله‌ای و با هر توانی کمک بکنیم به بحث مشارکت، رقابت، سلامت و امنیت انتخابات؛ و همین طور که عرض کردم اگر در مقام مقایسه باشیم که این چقدر تاثیر دارد خوب در مقایسه با متغیر‌های دیگر ممکن است تاثیرش کمتر باشد همان طور که به نظرسنجی‌ها و کار‌های علمی وجود دارد.
از نظر تجربه عملی هم خوب این قابل توجه است در بعضی از ادوار، در بعضی از انتخابات‌ها مثل شوراها، ملاحظه کردید که خوب یک صلاحیت یا بررسی صلاحیت‌ها خیلی وسیع و اوسع برای این که خیلی‌ها شرکت کردند، ولی در واقع نتیجه و مشارکت بسیار پایین بود، یا در ادوار مختلف همین طور، رویه‌هایی که بررسی صلاحیت‌ها وجود داشته است، تا حدی ثابت بوده است، اما درصد مشارکت خیلی متفاوت بوده است در ادوار گذشته، ولی همین طور که عرض کردم هر سهمی برای این بحث قائل شویم بایستی تلاش کرد که ان شاءالله بهترین بهره برداری از این موقعیت انجام بدهیم.
سوال: عرض کنم که در باره تفاوت نسل یک شبهه‌ای گفته می‌شود که متوسط سن اعضای شورای نگهبان آن قدر بالاست که ممکن است مثلا علائق و سلایق نسل جوان و نسل جدید که اسم‌های مختلف حالا روش گذاشته می‌شود، حالا این را درک نکنند، فاصله باشد، فاصله معناداری باشد بین این دو نسل و حتی شاید مثالش را شاید بشود این جور زد که الان پدر‌ها با پسر‌ها، پدربزرگ‌ها با نوه‌های جا‌هایی ممکن است حرف هم را درک نکنند و این تاثیر بگذارد در این عملکرد و این که این به اصطلاح رفتار شورای نگهبان منطبق با خواسته نسل جدید و جوان نباشد. شما این را باور دارید که تاثیر دارد یا خیر؟
ره پیک: حالا این سوال ممکن است راجع به همه نهاد‌ها مطرح بشود دیگه یا بعضی از نهاد‌ها مطرح شود، اولا باید تلاش کرد که این فاصله نسلی که می‌فرمایید حتی توی خانه‌ها بین پدر‌ها و فرزند‌ها آن بخشی اش که غیر واقعی است در واقع آن بخش، آن فاصله پر شود و یک بخشش اجتناب ناپذیر است و به هر حال وجود دارد، ببینید شورای نگهبان اولا الان میانگین سنی اش همان فاصله‌ای که می‌فرمایید شاید نباشد، عمده فقها که در مراحل جدیدتر آمدند، حقوق دان‌ها در سنینی قرار دارند که این سنین، سنین متناسب با وظایفی است که به عهده گرفتند.
فقهای شورای نگهبان و شورای نگهبان کسانی هستند که باید شرط اجتهاد را داشته باشند و بایستی آن شرایط قانون اساسی داشته باشند. بتوانند در این موضوعات مهمی که الان در مقابلش قرار گرفته اند تصمیم گیری بکنند.
همین طور حقوق دان‌های شورای نگهبان باید حقوق دان‌هایی باشند که از چه از جهت علمی و سوابق تجربی این توان را داشته باشند و خوب از نظر قانونی انتخاب فقهای شورای نگهبان خوب با مقام معظم رهبری است و انتخاب می‌کنند و در واقع تشخیصیکه می‌دهند و آن شرایطی که در قانون آمده است و در مورد حقوق دان‌ها انتخاب برعهده بعد از پیشنهاد رئیس قوه قضاییه، انتخاب با نمایندگان مجلس است و معمولا هم رئیس قوه قضاییه یک طیفی را معرفی می‌کنند، ممکن است در آن طیف، افراد مثلا وضعیت سنی، افراد متفاوتی باشند و این انتخاب مجلس است که انتخاب می‌کند، به هر حال افراد انتخاب می‌شوند، خلاصه این انتخاب دست اعضا نیست، اعضا منتخب هستند در واقع چه از طریق مجلس، چه از طریق مقام معظم رهبری و آن‌ها تشخیص می‌دهند که چه کسانی وارد این نهاد مهم بشوند.
سوال: آقای ره پیک بعضی از کسانی که رد صلاحیت شده اند، خوب داریم هم توی نمایندگان فعلی مجلس و هم بین کسانی که سابقه مسئولیت‌های حساس داشتند، در همین گذشته نه چندان دور، این برای برخی از مردم سوال است که چطور همچین چیزی ممکن است، کسی که خودش مسئولیتی داشته است که در آن مسئولیت باید درباره برخی استعلامات دستگاه زیرمجموعه اش پاسخ می‌دادند و آن استعلامات مبنای تایید یا رد صلاحیت برخی از کاندیدا‌ها یا نامزد‌ها در انتخابات مختلف بوده است، حالا خود آن شخص که در راس آن دستگاه بوده است، چطور ممکن است که احراز صلاحیت نشود یا رد صلاحیت بشود مثلا؟
ره پیک: دو تا نکته من عرض کنم که این‌ها متصل شود به همدیگر شاید پاسخ داده شود، یک نکته این که خوب ما برای بحث بررسی صلاحیت‌ها یک قواعدی داریم از نظر حقوقی، چه این قواعد در قانون باشد و چه در واقع به عنوان یک قاعده حقوقی و فقهی اعمال بشود.
عرض به حضورتان که مثلا فرض بفرمایید مثلا ما در مورد بررسی صلاحیت‌ها اگر در گذشته کسی صلاحیتش مورد بررسی قرار گرفته است، تایید یا رد شده است مثلا، شرایط را نداشته است، قاعده‌ای ما داریم که اگر در ادوار بعد همین افراد شرکت کردند، در صورتی که تغییری در وضعیت پرونده و مستندات صورت نگرفته است، همان حکم قبلی جاری می‌شود، یعنی اگر کسی در گذشته شرایط را داشته است، حالا عنوان تایید گرفته است، در یک فاصله‌ای در دوره بعد آمده است مثلا چهار سال بعد آمده است شرکت کرده است در یک انتخاباتی، اگر اتفاقی نیافتااده باشد، فاصله در این فاصله خوب ما حکم می‌کنیم به همان حکم سابق.
سوال: این قاعده شماست؟
ره پیک: بله، این قاعده است و اجرا هم می‌شود، انتخاب هم می‌شود.
بلاعکسش هم همین طور است، اگر کسی تایید نشده است و اگر اتفاقی نیافتاده است و همان دلایل باقی است باز حکم همان است، اما اگر در این فاصله اتفاقی افتاده است، مثلا یکی سندی هست، بررسی مجدد باید صورت بگیرد و متناسب با آن سندی که وجود دارد، تصمیم گیری صورت بگیرد، چه کسی که تایید بوده است قبلا و حتی کسی که عدم تایید بوده است و چیز‌های جدیدی ممکن است مطرح شده باشد و این معناش این است که آن رای قبلی یا آن مستند قبلی شاید درست نباشد، مثل فرض کنید که کسی که در گذشته رای داشته است و محکومیت و ما موظف بودیم به آن محکومیت عمل بکنیم و آثارش را برقرار بکنیم، حالا مثلا در یک دوره‌ای بعدا در یک مرجع بالاتری، معلوم شد که آن رای درست نبوده است و نقض شده است مثلا و بعدا آمدند گفتند باید به آن توجه کرد، پس این یک قاعده است در واقع، و یک نکته دیگر که این هم قابل توجه است، بببینید مثلا وقتی گفته می‌شود کسی شرایط را ندارد، ممکن است این جور تصور بشود که یک کسی هیچ شرایطی را ندارد، دیگران ممکن است این جور تلقی بکنند اگر گفتند یک کسی صلاحیت تایید نشد یا صلاحیت ندارد یعنی از همه جهات شرایط را ندارد.
در حالی که این طور نیست در عدم تایید‌ها گاهی وقت‌ها ممکن است ما یک شرط شکلی را نداشته باشیم، مثلا فرض بفرمایید حالا این بحث استعفا و این‌ها آمده است قبل از این مرحله، فرض بفرمایید که یک کسی تایید نشد در ادوار گذشته، تایید نشد، چرا، خوب، چون در موقع باید استعفا می‌داده است و نداده است، این شرط، شرط شکلی است، ولی قانون گفته است که اگر کسی استعفا نداد، نمی‌تواند تایید بشود.
این هیچ ربطی ندارد به مسایل مثلا سیاسی نمی‌دانم یا مسایل اعتقادی، گاهی وقت‌ها ممکن است جهت دیگری باشد و این را هم باید توجه کرد، موقعی که گفته می‌شود که یک کسی رد در یک مرحله، این معناش این نیست که همه جهات یک سوال بزرگی ایجاد بشود، ممکن است یک جهت خاصی باشد، آن جهت ممکن است گاهی وقت شکلی باشد و گاهی وقت‌ها ممکن است یک امر ماهوی باشد، گاهی وقت‌ها ممکن است قابل رفع باشد با یک بررسی و با یک سندی و انواع مختلفی، لذا این سوالی که فرمودید، باید این مقدمات را در نظر گرفت و با این مقدمات و با این فرض که در واقع آن مرجعی که به این رسیدگی می‌کند، به این نکات رسیدگی می‌کند و با توجه به این نکات و قواعد دارد رسیدگی می‌کند، فکر می‌کنم که حالا صرف نظر از مصداق، روش و رویه مسئله و روش حل مسئله روشن می‌شود.
سوال: یک بحث دیگری که مطرح است، این که در این دوره قرار است داوطلبان از امکانات عمومی از جمله از امکانات صدا و سیما برای تبلیغات استفاده بکنند، یک فرصت برابری برای شان فراهم شده است و این معناش این نیست لزوما در شبکه‌های تلویزیونی یا رادیویی، ممکن است در سکو‌های مجازی در اختیار صدا و سیما باشد این مسئله، خود این‌ها هم به هر حال نظارت بشود، شورای نگهبان توان این را خواهد داشت که نظارت کند یا شکل نظارت در واقع به شکل دیگری خواهد بود باید منتظر بمانید تا مثلا شکایتی بشود یا مسئله‌ای گزارش بشود به شما؟
ره پیک: نه ما شکایت خوب یک طریقی است که ممکن است مطلع بشویم، اما از طُرُق مختلف اگر کسی در واقع تخلفی انجام بدهد چه در بحث تبلیغات عرض شود فیزیکی و چه در فضای مجازی، گزارشاتی که به ما می‌رسد و ناظرانی که ما داریم در هیئت‌های نظارت و شبکه نظارت، در حوزه‌های مختلف، این‌ها اگر گزارشی دادند، بعضی از ناظران ما طبق قانون جدید ضابط هم هستند یعنی از نظر قضایی آموزش دیدند یک تعداد محدودی، یک تعداد محدودی از این‌ها ضابط هم هستند از تمام این امکانات می‌شود استفاده کرد، اگر خدای ناکرده‌ای اگر جایی تخلفی اتفاق بیافتد و گزارش بشود رسیدگی خواهیم کرد.
سوال: و بعد از این مرحله، مرحله تایید صلاحیت و در واقع اعلام نهایی داوطلبانی هست که تایید یا رد صلاحیت شدند یا احزار صلاحیت نشدند این چه تاریخی است؟
ره پیک: عرض کردم که ما بعد آن سه روز، بعد از یک ماه شورای نگهبان فرصت دارد که بعد از یک ماه اظهار نظر انجام بدهد، البته حالا یک مرحله فرعی هم در بین این فرصت وجود دارد، اگر کسانی در این مراحل قبلی تایید شدند، اما به یک دلیلی یا مستندی کسانی که تایید شدند در مرحله شورای نگهبان، مستنداتی برای عدم تایید آن‌ها پیدا بشود، آن جا شورای نگهبان طبق قانون این اختیار را دارد که در واقع این بررسی را انجام دهد، آن جا یک مهلت کوتاهی وجود دارد برای کسی که در واقع اصطلاحا رد ابتدایی شده است، چون فرض بر این است که این مراحل که طی شد و افراد تایید شدند دیگر بحث رد مطرح نیست دیگر ما فقط به کسانی که رد شدند و اعتراض کردند ما به پرونده آن‌ها باید رسیدگی کنیم، اما استثنائا ممکن است، در طول بیست سال گذشته، چهار – پنج مورد این طور اتفاق افتاده باشد که یک مستندی پیدا شده است، که شورای نگهبان در این مرحله بخواهد عدم تایید را برای کسی که قبلا تایید شده است، استفاده بکند آن جا یک فرصت محدود دو – سه روزه وجود دارد، که بتواند آن شخص بتواند دفاعیات خودش را انجام بدهد، چون به او گفته اند که تایید بوده است و حالا تایید نیست، استثنائا، این هم در واقع زمان فرعی است، ولی بعد از یک ماه آینده ان شاءالله باید پاسخ‌ها آماده بشود.
سوال: یک چیز دیگه، رد اعتبار نامه برای شما به عنوان یک مبنا نمی‌دانم سند، یک چیز این جوری در نظر گرفته می‌شود یا نه؟
ره پیک: رد اعتبار نامه فی نفسه نه، چون آن یک تشخیصی است که در مجلس اتفاق می‌افتد، اما آن رد اعتبارنامه مستند به اسنادی باشد که آن اسناد در اختیار شورای نگهبان قرار بگیرد و آن‌ها را بررسی نکرده است قبلا، یک موقع بررسی کرده است و نظر داده است نسبت به آن، یک موقع اسنادی است که نست به آن بررسی صورت نگرفته است، آن‌ها خوب می‌تواند موثر باشد و بررسی کنند، ولی مبداء اظهار نظر مجلس نسبت به رد اعتبارنامه مستند یک نامزدی چه بوده است، آن را ما جستجو نمی‌کنیم، که برویم ببینیم که مثلا با چه مبنایی و و رد، تشخیص آن‌ها بوده است در واقع.
سوال: مورد توجه اصلا قرار می‌گیرد یا خیر؟
ره پیک: نه، مثلا، چون بگوییم که اگر کسی اعتبارنامه اش رد شده است بنابراین ما باید لزوما، الزاما به این مسئله.
سوال: نه حداقل درباره اش صحبت کنید؟
ره پیک: عرض کردم که اگر آن رد مستندی داشته باشد که بشود به آن توجه کرد بله باید به آن توجه می‌کنیم.
سوال: الان در این مرحله شما از چند نفر کمک می‌گیرید برای این مرحله نهایی یک ماهه، با توجه به این که به هر حال چند هزار نفر شما باید دوباره بررسی کنید، اسنادشان برا ببینید، خوب حالا هفت – هشت هزار نفر مثلا؟
ره پیک: خوب ما آن گروه‌هایی که یا شعبی که داریم شعب رسیدگی کننده‌ای که داریم، تعداد قابل توجهی از کارشناسان حقوقی و کارشناسان در واقع بررسی‌های پرونده داریم و شاید مثلا بیش از دویست و پنجاه نفر در این حوزه دارند فعالیت می‌کنند و آن‌ها بررسی می‌کنند و نظرات شان را در اختیار قرار می‌دهند و این هم توجه بفرمایید که پرونده‌هایی که مورد بررسی قرار می‌گیرد این پرونده‌ها، پرونده‌هایی است که از جهت نوع بررسی، کیفیت، حجم، مطالب شان متفاوت است، مستحضر هستید که در همین دوره حدود نوزده هزار نفر کسانی هستند که این‌ها خیلی پرونده مفصلی ندارند و کسانی هستند که بدون سابقه در واقع اعلام شده اند، تعداد محدودی سوابق د ارند، کسانی که هم سابقه دارند خوب پرونده‌های شان همان طور که عرض کردم و قاعده‌ای که گفتم، تایید بودند یا رد بودند، سابقه دارند و در وضعیت شان تغییری ایجاد نشده است نسبت به گذشته و لذا همان ابزار کارشناسی و هم نوع پرونده‌ها شرایطی را ایجاد می‌کند که آن ساماندهی بکنیم که شورای نگهبان ان شاء الله بتواند در این فرصت رسیدگی بکند.
سوال: پیش بینی تان این است که تاخیری نخواهد شد و به همه رسیدگی خواهد شد و وقت کافی هست؟
ره پیک: البته عرض کردم که اگر ما فرصت‌های خیلی موسع تری داشتیم، مثلا به جای پنجاه روز یک سال وقت داشتیم مثلا، از یک سال پیش شروع می‌شد خیلی بهتر بود.
سوال: حالا همین خوب یک سال ممکن است شدنی نباشد عملا، الان شما از این تجربه استفاده خواهید کرد و احیانا منجر به لایحه‌ای چیزی بشود که همین قانون یک بازنگری بشود؟
ره پیک: ما عرض کردم ما اگر بتوانیم آن مرحله پیش ثبت نام و پیرو آن ثبت نام، یک مرحله خیلی دقیق و کارشناسی و موثر در بررسی، این جوری در واقع طراحی بکنیم، بسیار موثر خواهد بود در مراحل بعدی، هم در دقت، هم در سرعت کار، هم در پیش بینی پذیری در واقع وضعیت ....
سوال: یعنی الان مدنظر شورای نگهبان این است که پیش ثبت نام زودتر از این هم شروع بشود؟
ره پیک: حالا آن بحث زودتر، بله می‌شود مطرح کرد، ولی بیشتر مقصودم کیفیت است، یعنی پیش ثبت نام همان طور که عرض کردم در سیاست‌ها پیش بینی شده است، مقصود این بوده است یک ارزیابی اولیه از شایستگی‌های شخص صورت بگیرد، پیش ثبت نام انجام شد، از مجلس باید تشکر کرد، از مجریان باید تشکر کرد، اما اگر از این تجربیات استفاده بشود این پیش ثبت نام می‌تواند در واقع یک مرحله بسیار خوب و موثری باشد در برگزاری انتخابات.
