اندیشکده آمریکایی استیمسون: مساله اصولگرایان اجماع جلیلی و قالیباف است/ مشارکت 60 درصدی به نفع اصلاح طلبان است/ زاکانی و قاضی زاده کنار می کشند

بین الملل تابناک: اندیشکده آمریکایی استیمسون در تحلیلی به بررسی شانس نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران پرداخته که خلاصه ای از آن در ادامه آمده است.

تنها یک کاندیدای اصلاح طلب/میانه رو- پس از مرگ نابهنگام ابراهیم رئیسی در سقوط هلیکوپتر- از روند بررسی صلاحیتهای نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری مورد تایید قرار گرفته است تا برای ریاست جمهوری آینده ایران در انتخابات ۲۸ ژوئن رقابت کند.

مسعود پزشکیان، جراح قلب 69 ساله، در ابتدا مورد توجه قرار گرفت. او تجربه منحصر به فردی دارد که هم به عنوان وزیر بهداشت در دولت اصلاحات محمد خاتمی و هم به عنوان نایب رئیس مجلس خدمت کرده است.

علاوه بر این، او می‌خواهد از میراث آذری خود در کشوری بهره ببرد که در آن گروه‌های قومی به طور سنتی از قومیت خود حمایت می‌کنند و آذری‌ها دومین گروه قومی بزرگ را تشکیل می‌دهند.

اعتبار او به دلیل وضعیت او به عنوان یک جانباز جنگ ایران و عراق و سابقه بی نقص مالی او، تقویت می شود.

با این حال، پزشکیان، که اجرای مناظره اولیه او ضعیف بود، ممکن است در معادلات انتخاباتی با شکست مواجه شود. بزرگترین چالشی که او با آن مواجه است لزوماً از جانب رقبای خود نیست، بلکه ناشی از بی علاقگی بدنه حامی اصلاح طلبان است که ممکن است از رای دادن خودداری کنند.

میانگین مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری ایران در بیست سال گذشته ۶۸ درصد بوده است که برای انتخابات مجلس ۵۲ درصد است. با این حال، از سال ۲۰۱۲ مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری ۲۴ درصد کاهش یافته و انتخابات پارلمانی نیز کاهش ۲۳ درصدی را نشان می دهد.

داده ها نشان می دهد که طی دو دهه گذشته، نامزدهای اصلاح طلب و میانه رو در انتخابات ریاست جمهوری (در سال های ۲۰۰۱، ۲۰۱۳و ۲۰۱۷) که در آن مشارکت رای دهندگان از ۷۰ درصد فراتر رفته است، پیروز شده اند.

بر اساس این الگوی تاریخی، طیف میانه‌رو برای پیروزی در ۲۸ ژوئن به حدود ۴۲ میلیون نفر از ۶۱ میلیون واجد شرایط رای‌دهنده نیاز دارد.

با توجه به اینکه تنها ۲۹ میلیون نفر در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۱ رای دادند و تنها ۲۵ میلیون نفر در انتخابات مجلس مارس ۲۰۲۴ شرکت کردند، این سوال منطقی است که آیا پزشکیان می تواند از هر سه ایرانی واجد شرایط، دو نفر را برای شرکت در انتخابات بسیج کند؟

با توجه به محدودیت‌های زمانی که او را از ایجاد ستادهای انتخاباتی قوی در سراسر کشور و حضور قدرتمند در مبارزات انتخاباتی باز می‌دارد، ممکن است این یک وظیفه سخت و دشوار باشد.

پزشکیان تاکنون کار پر ریسکی انجام داده است و سعی کرده است در عین اینکه خود را از بقیه کاندیداها متمایز کند، در میان افکار عمومی بدبین، اگر نگوییم خشمگین، جلب نظر کرده است. او از یک سو بر احترام به ولی فقیه و نظام اسلامی تاکید کرده است و از سوی دیگر، بر تقوای شخصی خود، مخالفت با حجاب بانها و مهمتر از همه، امتناع از دیدن خود به عنوان تنها حکیم تاکید کرده است.

مخالفان او استدلال می کنند که حتی در صورت انتخاب شدن، او با توجه به جایگاه ریاست جمهوری نمی تواند دستاوردهای زیادی داشته باشد. با این حال، حامیان پزشکیان معتقد هستند ایرانیان در دوران روسای جمهوری مانند خاتمی و روحانی در مقایسه با احمدی نژاد و رئیسی، وضعیت متفاوتی را تجربه کرده اند.

بنابراین، آنها استدلال می کنند که رای دادن به کاندیدای همفکری مانند پزشکیان با توجه به گزینه های موجود، انتخاب درستی است.

یکی از راه‌های بالقوه پزشکیان برای غلبه بر معادلات سخت انتخاباتی این است که انتخابات به دور دوم برود. اصل ۱۷ قانون اساسی ایران مقرر می دارد که اگر در دور اول هیچ نامزدی اکثریت را به دست نیاورد، دور دوم انتخابات بین دو نامزدی که بیشترین آرا را داشته باشند برگزار می شود.

این تنها یک بار اتفاق افتاده است، در سال ۲۰۰۵، زمانی که رقابت شدید اکبر هاشمی رفسنجانی و احمدی نژاد، آرای ۶۲ درصد از رای دهندگان را به صندوق انداخت. نرخ مشارکت رای دهندگان ۶۰ درصد (حدود ۳۶ میلیون رای دهنده) نیز می تواند به نفع پزشکیان باشد.

طبق آمار بسیاری از مردانی که برای ریاست جمهوری رقابت می کنند، از مدت ها پیش آرزوی برنده شدن در آن مقام را داشتند.

انتظار می‌رود که نامزدهای به اصطلاح «پوششی» مانند علیرضا زاکانی، شهردار تهران و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، معاون فعلی رئیس‌جمهور، برای تثبیت آرای اصولگرایان کنار بکشند.

همه نگاه ها به این خواهد بود که آیا هر یک از این دو محافظه کار - محمدباقر قالیباف رئیس مجلس یا سعید جلیلی مشاور سابق امنیت ملی - همین کار را خواهند کرد یا خیر. وحدت از ویژگی های اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری نبوده است.

برعکس، طیف اصلاح‌طلبان/اعتدال‌گرا مانند انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۰۵ و ۲۰۰۹ با معضل تقسیم آرا با معرفی چند نامزد مواجه نمی‌شود.

علاوه بر این، پزشکیان نامزدی جذاب‌تر از عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی ایران و تنها نامزد میانه رو در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۱ است که تنها ۸ درصد آرا را به دست آورد.

پزشکیان با محدود کردن میدان به دو نامزد در دور دوم انتخابات، می تواند آرای اصلاح طلبان و میانه روها را ادغام و مسیر خود را به سمت ریاست جمهوری علیرغم چالش های اولیه انتخاباتی امکان پذیرتر کند.