«هسته خسته» اصطلاحی است که در کمتر از یک سال گذشته به ادبیات فعالان بورسی اضافه شده و بیشتر در روزهای سبز بازار که سامانه معاملاتی با اختلال مواجه می‌شود، از سوی فعالان بازار سرمایه که در فضای مجازی هم فعالیت می‌کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اختلالات هسته از ابتدای سال جاری و زمانی که بورس در اوج خود قرار داشت و روزانه بر تعداد کدهای بورسی افزوده می‌شد، بیش از گذشته خود را نمایان کرد. مسوولان بورسی برای رفع این معضل که صدای سهامداران را درآورده بود، معاملات را شیفت‌بندی کردند. ناکارآمد بودن این راهکار اما خیلی زود خود را نشان داد و با حل نشدن مشکل هسته، تقسیم‌بندی معاملات نمادها به دو نوبت صبح و بعدازظهر متوقف شد و به روال عادی برگشت. افزایش ظرفیت سامانه معاملاتی و بومی‌سازی آن راهکار بعدی سازمان برای رفع معضل هسته بود که وعده داده شد با این اتفاق سهامداران دیگر با چنین مشکلاتی مواجه نخواهند شد. این وعده همزمان شد با شروع ریزش شاخص کل بورس، اما با بازگشت روزهای سبز به بورس، سهامداران بار دیگر با بازگشت اختلالات به هسته معاملات در نماد‌های بورسی مواجه شدند.
«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با این مقام مسوول علت عدم به روزرسانی هسته، تاخیر بومی‌سازی سامانه معاملاتی و همچنین راهکار میان مدت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران برای حل معضل هسته را جویا شد. دهقان با این توضیح که تکنولوژی ساخت و تولید تجاری سامانه معاملاتی بورس در دنیا در انحصار حدود پنج شرکت است گفت: با وجود تحریمها و وضعیتی که کشور دارد نمی‌توان روی کانال خارجی حساب باز کرد چرا که هم خرید سامانه از خارج از کشور کار سختی است و به فضای سیاسی خاصی نیاز دارد و هم اینکه شرایط همیشه پایدار و ثابت نیست که بتوان از پشتیبانی شرکت‌ها استفاده کرد. چرا که فقط بحث خرید سامانه معاملاتی مطرح نیست و مساله پشتیبانی آن نیز بسیار مهم و حیاتی است. وقتی سامانه معاملاتی خریداری می‌شود باید بتوان روی پشتیبانی آن در بازه زمانی درازمدت هم حساب کرد. تجربه ۱۵ سال اخیر نشان داده که هم خرید این سامانه‌های معاملاتی کار سختی است و به فضای خاصی نیاز دارد و هم پشتیبانی از این سامانه‌ها با تغییر شرایط سیاسی و بین‌المللی تغییر می‌کند و معمولا دسترسی به پشتیبانی کار راحتی نیست.
به خاطر تحریم، پشتیبانی شرکت فرانسوی را از دست دادیم
او در ادامه به بیان پیشینه سامانه معاملاتی فعلی بورس پرداخت و گفت: سامانه موجود سال ۸۴ از شرکت فرانسوی خریداری و سال ۸۷ هم راه‌اندازی شد. ما در همان سال ۸۷ بعد از خرید دیگر پشتیبانی نداشتیم و به خاطر تحریم، پشتیبانی شرکت فرانسوی را از دست دادیم. البته سال ۹۵ که برجام مطرح شد و فضای باز سیاسی به وجود آمد، این سامانه یک بار از سوی شرکت فرانسوی به‌روزرسانی و قرار شد پشتیبانی این شرکت ادامه داشته باشد. ولی از اوایل سال ۹۷ که مجددا بحث تحریمها به میان آمد، ما عملا پشتیبانی شرکت فرانسوی را از دست دادیم.
راهی جز بومی‌سازی سامانه معاملاتی نداریم
دهقان افزود: همه این مشکلات هم به خاطر شرایط خاصی است که داریم. با قرار دادن همه این موارد در کنار هم می‌بینیم که ما راهی جز بومی‌سازی سامانه معاملاتی نداریم و باید این مسیر را طی کنیم. گرچه اگر فضا برای خرید سامانه خارجی باز شود، مسلما این کار را خواهیم کرد و خرید سامانه از دستورکار خارج نشده است و این اصرار وجود ندارد که فقط و فقط باید سامانه معاملاتی بومی را راه‌اندازی کرد. بنابراین اگر فضا باز شود حتما سامانه جدید خریداری میکنیم و در کنار آن بر روی تولید سامانه بومی هم کار میکنیم. به عبارت دیگر نه خرید را به واسطه تولید لغو میکنیم و نه تولید را به واسطه خرید عقب می‌اندازیم. به دلیل اهمیت بازار سرمایه و تعداد تراکنش‌هایی که روی سیستم انجام می‌شود باید هر دو کار را به‌صورت موازی پیگیری کنیم تا بتوانیم به نتیجه مطلوبی که می‌خواهیم، برسیم.
دور زدن تحریم‌های سیستم‌های نرم‌افزاری بورس کار راحتی نیست
او در پاسخ به این سوال که چرا مانند اتفاقی که در صنایع دیگر می‌افتد، برای خرید یا به‌روزرسانی سامانه معاملاتی فعلی از راهکار دور زدن تحریمها استفاده نمی‌شود، گفت: برای این کار بسیار تلاش شده ولی چون ارائه‌دهندگان این سیستم در دنیا خیلی محدودند و از سوی دیگر رهگیری اینکه چه کسی از چه سیستمی استفاده می‌کند کار سختی نیست، عملا راه به جایی نبرده‌‌ایم.
در جایی میتوان تحریمها را راحت‌تر دور زد که تعداد ارائه‌دهندگان یا واسطه‌ها زیاد باشد. دور زدن تحریم‌های سیستم‌های نرم‌افزاری بورس کار راحتی نیست. چون تعداد ارائه‌دهنگان آن بسیار کم است.
مدیرعامل شرکت فناوری بورس تهران یادآور شد: در دنیا دو شرکت ارائهدهنده آمریکایی وجود دارد که تکلیفشان مشخص است و اصلا با ایران کار نمی‌‌کنند، یکی، دو شرکت ارائهدهنده اروپایی هم داریم که آنها نیز به واسطه تراکنش‌هایی که با طرف آمریکایی دارند خیلی راحت با ما کار نمی‌‌کنند. از سوی دیگر در حوزه نرم‌‌افزارهای بورسی نمی‌توان با واسطه کار کرد.
مذاکرات با طرف فرانسوی برای پشتیبانی سامانه فعلی موفقیت آمیز نبود
دهقان با طرح این پرسش که کجا میتوان تحریمها را دور زد، اظهار کرد: در جایی میتوان تحریمها را دور زد که بتوان از واسطه‌ها استفاده کرد. همان کاری که کشور ما در خیلی از صنایع کرده و عملا نیازی به پشتیبانی بعد از خرید یا فروش آن کالا یا صنایع هم نداشته است. اما حوزه سیستم‌های معاملاتی بورس بازار واسطه‌ای نیست چون بازار خیلی کوچک است و بازیگران آن محدودند. به همین دلیل دور زدن تحریم اصلا راحت نیست و ما مجبوریم مستقیم با طرف اصلی و شرکت ارائهدهنده کار کنیم نه با واسطه. البته ارتباط با طرف اصلی هیچگاه کنار گذاشته نشده و مذاکراتی هم در این زمینه شده است که خیلی به نتیجه نرسیده است. با این حال با طرف فرانسوی که سیستم‌ها به ما را ارائه کرده، مذاکراتی انجام شده تا بتوانیم از خدمات پشتیبانی آنها استفاده کنیم ولی متاسفانه این مذاکرات و تلاش‌ها به واسطه تحریمها چندان موفقیت‌آمیز نبوده است.
افزایش ظرفیت سامانه؛ راهکار میان‌مدت
او در ادامه در پاسخ به این سوال که برنامه شرکت فناوری بورس تهران برای بهبود وضعیت سامانه معاملاتی تا زمان بومی‌سازی سامانه یا خرید سامانه جدید چیست، گفت: از اوایل سال ۹۸ و ۹۹ بخش‌هایی از سامانه فعلی که دچار مشکل می‌شد توسعه دادیم، یعنی ما دست روی دست نگذاشتیم و سیاستمان این نبوده که صرفا به همین سامانه اکتفا کنیم. افزایش ظرفیت سامانه راهکاری است که ما بین خرید سامانه و تولید سامانه بومی باید طی کنیم تا بتوانیم از وضعیت بازار پشتیبانی کنیم و به سهامداران سرویس بدهیم. افزایش ظرفیت سامانه موجود با تغییر بخش‌هایی از سامانه شروع شده است.
ظرفیت سامانه فعلی چند برابر شده است
دهقان یادآور شد: سامانه‌ای که اکنون روی بورس کار می‌کند به هیچ عنوان با سامانه‌ای که از طرف فرانسوی خریدیم یکسان نیست و افزایش ظرفیت زیادی داشته است. ظرفیت سامانه چند برابر شده، مقدار صفی که سامانه می‌تواند پشتیبانی کند و همچنین تعداد معاملاتی که می‌تواند در ثانیه انجام دهد نسبت به نسخه اصلی تغییر کرده است. او با بیان اینکه «از اوایل شهریور ماه که یک نسخه جدید روی سامانه گذاشتیم مشکل خاصی نداشتیم» به بیان علت مشکل هسته در هفته گذشته پرداخت: مشکلی که در هفته گذشته به وجود آمد هم مربوط به حوزه سامانه نبود و بیشتر به نمادهایی که عرضه اولیه بودند، مربوط می‌شد. از آنجایی که حدود پنج میلیون نفر در عرضه اولیه شرکت می‌کنند و در یک بازه زمانی می‌‌خواهند از سهم خارج شوند برای سامانه مشکل درست می‌کنند و همین مساله هفته گذشته دردسر ایجاد کرد. حتی در بورس‌های پیشرفته دنیا هم شما به هر سامانه‌ای این تعداد سهامدار در یک سهم را بدهید، نمی‌توانید امیدوار باشید که آن سامانه از آنها پشتیبانی کند. او گفت که برای حل این مشکل باید راهکاری پیدا کرد که هم افراد زیادی در عرضه اولیه شرکت کنند و هم به سامانه فشار نیاید.
مدیرعامل شرکت فناوری بورس تهران اضافه کرد: بنابراین مشکلات سامانه با توجه به افزایش ظرفیتی که انجام شده خیلی محدود است و عموما سامانه مشکلی ندارد. بعد از نسخه جدید تا هفته گذشته هم مشکل خاصی نداشتیم و دست به دست شدن نماد بوعلی ما را دچار مشکل کرد. البته یک سری راهکارها برای این مشکل پیدا کردیم که توانستیم چهارشنبه تا حدودی آن را کنترل کنیم که امیدواریم در این هفته از این دست مشکلات نداشته باشیم و بتوانیم سامانه را پایدار نگه داریم.
دهقان تاکید کرد که راهکار میانی شرکت فناوری بورس تهران تا خرید سامانه جدید یا بومی‌سازی سامانه، توسعه سامانه موجود است. یعنی باید ظرفیت‌های سامانه موجود را بنا به نیاز بازار افزایش دهیم. چندین بار هم این کار انجام شده است اما بخش‌های دیگری از سامانه هم نیاز به این افزایش ظرفیت دارند.
او تاکید کرد: تمام تلاش ما در شرکت مدیریت فناوری بورس تهران این است که سامانه معاملاتی پایدار باشد و بتواند سرویس دهد. از سوی دیگر تمام گزینه‌هایی که برای خرید، ارتقای سامانه یا بومی‌سازی آن وجود دارد نیز بررسی می‌شود و همه این راه‌ها به‌صورت موازی با هم پیش می‌رود.
منبع: دنیای اقتصاد
