از نوزدهم مرداد ماه سال جاری بود که بازار سرمایه وارد یک دوران اصلاح شد و این اصلاح تاکنون نیز ادامه داشته است؛ هر چند این اصلاح بازار موجب دلسردی و خروج عدهای از بازار سرمایه شد، همچنان این بازار با توجه به عملکرد چهار ماهه ابتدایی سال، به عنوان پربازدهترین بازار در سال ۹۹ شناخته میشود.
به گزارش بورس تابناک، روند رو به رشد بازار سرمایه و بازدهی های افسانه ای چهار ماهه ابتدایی امسال بسیاری از مردم را ترغیب کرد تا در این بازار سرمایه گذاری کنند. همچنین آزادسازی سهام عدالت، انگیزه دیگری را ایجاد کرد تا سهامداران سهام عدالت نیز به این بازار ورود پیدا کنند.
این عوامل همه دست در دست هم داد تا یک موج تقاضایی برای ورود به بازار سرمایه ایجاد شود و در ایام کرونایی ازدحام جمعیت جهت ثبت نام برای ورود به بازار سرمایه در مقابل پیشخوان ها و کارگزاری ها، موجی از نگرانی را برای مسئولین به وجود آورده بود.
رشد ۱۳۶ درصدی کدهای فعال در بازار
طبق آخرین آمار منتشره توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، تعداد کل کدهای فعال در بازار (حقیقی و حقوقی) در شهریورماه سال جاری به ۲۱ میلیون و ۷۴۵ هزار و ۴۵۹ کد رسیده است که این میزان در مقایسه با شهریورماه ۱۳۹۸ رشد ۱۳۶ درصدی را نشان میدهد.
این رشد کدهای فعال در بازار سرمایه در حالی رخ داد که تعداد کارگزاریها در مقایسه با سال گذشته روی عدد ۱۰۸ ثابت ماند.
عملکرد کارگزاری ها؛ خدمت رسانی بسیار ضعیف در مقابل رشد شش برابری معاملات!
طبق آخرین آمار منتشره، در شهریورماه سال جاری ۱۰۸ کارگزاری مشغول به فعالیت بوده اند که این نهادهای مالی در همین ماه خرید و فروش ۴۶۳ هزار و ۴۵۰ میلیارد تومانی را در کارنامه خود به ثبت رسانده اند که در مقایسه با عملکرد مدت مشابه سال گذشته یعنی شهریورماه ۹۸ رشد شش برابری را نشان میدهد. شرکتهای کارگزای فعال در بازار سرمایه طی دوره یک ماهه شهریورماه ۹۸ درآمدی بالغ بر ۷۳.۶ هزار میلیارد تومان کسب کرده بودند.
بر اساس این گزارش، جزئیات خرید و فروشهای ثبت شده توسط این نهادهای مالی در شهریور ماه امسال نشان میدهد که حدود ۳۳۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از این رقم، یعنی بالغ بر ۷۲ درصد از کل دادوستدها در اختیار مبادلات آنلاین بوده است.
در این میان طبق روال همیشگی، درصد بالایی از خرید و فروشها تنها در انحصار چند کارگزاری بود. بهطوریکه کارگزاری مفید به تنهایی خرید و فروش ۹۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومانی را در ماه گذشته تجربه کرد و به این ترتیب حدود ۲۰ درصد از کل مبادلات صورت گرفته در این ماه از کانال کارگزاری مفید بوده است. این کارگزاری نیز بیشترین فعالیت را در حوزه معاملات آنلاین داشته است. به طوری که ۹۵ درصد معاملات صورت گرفته در آن یعنی بالغ بر ۸۷ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان به صورت برخط یا همان آنلاین بوده است.
در ادامه برترین کارگزاری ها در شهریورماه، می توان به کارگزاری آگاه نیز با دادوستد بیش از ۴۸.۷ هزار میلیارد تومانی اشاره کرد. سهم این کارگزاری از کل مبادلات به حدود ۱۰ رسید. در ادامه دیگر کارگزاریهای برتر مردادماه، با اختلاف زیادی از این سه کارگزاری قرار گرفتند، به طوری که کارگزاری مبین سرمایه، بانک پاسارگاد و فارابی هر یک معاملاتی در حدود ۱۲ تا ۱۶ هزار میلیارد تومانی به خود اختصاص دادند. در این میان، خرید و فروش ۱۶.۱ هزار میلیارد تومانی در کارنامه کارگزاری مبین سرمایه، ۱۴ هزار میلیارد تومانی در کارنامه کارگزاری بانک پاسارگاد و ۱۲.۷هزار میلیارد تومانی در کارنام کارگزاری فارابی ثبت شد؛ به این ترتیب سه کارگزاری مزبور به ترتیب رتبه های سوم تا پنجم را از آن خود کردند.
آمارهای فوق العاده پیرامون عملکرد مالی کارگزاریها به خصوص چند کارگزاری مشهور، در حالی رقم خورد که نارضایتی از خدمت رسانی آنها در بین سهامداران موج میزد! هر چند عملکرد مالی کارگزاریها در مقایسه با سال گذشته رشد چشمگیری داشت، این کارگزاریها خدمات خود را با رشد سریع بازار تطبیق ندادند و به نوعی از آن جا ماندند!
در شش ماه ابتدایی سال روزی نبوده که سهامداران از عملکرد کارگزاریها شکایتی نداشته باشند. اما این نارضایتیها هم موجب نشده است تا کارگزاریها تکانی به خود بدهند، چون انحصار حرف اول و آخر را در دنیای کارگزاریها میزند و خبری از شرایط رقابتی نیست.
پانزده سال است هیچ مجوز کارگزاری جدیدی صادر نشده!
جالب است بدانید از سال ۱۳۸۴ تاکنون هیچ مجوز جدید کارگزاری صادر نشده و به عبارت بهتر پانزده سال است که کارگزاری جدیدی به کارگزاریهای قبلی اضافه نشده است. در همین رابطه رضا شیوا، رئیس شورای رقابت طی مصاحبهای در دوم تیرماه سال جاری اعلام کرد: بررسیهای مرکز ملی رقابت نشان از آن دارد که از سال ۱۳۸۴ تاکنون هیچ مجوز جدیدی برای فعالیت کارگزاری صادر نشده است.
در سال جاری البته تحرکاتی برای شکسته شدن انحصار کارگزاریها دیده شد، اما هنوز این مساله به سرانجام خاصی نرسیده است.
رئیس شورای رقابت در همان مصاحبه دوم تیرماه ۱۳۹۹ خود اظهار داشت: با توجه به روند رو به رشد بازار سرمایه و افزایش اقبال عمومی به بورس، پیگیری موضوع انحصار در شبکه کارگزاریهای بورس در دستورکار شورای رقابت قرار گرفته است و در نهایت تا سه هفته آینده، نتایج نهایی اقدامهای انجامشده اعلام و منتشر میشود.
در سی ام تیرماه سال جاری بود که علی فیروزی، رئیس مرکز ملی مطالعات پایش و بهبود محیط کسب و کار وزارت اقتصادی با اشاره به مصوبات هیات مقرراتزدایی از لغو انحصار مجوز تاسیس کارگزاری خبر داد. این هیات، سازمان بورس و اوراق بهادار را مکلف کرد تا دستورالعمل جدیدی درخصوص مجوز تاسیس و فعالیت کارگزاری در بورس تنظیم کند.
البته این تصمیم به شکستن انحصار کارگزاریها با مخالفت کانون کارگزاران مواجه شد، به طوری که حمیدرضا مهرآور، نایب رئیس کانون کارگزاران طی مصاحبهای گفت: رونق معاملات در بازار سرمایه تنها در دو سال اخیر اتفاق افتاده است و نمیتوان این شرایط را به تمام زمانها تعمیم داد. او در ادامه میگوید: در گذشته مواقع بسیاری بوده که برخی کارگزاریها حتی برای پرداخت حقوق پرسنل خود مجبور به گرفتن وام میشدند.
به هر صورت، در یکم مهرماه ۱۳۹۹ بود که محمد عطایی، مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار از تهیه پیش نویس دستورالعمل اعطای مجوز برای کارگزاریهای بورس خبر داد و گفت: حداقل سرمایه برای تاسیس یک کارگزاری ۲۰۰ میلیارد تومان خواهد شد.
مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار در پاسخ به اینکه اولین متقاضی برای کارگزاری بورس چه موقع میتواند تقاضای خود را ارائه کند، گفت: بعد از آنکه دستورالعمل مجوز کارگزاریها در هیأت مدیره سازمان بورس تصویب شود، متقاضیان میتوانند تقاضای خود را ارائه کرده، ابتدا موافقت اصولی میگیرند، سپس با احراز شرایط، مجوز کارگزاری دریافت میکنند و بعد از آن مجوز فعالیت میگیرند و همچنین اگر تمایل داشتند میتوانند تبدیل به شرکت سهامی عام شوند.
همان گونه که ملاحظه میشود، علیرغم رشد بازار سرمایه و نفع کارگزاریها از این رشد، آنها هیچ انگیزهای برای ارتقای خدمات خود ندارند و از سوی دیگر نیز عدم صدور مجوز برای ورود کارگزاری جدید در این سالها باعث شده است تا انحصار برای کارگزاریها بماند و آنها در فضای رقابتی برای بهبود عملکرد خود قرار نگیرند. گامهایی که به نظر میرسد برای شکسته شدن این انحصار علیرغم عدم تمایل کارگزاریها برداشته شده و باید منتظر ماند و دید که سرانجام قفل انحصار شکسته خواهد شد یا خیر؟