به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی تابناک مصلای تهران که به عنوان یکی از بزرگترین پروژه‌های عمرانی مذهبی در ایران شناخته می‌شود، یک مجموعه عظیم فرهنگی در تهران است. استارت ساخت این مجموعه از دهه ۱۳۶۰ خورد، اما همچنان ادامه دارد.
این مجموعه با هدف برگزاری نماز‌های جمعه، مراسم فرهنگی- اجتماعی و نمایشگاه‌های بین‌المللی طراحی شده است. معماری مصلی به سبک ایرانی-اسلامی است و از الگو‌ها و نماد‌های معماری اسلامی الهام گرفته است، با استفاده از نقش‌های هندسی، کاشی‌کاری‌های زیبا، و گنبد‌های بلند، اما ساخت این پروژه از بیش از ۴۰ سال است که به طول انجامیده و هنوز که هنوز است مشخص نیست که چه زمانی این پروژه به فاز تکمیلی خود نزدیک می‌شود.
مصلای امام خمینی شامل چندین بخش مختلف از جمله شبستان اصلی، صحن مرکزی، بخش‌های جانبی، و فضای باز بزرگ برای مراسمات است. از آنجا که پروژه ساخت این مجموعه به دلیل گستردگی‌اش زمان‌بر بوده، تا کنون چندین مرحله از ساخت آن به پایان رسیده است و بخشی‌های از آن هنوز در حال ساخت است.
دلگیری‌های مدیریت شهری
با این حال خبرنگار تابناک به سراغ اعضای شورای شهر تهران نیز رفت و از آنها ماجرا را مجددا پیگیری کرد، مهدی بابایی، عضو شورای شهر در گفت‌وگوی کوتاهی که با تابناک داشت، عنوان کرد که خود اعضای شورای شهر نیز پیگیر این پروژه هستند و از شهرداری دل گیری‌هایی دارند.
مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر در گفتگو با خبرنگار تابناک اظهار کرد: «مصلی امام خمینی از آن جهت که دارای اهمیت اجتماعی- فرهنگی است و می‌تواند نماد معمار اسلامی باشد، باید روند تکمیل و بهره برداری از آن به سرعت انجام یابد.»
وی افزود: «مصلی امام خمینی باید طوری به سرانجام برسد که خدماتی به حضار ارائه دهد که کامل باشد و اگر قرار باشد همایش‌های پرجمعیت در آن برگزار شود، باید به صورتی باشد که جمعیت بالا در آن به راحتی و بدون مشکل در آن حضور داشته باشند.»
این عضو شورای شهر با اشاره نیاز به نگاه فنی جدید برای تکمیل این پروژه اظهار کرد: «باید دوباره با نگاهی جدیدتر به ظرفیت‌های این پروژه نگاه کرد و اگر نیاز باشد دوباره اقدامات جدیدی برای آن صورت پذیرد.»
عباسی در پاسخ به این سوال که چرا تکمیل نهایی این پروژه بیش از ۴۰ سال است که به سول انجامیده است، بیان کرد: «به هر روی باید برای تکمیل این پروژه سرعت بیشتری به خرج داد و این مکان را برای همایش‌های مهم اجتماعی و فرهنگی زودتر آماده کرد.»
وی ادامه داد: «این پروژه مستقل و دارای یک پیمانکار مستقل است و شورای شهر و شهرداری توان مانور زیادی بر آن ندارند، اما اعضای شورای شهر آمادگی خود را برای همکاری‌های لازم برای تسریع در پایان این پروژه اعلام می‌کنند.»
وعده‌های به خواب رفته!
این مجموعه تا کنون میزبان بسیاری از رویداد‌ها و نمایشگاه‌های مهم مانند نمایشگاه کتاب تهران و سایر مراسم‌های عمومی بوده است. در طول سال‌های ساخت مصلی امام خمینی، مسئولان وعده‌های مختلفی درباره تکمیل پروژه و اهداف آن دادند. برخی از این وعده‌ها شامل موارد زیر بوده‌اند که اکثر آنها هنوز عملیاتی نشده است.
در ابتدا وعده داده شد که پروژه در طی چند سال تکمیل شود، اما به دلیل وسعت پروژه، مشکلات مالی و چالش‌های فنی، تکمیل این مجموعه به طول انجامید. هرچند بار‌ها تاریخ‌های مختلفی برای پایان کار اعلام شد، اما این تاریخ‌ها به طور مکرر تغییر کردند و تا الان هنوز ساخت این پروژه به اتمام نرسیده است.
در گذشته مسئولان وعده داده بودند که با ساخت مصلی، زیرساخت‌های اطراف آن نیز بهبود می‌یابد. از جمله این وعده‌ها می‌توان به گسترش شبکه‌های حمل و نقل عمومی، ساخت پارکینگ‌های بزرگ و ایجاد دسترسی‌های راحت برای حضور شهروندان اشاره کرد که طبق آخرین رویداد اجتماعی مهمی که در آن رخ داد، (نماز جمعه تهران در ۱۳ مهر) شاهد بی نظمی‌های و مشکلات ترافیکی گسترده در مصلی امام خمینی بودیم.
همچنین یکی از وعده‌های اصلی در خصوص این پروژه این بود که مصلی به یک مرکز فرهنگی و مذهبی تبدیل شود که علاوه بر برگزاری نماز جمعه، بتواند نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و سایر رویداد‌های فرهنگی و مذهبی را نیز میزبانی کند. مسئولان تاکید داشتند که این مجموعه قرار است به یک مرکز مهم در زندگی اجتماعی و فرهنگی تهران تبدیل شود.
مسئولان مرتبط برای ساخت این پروژه قصد داشتند تا آن، با الهام از معماری سنتی اسلامی و با توجه به میراث فرهنگی ایران ساخته شود. هدف این بود که مصلی امام خمینی نماینده‌ای از معماری اسلامی مدرن در ایران باشد که به ارزش‌های فرهنگی و هنری کشور احترام بگذارد، اما در تکمیل ساخت مصلی امام خمینی، چالش‌های اقتصادی مثل تورم و هزینه‌های مختلف، تا حدودی این وعده را عملی نکرد.
هزینه ساخت مصلی
به طور کلی، مصلی امام خمینی به دلیل مقیاس بزرگ و اهمیت آن برای جامعه، توجه زیادی از سوی مسئولان، مردم و خبرنگاران را جلب کرده است. هرچند که وعده‌های بسیاری داده شد، اما مشکلات مختلفی باعث شد که تکمیل پروژه با چالش‌های متعددی مواجه شود و هنوز هم به صورت کامل به پایان نرسیده است.
در ابتدا، بودجه‌ای که برای ساخت مصلی در نظر گرفته شده بود، محدودتر بود و انتظار می‌رفت پروژه در بازه زمانی کوتاه‌تری تکمیل شود. با این حال، به دلیل گستردگی پروژه، تغییر در طرح‌ها، به‌روزرسانی‌های مکرر و مشکلات مالی و اقتصادی، هزینه‌ها به طور مداوم افزایش یافت.
هزینه‌های ساخت مصلی امام خمینی به دلیل وسعت و پیچیدگی این پروژه، در طول زمان بسیار بالا رفته است. اگرچه مبلغ دقیقی به دلیل تغییرات در مراحل ساخت و تورم اقتصادی به طور دقیق مشخص نیست، اما تخمین‌ها نشان می‌دهند که فراتر از میلیارد‌ها تومان برای این پروژه هزینه شده است. طبق شنیده‌ها، در سال ۱۳۹۰ پس از گذشت بیش از ۲۰ سال و صرف هزینه حدود ۳۵۰ میلیارد تومان که البته بخش اعظم این مبلغ مابین سال‌های ۸۸ تا ۹۲ بوده‌است، اعلام شد که در صورت صرف ۸۵۰ میلیارد تومان دیگر، ظرف پنج سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید، اما این اتفاق رخ نداد. جمه دو عدد مذکوذ می‌شود ۱۲۰۰ میلیارد تومان. به پول روز. با احتساب قیمت دلار میانگین ۶۰ هزار تومانی، این عدد را باید ضرب در ۲۰ کرد تا متوجه شویم معادل چه عددی، در آن دوره مطرح شده است. یعنی معادل امروزش می‌شود ۲۴ تریلیون تومان. این عدد فقط معادل سال ۹۲ است و طبیعتا اگر معادل سال‌های قبل از ان مورد بررسی قرار گیرد، به مراتب عدد وحشتناکی خواهد بود.
علی نبیان، مدیرعامل وقت سازمان مجری ساختمان‌ها و تأسیسات دولتی و عمومی در سال ۱۴۰۰ با بیان اینکه بخش مهمی از ساختمان‌های مصلای بزرگ امام خمینی تهران در همین مجموعه قرار دارد، گفته بود که ایوان بزرگ مصلی با معماری و سازه پیچیده خود در کنار صحن و شبستان‌ها بخشی از بنا‌های احداث شده در قسمت مرکزی هستند.
وی همچنین در آن زمان اشاره کرد که افزون بر ۸۳ میلیارد تومان قانون بودجه، ۵۰۰ میلیارد تومان نیز از محل فروش و تهاتر زمین‌های دولتی اعتبار برای ساخت مصلای بزرگ امام خمینی تهران پیش‌بینی شده است.
نبیان با اشاره به اینکه در ساخت مصلای بزرگ امام خمینی تهران استفاده از تسهیلات بانکی نیز پیگیری می‌شود، اعتبار هزینه شده در این پروژه طی نیمه اول امسال را ۳۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد.
از طرف دیگر، هزینه‌های تأمین مصالح ساختمانی، نیروی کار، و دیگر مخارج مرتبط با پروژه نیز با توجه به تورم و نوسانات اقتصادی ایران در طول این سال‌ها به طرز چشمگیری بالا رفت. برخی از مسئولان در مصاحبه‌هایشان اعلام کرده‌اند که از دهه ۱۳۷۰ تا کنون، بودجه‌های متعددی به این پروژه اختصاص داده شده است، اما به دلیل مقیاس عظیم آن، همچنان به مبالغ بیشتری نیاز است تا ساخت مصلی تکمیل شود.
مقایسه زمان ساخت با پروژه های مهم جهانی
ساخت برج ایفل در قرن ۱۹، یعنی سال ۱۸۸۷ تنها دو سال زمان برد و ساخت صفر تا صد این برج که نماد فرانسه است در سال ۱۸۸۹ به اتمام رسیده است.
همچنین در مقایسه‌ای دیگر، مسجد مشهور سلطان احمد که در زمان امپراطوری عثمانی ساخته شد، تنها حدود هفت سال به طول انجامید. این مسجد که از نظر متخصصان یک شاهکار معماری اسلامی است، در استانبول ساخته شد و در حال حاضراز عوامل توریستی و جذب گردشگر است.
با این حال ساخت این پروژه تاکنون هم هزینه بر بوده است هم زمان بر و با توجه به همایش‌های مختلفی که در این مکان نیمه آماده برگزار می‌شود، لازم است برای رفاه حال شرکت کنندگان در مصلی امام خمینی اقدامات لازم برای سرعت بخشیدن به پایان ساخت مصلی انجام شود.
فرسودگی
از مدت‌ها پیش خبر‌هایی مبنی بر فرسودگی بخش‌های قدیمی‌تر این پروژه مطرح شده است. در حالی که مصلا هنوز کارش تمام نشده است، اما بخش‌هایی از آن نیاز به بازسازی دارد.
این داستان، داستانی غم انگیز است که چنین اتفاقی درخصوص مصلای مستضعفان و کوخ نشینان رخ می‌دهد. این فریضه چهل سال است که قضا می‌شود.
خبرنگار؛ عرفان بیوک نژاد
