متاسفانه هر ساله شاهد آلودگی هوا در فصل زمستان هستیم و هر سال تخلفی رخ میدهد که سلامتی مردم را به مخاطره می اندازد و امسال هم مازوت هوای پاک را به ابری مهیب تبدیل کرده است که امری بسیار خطرناک برای محیط زیست است. مازت یا نفت کوره و یا مازوت یکی مشتقات نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام بدست می آید، چون سیاه رنگ است به نام نفت سیاه نیز نامیده می شود.
به گزارش «تابناک»؛ این ماده ارزان‌ترین ماده سوختنی برای کوره‌ها، موتور‌های دیزلی و برخی نیروگاه‌ها و کارخانه‌هاست و دارای گرمای سوخت بالا و دارای محتوای گوگردی است که برای سلامتی بسیار مضر است. مازوت‌های ایران در گرید‌های M ۱۸۰ – M ۲۸۰ – M ۳۸۰ تولید می‌گردد و دارای استاندارد‌های مخصوصی است که برای استفاده، لزوما باید استاندارد مربوطه را دارا باشند.
انواع مازوت (نفت کوره)
۱- سبک: کاربرد آن در کوره ها است. دارای گرانروی ردوود ۱۰۰F°در ۱۰۰ SEC و چگالی ۰.۹۲۵۰ در ۶۰F° و ارزش حرارتی BTU/LB ۱۹۰۰۰
۲- معمولی: کاربرد آن در نیروگاه هاست. دارای گرانروی ردوود۶۰۰ SEC ۱۰۰F°در و چگالی ۰.۹۵۰۰ در ۶۰F° و ارزش حرارتی BTU/LB ۱۸۵۰۰
۳- سنگین: کاربرد آن در صنایع سنگین می باشد. دارای گرانروی ردوود ۲۰۰۰ SEC در ۱۰۰F° و چگالی ۰.۹۷۰۰ در ۶۰F° و ارزش حرارتی BTU/L ۸۰۰۰
مازوت ماده‌ای است که وقتی به خاک یا آب‌های سطحی برسد، مقداری تبخیر و برخی آن در آب و خام نشست میکند و آلودگی محیط زیستی به بار می‌آورد. هچنین هنگامی که این ماده بسوزد دود نشات گرفته از آن به دلیل وجود گوگرد، بسیار سمی و خطرناک است و باعث بروز بیماری‌های تنفسی و حتی سرطان زاست. این ماده آلوده‌ترین سوخت فسیلی شمرده می‌شود که قوانین سختگیرانه‌ای برای استفاده از آن نگاشته شده است.
محبوبه جلالی، کارشناس امور حقوقی معتقد است، بنا بر اصل ۲۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است، مگر در مواردی که قانون تجویز کند. بنا بر این اصل استفاده از مازوت جان اشخاص را به خطر می‌اندازد و قانون هم تجویزی در این مورد نداده است، مگر در آیین نامه‌های خاص با شرایط ویژه که در ادامه مطلب به آن پرداخته می‌شود.
در اصل پنجاه قانون اساسی بیان میکند، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. از این روی، فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است. این نشان دهنده تاکید حفاظت محیط زیست است که در قانون اساسی کشورمان به چشم می‌خورد.
در اصل ۱۵۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان شده، قوه قضائیه وظیفه احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادیهای مشروع و نظارت بر حسن اجرای قوانین را دارند، لذا هنگامی که حقوق عامه مردم در برخورداری از هوای سالم به میان می‌آید، قوه قضائیه باید با تمام قدرت ورود پیدا کند و نباید بخشنامه‌ای صادر نمایند که استفاده از مازوت قانونی تلقی شود حتی به علت جلوگیری از خاموشی شهر‌ها در ماده ۱ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست بیان شده است که حفاظت از محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از هر نوع آلودگی و هر اقدام مخربی که موجب برهم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست می‌شود، از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است.
به نوشته «حامی عدالت» سازمان حفاظت محیط زیست و‌ابسته به دولت و از معاونت‌های ریاست جمهوری است، پس حفظ محیط زیست از وظایف دولت میباشد. همچنین بنابر اصل ۲۹ قانون اساسی دولت موظف است خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبتهای پزشکی را برای همگان فراهم کند. شایان ذکر است، از آن جهت که ایجاد و حفظ هوای پاک، از وظایف دولت است و همچنین پس از بروز بیماری درمان بیماران مسئولیتی است که بر دوش دولت است، آن هم از درآمد‌های عمومی؛ پس پیشگیری بهتر از درمان است.
در ماده ۹ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم نماید، ممنوع است. منظور از آلوده ساختن محیط زیست عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی یا شیمیایی یا بیولوژیک آن زیان‌آو‌ر به حال انسان یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان و یا آثار و ابنیه باشد تغییر دهد، حال آنکه با این همه تاکید قانون گذار، چرا باز هم حفظ محیط زیست مهم تلقی نمی‌شود و مسئولان امر تحریم‌ها را بهانه‌ای برای استفاده از مازوت نموده اند.
در ماده ۱۱ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست به سازمان محیط زیست اجازه داده شده با توجه به مقررات و ضوابط کارخانجات و کارگاه‌هایی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم اخطار نماید که ظرف مدت معینی نسبت به رفع موجبات آلودگی مبادرت یا از کار و فعالیت خودداری کنند. در غیر این صورت به دستور سازمان از کار و فعالیت آن‌ها ممانعت خواهد شد و حتی این اجازه به رییس سازمان داده شده در مورد منابع و عواملی که خطرات فوری داشته باشند، بدو‌ن اخطار قبلی دستور ممانعت از ادامه کار و فعالیت آن‌ها را بدهد؛ اما متاسفانه احساس می‌شود سازمان محیط زیست از مجوز‌هایی که به ایشان داده شده، بهره کافی برای حفظ محیط زیست نمی‌برد و هر بهانه‌ای را برای استفاده از این سوخت خطرناک قبول میکند.
درماده ۱ قانون آلودگی هوا، آلودگی هوا را بر سه قسم تقسیم کرده است که آلودگی بر مبنا استفاده از مازوت که از نوع منبع ثابت است منظور این است در محیط ثابت باعث آلودگی هوا میشوند مانند کارخانه‌ها و نیروگاه‌های که از سوخت مازوت استفاده میکنند.
در ماده ۱۸ قانون هوای پاک آمده است، وزارت نفت مکلف است حداکثر تا سه سال پس از لازم‌الاجراء شدن قانون هوای پاک که در تاریخ۹۶/۰۵/۲۳ بوده است، سوخت تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت‌گاز، نفت‌کوره و نفت‌سفید را مطابق با استاندارد ملی مصوب عرضه کند. سازمان محیط زیست مکلف است از تولید سوخت غیراستاندارد جلوگیری نماید. کارخانه‌ها برای استفاده از مازوت باید روزانه و محدود مجوز بگیرند و در صورت تجویز لزوما باید از مازوت‌های استاندارد استفاده کنند، امر نظارت بر استفاده این موضوع بر دوش سازمان حفاظت محیط زیست است.
وزارت نیرو مکلف است نسبت به توسعه، تولید و عرضه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک بهینه به‌نحوی اقدام نماید که حداقل ۳۰درصد افزایش سالانه ظرفیت مورد نیاز برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین شود. در ماده ۱۹ قانون هوای پاک، شفاف تصریح شده که حداقل ۳۰ درصد برق کشور باید از انرژی تجدید پذیر که می‌تواند شامل انرژی بادی انرژی خورشیدی انرژی آبی انرژی امواج انرژی هیدروژن و… باشد، استفاده از آن‌ها موجب کاهش مصرف فراورده‌های نفتی و اشتغال زایی شده و میزان آلایندگی محیط زیست را نیز کاهش میدهد؛ اما متاسفانه این ماده قانونی رعایت نمی‌شود و خود نیروگاه‌های برق، بیشترین مصرف مازوت را برای روشن نگه داشتن روشنایی شهر‌ها در سطح کشور به خصوص در شهر‌های بزرگ همچون تهران و مشهد دارند.
همچنین در منشور حقوق شهروندی ماده ۲ آمده است: شهروندان از حق زندگی شایسته و لوازم آن همچون آب بهداشتی، غذای مناسب، ارتقای سلامت، بهداشت محیط، درمان مناسب، دسترسی به دارو، تجهیزات، کالا‌ها و خدمات پزشکی، درمانی و بهداشتی منطبق با معیار‌های دانش روز و استاندارد‌های ملّی، شرایط محیط زیستی سالم و مطلوب برای ادامه زندگی برخوردارند.
حال سوالی که پیش می‌آید این است: آیا با وجود سایه سهمگین مازوت بر فراز آسمان شهر‌ها سلامتی خواهد ماند؟ هوایی که به جای اکسیژن در آن گوگرد نهفته است و در ماده ۱۱۲ حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند وظیفه‌ای همگانی شمرده شده است. از این روی، فعالیتهای اقتصادی و غیر آنکه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل‌جبران آن همراه باشد، ممنوع است. حفاظت، بهسازی و زیباسازی محیط زیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیط زیست حق شهروندان است و دولت این حق را در برنامه‌ها، تصمیمات و اقدام‌های توسعه‌ای، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی مدنظر قرار میدهد و با آلودگی و تخریب محیط زیست مقابله میکند؛ حال آنکه به علت به گردش درآمدن چرخ صنایع مازوت را که جزو مواد بسیار خطرناک و آلاینده محیط زیست است و تحدیدی جدی علیه سلامتی بشریت به راحتی استفاده میکنند.
همچنین درماده ۱۱۳منشور آمده، هر شهروند حق بهره‌مندی از محیط زیست سالم، پاک و عاری از انواع آلودگی، ازجمله آلودگی هوا، آب و آلودگی‌های ناشی از امواج و تشعشعات مضر و آگاهی از میزان و تبعات آلاینده‌های محیط زیست را دارد. اما در حال حاضر هوای تهران آلوده است و این حق از شهروندان تهرانی گرفته شده؛ بنابراین، بهتر است در راستای احقاق حقوق شهروندان دستگاه‌های اجرایی برای کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی به ویژه در شهر‌های بزرگ تدابیر لازم را بیندیشند و در این امر ملاطفتی به کار نبرند.
هیچ محدودیتی اینها برای هیچ کدام از کارهاشون ندارند