چرا گرجستان به روابط نزدیکتر با ایران می اندیشد؟/ غافلگیری تحلیلگران از حضور «کوباخیدزه» در مراسم شهید رئیسی

بین الملل تابناک: سایت «اوراسیا نت» در تحلیلی به بررسی روابط ایران و گرجستان پرداخته است که در ادامه آمده است.

در مراسم تشییع جنازه ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در اواخر ماه مه، یک مهمان اعلام نشده بود. ایراکلی کوباخیدزه، نخست وزیر گرجستان، در کنار مقامات کشورهای همسایه از جمله نیکول پاشینیان از ارمنستان و علی اسدوف، نخست وزیر آذربایجان، در تهران حضور داشت.

هیچ اطلاع قبلی از این سفر وجود نداشت. گرجستانی‌ها از گزارش‌های خبری و کانال‌های دولتی در روز تشییع جنازه مطلع شدند، که با اطلاعات کمی توضیح می‌داد که چگونه کوباخیدزه «همدردی خود را با مردم ایران ابراز کرده است»، طبق گزارش‌ها، او به سفیر ایران در تفلیس تسلیت گفت.

چنین سفرهایی از سوی رهبران دولت گرجستان یا ایران نادر است و تحلیلگران در مورد انگیزه های این دیدار دچار حیرت شدند.

ولی کالجی، کارشناس ایرانی مسائل قفقاز در این زمینه گفت: «تهران ترجیح می‌دهد که گرجستان تحت تأثیر عامل [غربی] در روابط خود با ایران قرار نگیرد». بنابراین به نظر می رسد اگر رویکردهای جدید در سیاست داخلی و خارجی گرجستان به روابط نزدیک گرجستان و روسیه منجر شود، ایران از آن استقبال خواهد کرد.

برخلاف ارمنستان و آذربایجان، گرجستان با ایران مرز مشترک ندارد و تجارت بین این کشورها نسبتاً متوسط ​​بوده است. تفلیس و تهران در طول سال‌ها روابط پایداری را حفظ کرده‌اند و در طول مسیر تنها به چند مانع (دست انداز) برخورد کرده‌اند.

این روزها، گرجستان در بحبوحه یک تغییر ژئوپلیتیکی سرگیجه‌آور است که به دلیل تصویب قانونی توسط حزب حاکم رویای گرجستان که به طور بالقوه می‌تواند مقامات فعلی را قادر به سرکوب مخالفان کند، برانگیخته است.

از آنجایی که متحدان غربی از نظر سیاسی از آن فاصله گرفته و سرمایه‌گذاری‌های خود را به جای دیگری می‌برند، مسیر گرجستان برای ایجاد روابط نزدیک‌تر با کشورهای غیرلیبرالی مانند چین و ایران بازتر از هر مقطع دیگری در تاریخ پس از شوروی به نظر می‌رسد.

در نشستی در حاشیه مجمع جهانی اقتصاد در داووس، سوئیس، در ژانویه، دیپلمات‌های گرجستان و ایران به گسترش همکاری‌های اقتصادی ابراز علاقه کردند. وزارت امور خارجه گرجستان در بیانیه ای درباره این دیدار گفت: «توجه ویژه به نیاز به توسعه پایدار و باثبات منطقه شد».

اخیرا، تهران روابط تجاری خود را با جمهوری آذربایجان - که در سال های اخیر روابط پیچیده ای با آن داشته است - به عنوان بخشی از گسترش کریدور تجاری شمال-جنوب تقویت کرده است. در عین حال، روابط عموماً سالم ایران با ارمنستان تحت فشار قرار گرفته است.

در همین حال، گرجستان به طور سنتی خط خوبی را با ایران طی کرده است، موضعی که ناشی از آرزوهای دیرینه برای ادغام در نهادهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی غرب است.

رهبران گرجستان در حالی که همیشه علاقه مند به ایجاد روابط تجاری و استقبال از گردشگران ایرانی بودند، از تعامل با ایران به هر طریقی که ممکن است ایالات متحده را- که تقریباً در نیم قرن گذشته تهران را به عنوان یک کشور دشمن می‌داند- عصبانی کند، محتاط بوده‌اند.

تمایل به راضی نگه داشتن ایالات متحده و اتحادیه اروپا، گرجستان را بر آن داشت تا برخی از پروژه های مشترک بالقوه سودآور با ایران را در دهه 1990 کنار بگذارد. میخائیل ساکاشویلی، رئیس‌جمهور سابق، سرسخت‌ترین حامی الحاق گرجستان به ناتو و اتحادیه اروپا، عموماً ایران را دور از دسترس نگه داشت.

حتی دولت به رهبری حزب «رویای گرجستان» در سال ۲۰۱۳، زمانی که ایالات متحده نسبت به رفتار بالقوه تحریم‌ها ابراز نگرانی کرد، سفر بدون ویزا به گرجستان را برای شهروندان ایرانی به حالت تعلیق درآورد.

در سال‌های اخیر، نهادهای گرجستانی مراقب انجام معاملات با ایران بوده‌اند. کالجی کارشناس سیاست خارجی ایران گفت: شرکت ها و بانک های گرجستانی نیز به دلیل نگرانی از تحریم های آمریکا در همکاری با شرکت ها و بانک های ایرانی محتاط هستند.

این دیدار برای بسیاری از تحلیلگران سیاسی در تفلیس شگفتی بزرگی بود. گیورگی سانیکیدزه، استاد دانشگاه دولتی ایلیا تفلیس، با اشاره به چرخش سریع ژئوپلیتیک گرجستان در بحبوحه اجرای قانون عوامل خارجی این کشور، گفت: دو ماه پیش، ما در کشور دیگری زندگی می کردیم.

سانیکیدزه علیرغم مطالعه روابط ایران با کشورهای منطقه برای بیش از سه دهه، تلاش کرد تا منطقی برای سفر کوباخیدزه فراتر از تقویت روابط عمومی آن به روابط دوجانبه ارائه دهد، که نشان می‌دهد هیچ منفعت روشنی از این سفر برای منافع استراتژیک گرجستان وجود ندارد.

ایران در گذشته ایده روابط اقتصادی نزدیک‌تر از جمله تامین گاز ایران به گرجستان از طریق ارمنستان را مطرح کرده بود، اما این تلاش‌ها به توافقات مشخصی منجر نشد.

با این حال، داده های دولتی نشان می دهد که واردات گاز گرجستان از ایران در سال ۲۰۲۳ بیش از ۶۰۰ درصد افزایش یافته است. اگر دو کشور واقعاً برای دنبال کردن روابط نزدیک تر آماده می شوند، عرضه انرژی یک کاتالیزور احتمالی است.

اما از آنجایی که به نظر می رسد روابط تفلیس با ایالات متحده و اتحادیه اروپا در حال تضعیف است، تهران همچنین ممکن است منبع بالقوه حمایت سیاسی برای دولت برآمده از حزب «رویای گرجستان» باشد که در گزارش اخیر خانه آزادی به عنوان یک نظام استبدادی فزاینده توصیف شده است.

سانیکیدزه گفت: «ایران همچنین از این مفاهیم محافظه‌کار درباره «گذشته بزرگ»، «ما متفاوت هستیم»، «ما ملت بزرگی با این گذشته تاریخی غنی» حمایت می‌کند. اینها امروز شعارهای رویای گرجستان است.