داعش رفت و داغَش ماند / گزارشی از جمع شاعران و نویسندگان آزاد شده موصل

"نوشتن ساده‌ترین سلاحی است که مردم برای نجات هویت، تاریخ و بازسازی و تقویت همبستگی اجتماعی دارند. "
به گزارش سرویس فرهنگی تابناک، گاردین با انتشار گزارشی به قلم عمر حامد به تلاش هنرمندان عراقی در یک مرکز فرهنگی برای ترمیم روح موصل پس از گذراندن دوران تاریک حکومت داعش در عراق پرداخته است.
خواندن این مطلب نکات فرهنگی و اجتماعی قابل تاملی از شیوه رفتار افراطی و تاثیرات آن بر جامعه را برجسته می‌کند.

۱۰۰،۰۰۰ کتاب و نسخه خطی سوخت
 در این مطلب آمده است: "داعش هنگام اشغال شهر موصل، ۱۰۰،۰۰۰ کتاب را به آتش کشید. اکنون که هنر‌ها بار دیگر در حال شکوفایی هستند و به بازسازی همبستگی اجتماعی کمک می‌کنند، این مرکز فرهنگی باستانی در حال تولدی دوباره است. "
"با غروب آفتاب بر خیابان‌های موصل در شمال عراق، گروهی از جوانان در زیرزمین بنیاد میراث موصل گرد هم می‌آیند تا درباره فلسفه و ادبیات بحث کنند. آنها در تنها باشگاه کتاب‌خوانی عمومی شهر، در بخش جنگ‌زده شهر قدیمی در کرانه غربی رود دجله شرکت می‌کنند. "

"رحمه صلاح الجبوری، شاعر ۲۹ ساله و معلم کودکان دارای معلولیت که در چهار ماه گذشته در جلسات هفتگی شرکت کرده است، می‌گوید: 'این باشگاه به من و دیگر جوانان اجازه می‌دهد تا بدون ترس از جامعه، ایده‌های خود را با صدای بلند مطرح کنیم. ' او اضافه می‌کند: 'من عاشق بلند فکر کردن هستم، اما جامعه عراق بسیار سنتی است. صحبت کردن درباره مشکلات یا ایده‌هایمان آسان نیست. '"
"همانند بسیاری از حاضران، علاقه جبوری به ادبیات در طی سه سال اشغال موصل توسط داعش از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ عمیق‌تر شد. او می‌گوید: 'ما [زنان]تمام حقوق خود را زیر سایه داعش از دست دادیم. همه چیز به‌طور دقیق کنترل می‌شد – پوشش، توانایی کار کردن، حتی توانایی خرید تلفن. '"
"در طول نبرد ۹ماهه برای آزادسازی موصل در سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۱۷ بین نیرو‌های عراقی و داعش، جبوری داوطلب شد تا به تخلیه غیرنظامیانی که از درگیری‌های شدید به سمت بخش آزادشده شهر در آن سوی دجله فرار می‌کردند، کمک کند. "
"در آن زمانِ آشوب و ویرانی، او شب‌ها در اتاق خود با نوشتن شعر آرامش می‌یافت. او می‌گوید: 'دیدن این مردم که ناامیدانه به دنبال کمک بودند، مرا واداشت به نوشتن ادامه دهم. انباشته شدن درد و غم نوشته‌هایم را احساسی‌تر کرد. '"
"در سال ۲۰۲۱، پس از آنکه پدرش اشعار او را پیدا کرد و او را تشویق کرد تا آنها را با جهان به اشتراک بگذارد، اولین مجموعه شعرش با عنوان آنچه بین ماست، تو هستی را منتشر کرد. از آن زمان، او آثارش را در جشنواره شعر موصل ارائه داده و دو مجموعه شعر دیگر نیز منتشر کرده است. مجموعه چهارم او نیز قرار است اواخر امسال منتشر شود. "
"محمد العرب، نویسنده و کارمند ۳۰ ساله دولتی، از زمان شروع باشگاه کتاب‌خوانی هفتگی در سال ۲۰۲۲ به طور منظم در این جلسات شرکت می‌کند. علاقه او به ادبیات نیز پس از تصرف شهر توسط داعش افزایش یافت. "
"نوشتن ساده‌ترین سلاحی است که مردم برای نجات هویت، تاریخ و بازسازی و تقویت همبستگی اجتماعی دارند. "

ما از دردهایمان تغذیه می‌کنیم
ویفاق احمد، مهندس "در سپتامبر ۲۰۲۳، او کتاب خود با عنوان آخرین نگاه، یک رمان عاشقانه را منتشر کرد. او می‌گوید: 'اغلب، نویسندگان از درد خود تغذیه می‌کنند. هر یک از ما داستانی منحصر به فرد داریم که نمی‌توان آن را توصیف کرد. ما نمی‌توانستیم از خودمان دفاع کنیم و این همان چیزی است که ما [جوانان]را وادار کرد تا اندوه عمیق و مبارزات‌مان را از طریق نوشتن بیان کنیم. '"
"مانند جبوری، العرب نیز می‌گوید که این باشگاه فضایی امن برای به اشتراک گذاشتن ایده‌هایش با افراد همفکر فراهم می‌کند و با سنت ادبی طولانی و غنی موصل همخوانی دارد. او می‌گوید: 'ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا میراث ادبی شهر را حفظ کنیم تا بتوانیم آن را به نسل‌های آینده منتقل کنیم. '"
"در سال ۲۰۲۲، ویفاق احمد، ۴۲ ساله، یک مهندس عمران که به یونسکو در مورد نحوه حفظ میراث شهر مشاوره می‌دهد، انجمن فرهنگی انقاع (به معنی 'ققنوس') را تأسیس کرد که میزبان باشگاه کتاب‌خوانی، شب‌های شعر و نمایشگاه‌ها است. "
"در ابتدا، این باشگاه تنها چهار عضو داشت، از جمله احمد، اما اکنون حداقل ۳۰ نفر به هر جلسه می‌آیند و گاهی تا ۵۰ نفر. او می‌گوید: 'اکنون افراد بیشتری به ادبیات و هنر‌ها علاقه‌مند هستند. در واقع، زمانی که اهداف اصلی [ققنوس]را نوشتم، امیدوار بودم که به ۵۰ نفر برسیم، اما حالا ما درباره ۵۰۰ عضو صحبت می‌کنیم. '"
"زیر سلطه داعش، فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با ادبیات، هنر و ورزش ممنوع بود. علاوه بر این، داعش بسیاری از اماکن فرهنگی و آثار را به عنوان بخشی از کمپین 'پاکسازی فرهنگی' خودنابود کرد، از جمله سوزاندن بیش از ۱۰۰،۰۰۰ کتاب و نسخه خطی در کتابخانه مرکزی موصل در سال ۲۰۱۵.
"مردم می‌خواهند شهر دوباره شکوفا شود"؛ احمد می‌گوید. "نوشتن ساده‌ترین سلاحی است که مردم برای نجات هویت و تاریخ خود و بازسازی و تقویت همبستگی اجتماعی دارند. ما افراد زیادی داریم که در تلاشند تا زندگی‌های خود را به دست آورند و گام‌های جدیدی برای آینده بسازند. "
"اما تنها نسل جوان نیست که به ادبیات روی می‌آورد تا به احیای میراث شهر کمک کند. دکتر ولید الصراف، یک جراح بازنشسته ۵۹ ساله که مجموعه‌های شعر و یک رمان منتشر کرده است، معتقد است که شاعران و نویسندگان در مقابله با تاریکی افراط‌گرایی نقش دارند. "

دوران داعش از عشق می‌نوشتم، حالا از ویرانی‌های داعش
دکتر الصراف در بنیاد بیتنا، یک مرکز فرهنگی و هنری دیگر که در سال ۲۰۱۹ تکمیل شده است، می‌گوید:
"شعر در موصل اهمیت دارد، زیرا در غیر این صورت مردم نخواهند فهمید که چه اتفاقی افتاده است. شعر فراتر از ساختمان‌های ویران‌شده می‌رود و به عمق روح انسان می‌رسد. تنها قلب می‌تواند آن را ببیند و این وظیفه شاعر است.
"هدف شعر‌های دکتر الصراف ترویج طبیعت صلح‌آمیز اسلام است. او می‌گوید: 'در دوران داعش، من درباره عشق، طبیعت یا هر چیز غیرسیاسی می‌نوشتم. حالا، من درباره ویرانی شهر می‌نویسم. '"

هنوز می‌ترسیم اینها را بخوانند و ما را بکشند

"با وجود شکست داعش در سال ۲۰۱۷، او معتقد است که هنوز کار‌های زیادی برای مقابله با رادیکالیسم وجود دارد. او می‌گوید: 'اکنون داعش وجود ندارد، اما ما هنوز از این می‌ترسیم که آنها آنچه را که نوشته‌ایم بخوانند و ما را بکشند.  
انگار همچون سلول‌های خوابیده وجود دارند؛ آنها خطرناک‌ترند، زیرا نمی‌دانید چه کسانی هستند یا چه زمانی خواهند آمد. '"
"برای محمد العطار، ۴۷ ساله، یک پژوهشگر که خواهان مدرن‌سازی اسلام است، نوشتن یک نوع مقاومت و درمان است. او نوشتن را پس از اینکه به مدت ۱۰۵ روز در یک زندان داعش ربوده و مورد آزار قرار گرفت، آغاز کرد. "
العطار در این خصوص می‌گوید
"فکر می‌کردم این روز‌های آخر من در زندگی‌ام خواهد بود. حدود ۶۰ زندانی بودیم که بیشتر آنها کشته شدند.
"در طول مدت اسارتش، او شاهد نسل‌کشی ایزدی‌ها بود. او می‌گوید: 'دیدم که چگونه همه زنان ایزدی را به زندان می‌آوردند تا آنها را مورد آزار قرار دهند و اعدام کنند. برخی از مبارزان داعش به تروریست‌ها پول پرداخت کردند تا زنان یزیدی را بخرند. '"
"این چیزی است که هرگز فراموش نخواهم کرد. نوشتن درمان من است"؛ او می‌گوید. "گاهی همسرم وارد دفترم می‌شود و می‌بیند که در حین نوشتن دارم گریه می‌کنم. "
"او سه کتاب در بیروت منتشر کرده است. رمان دو قسمتی آینده‌اش با عنوان تندباد سیاه که به بررسی چالش‌های مردم تحت اشغال داعش می‌پردازد، به زودی منتشر خواهد شد. با نوشتن این داستان‌ها، او امیدوار است که نسل‌های آینده در دام افراط‌گرایی نیفتند. "
"می‌خواهم داستان موصل را بنویسم تا نسل بعدی بداند چه اتفاقی افتاده است. ما تمام تلاشم را کردیم – حداقل درباره‌اش نوشتیم. "

خبرنگار مترجم؛ محمدباقر محمدی