توافق با روسیه مانع بهبود روابط ایران و غرب نیست/ پوتین ایران را فدای آمریکا نمی‌کند

عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا معتقد است اگر پوتین و ترامپ به طور جدی مذاکره را آغاز کنند، احتمالاً یکی از اهداف ایالات متحده این خواهد بود که روسیه روابط خود را با ایران کاهش دهد و از آن حمایت کند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، مسعود پزشکیان و ولادیمیر پوتین رؤسای جمهور ایران و روسیه عصر امروز جمعه ۲۸ دیماه در آیینی در کاخ کرملین، معاهده مشترک جامع راهبردی دو کشور را امضا کردند.

بنا بر اعلام قبلی منابع رسمی و دیپلماتیک، این معاهده با یک مقدمه و ۴۷ بند در سفر رسمی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به مسکو توسط پزشکیان و پوتین به امضا رسید؛ سندی که به گفته رؤسای جمهور دو کشور، گشایشی در همکاری‌ها به ویژه مناسبات اقتصادی تهران و مسکو خواهد بود.

این معاهده متن به روز رسانی شده سندی است که تهران-مسکو در سال ۱۳۷۹ با عنوان موافقت‌نامه اساس روابط متقابل و اصول همکاری امضا کرده بودند.

در این آیین که در پایان مذاکرات هیأت‌های بلندپایه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به ریاست رؤسای جمهور دو کشور برگزار شد، تهران و مسکو بر عزم خود بر گسترش همکاری‌های دوجانبه در قالب سند جدید تأکید کردند.

مسعود پزشکیان در نشست خبری مشترک با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه پس از امضای اسناد همکاری راهبردی دو کشور، اظهار کرد: امیدوارم شاهد فصل جدیدی از همکاری راهبردی بین دو کشور باشیم. روسیه از جایگاهی ممتاز در سیاست همسایگی ایران دارد. در مذاکرات امروز چگونگی گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور مورد رایزنی قرار گرفت، موانع و راه حل‌ها بررسی شد و گفت‌و‌گو‌های مثبتی درباره مسائل منطقه‌ای و بین المللی داشتیم. سند همکاری جامعه فصل جدیدی در رابطه دو کشور خواهد گشود. این سند مسیر توسعه همکاری دو کشور را هموار کند.

«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه نیز گفت: این همکاری موجب پیشرفت دو کشور خواهد شد. افق‌های زیادی پیش روی دو کشور در زمینه‌های مختلف وجود دارد. همکاری دو کشور در زمینه کشاورزی، تجارت، اقتصاد، نفت، انرژی، حمل و نقل، فرهنگی، گردشگری، علمی و دانشجویی، گسترش خواهد یافت.

درباره این موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا انجام داده که در ادامه می‌آید.

«پل پیلار» یکی از سردبیران نشریه نشنال اینترست و عضو ارشد مرکز تحقیقات امنیتی دانشگاه جورج تاون و نیز مرکز سیاست‌های امنیتی ژنو است. وی در سال ۲۰۰۵ پس از ۲۸ سال فعالیت در جامعه اطلاعاتی ایالات متحده از سازمان اطلاعات مرکزی (DCI) بازنشسته شد و پس از آن به عنوان استاد مهمان در برنامه مطالعات امنیتی در دانشگاه جورج تاون حضور یافت.

مناصب ارشد دولتی پیلار، شامل افسر اطلاعات ملی خاورنزدیک و آسیای جنوبی، رئیس واحد‌های تحلیلی در CIA در حوزه‌های خاورنزدیک، خلیج فارس و آسیای جنوبی، معاون رئیس مرکز ضد تروریستی DCI و دستیار اجرایی مدیر اطلاعات مرکزی بوده است. پروفسور پیلار همچنین در شورای اطلاعات ملی به عنوان یکی از اعضای اصلی گروه تحلیلی آن فعالیت می‌کرد. وی کهنه‌سرباز جنگ ویتنام و افسر بازنشسته ارتش ایالات متحده نیز هست.

پل پپلار دارای مدرک افتخاری از کالج دارتموث، لیسانس فلسفه از دانشگاه آکسفورد و کارشناسی ارشد و دکترا از دانشگاه پرینستون است. کتاب‌های پل پیلار عبارتند از: «مذاکره برای صلح: خاتمه جنگ بعنوان یک روند چانه‌زنی (۱۹۸۳)»؛ «تروریسم و سیاست خارجی ایالات متحده (۲۰۰۱)»؛ «اطلاعات و سیاست خارجی ایالات متحده: عراق، ۱۱ سپتامبر و اصلاح اشتباهات (۲۰۱۱)» و «چرا آمریکا جهان را اشتباه می‌فهمد: تجربه ملی و ریشه‌های سوءبرداشت (۲۰۱۶)».

ایران و روسیه قرارداد همکاری بلندمدت امضا کردند. فکر می‌کنید این توافق چه پیامی برای دولت ترامپ دارد؟

پیامی که باید بفرستد این است که این توافق نشان دیگری است از اینکه چگونه وقتی ایالات متحده دشمنان را تحریم یا مجازات می‌کند، واکنش طبیعی این است که آن دشمنان برای ایجاد تعادل در برابر ایالات متحده متحد شوند، حتی اگر دشمنان مورد بحث، متحدان طبیعی نباشند.

به عبارت دیگر، می‌توان این توافق را تا حد زیادی پاسخی به سیاست‌های آمریکا و غرب خواند. با این حال، قرائت محتمل‌تر، نه تنها از سوی دولت ترامپ، بلکه بسیاری دیگر در واشنگتن، این است که این توافق نشانه‌ای از نیات بدی است که روسیه و ایران همواره در آن مشترک بوده‌اند.

*این قرارداد شامل بندی درباره «دفاع مشترک» نمی‌شود. این بدان معناست که این توافق مشابه توافقاتی که روسیه با کره شمالی و بلاروس دارد، نیست. برخی معتقدند نبود چنین بندی راه را برای بهبود روابط ایران با غرب و آمریکا نمی‌بندد. ارزیابی شما چیست؟

این جنبه از توافق تا حدی در احترام به موضع اعلام شده ایران برای عدم پیوستن به هیچ بلوکی و تا حدی برای کمک به روسیه در ایجاد تعادل در روابط خود با ایران و روابطی است که با عربستان سعودی و امارات دارد.

ممکن است فقدان یک بند تعهد امنیتی متقابل کامل یکی از موانع احتمالی برای بهبود روابط بین ایران و غرب را برطرف کند. اما موانع فوری دیگری برای بهبود روابط وجود دارد که ابتدا باید بر آنها غلبه کرد و بنابراین این جنبه از توافق ایران و روسیه احتمالاً در حال حاضر تفاوت چندانی ایجاد نخواهد کرد.

* چرا در حال حاضر چنین توافقی برای روسیه مهم است؟

جنگ تمام عیار در اوکراین که در آستانه ورود به سومین سال خود قرار دارد، نیاز روسیه را برای هر گونه حمایت مادی، اقتصادی و دیپلماتیک خارجی، افزایش داده است. توافق با ایران یکی از چندین حرکت روسیه برای تقویت روابط خود با کشور‌های مختلف آسیایی است.

*با توجه به احتمال توافق پوتین و ترامپ، در صورت بهبود روابط روسیه با آمریکا، آینده توافق روسیه با ایران چگونه خواهد بود؟ آیا این توافق تحت تأثیر چنین متغیر‌هایی قرار خواهد گرفت؟

اگر پوتین و ترامپ به طور جدی مذاکره را آغاز کنند، احتمالاً یکی از اهداف ایالات متحده این خواهد بود که روسیه روابط خود را با ایران کاهش دهد و از آن حمایت کند؛ بنابراین احتمالاً توافقی که به تازگی امضا شده تأثیر منفی خواهد داشت، حداقل با توجه به شدت اجرای آن؛ حتی اگر خود توافق به طور رسمی به قوت خود باقی بماند.

با این حال، پوتین در برابر تلاش‌ها برای محدود کردن سیاست خارجی خود از این طریق مقاومت خواهد کرد. او ترجیح می‌دهد با آمریکا و ایران مقابل یکدیگر بازی کند، نه اینکه صرفاً به یک معامله بزرگ با یکی به قیمت روابط با دیگری دست یابد.

*در حال حاضر برخی در مورد همگرایی ایران، روسیه و چین بحث می‌کنند و آن را بلوکی علیه نظم لیبرال می‌دانند. آیا این همگرایی به سطحی از عمق رسیده است که بتوان چنین هدفی را برای آن متصور شد؟ مثلاً آیا رابطه چین و غرب به حدی آسیب دیده است که بخواهد با نظم جهانی مقابله کند؟

مطمئناً احساسات زیادی وجود دارد، از جمله در مورد چینی ها، که آنچه معمولاً نظم جهانی نامیده می‌شود عمدتاً توسط غرب و با در نظر گرفتن منافع غرب ایجاد شده است، و بنابراین برخی تغییرات در این نظم از دیدگاه منتقدان مطلوب خواهد بود.

اما من فکر می‌کنم که همگرایی به یک بلوک ایران، روسیه و چین - و بسیاری از آنها شامل کره شمالی می‌شود - معمولاً اغراق آمیز است. از جهات مختلف نمی‌توان آنها را به عنوان یک بلوک در نظر گرفت.