سیلی نفتی بن سلمان به گوش بایدن؛ واکنش دولت آمریکا چه خواهد بود؟

بین الملل تابناک: اعضای گروه «اوپک‌ پلاس» روز چهارشنبه پنجم اکتبر بر سر کاهش ۲ درصدی تولید نفت توافق کردند؛ توافقی که با واکنش و عصبانیت آمریکا همراه بوده است.

بدین ترتیب روزانه ۲ میلیون بشکه نفت کمتر روانه بازار می‌‌شود؛ سیاستی که در وهله نخست قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش خواهد داد و به‌ زعم آمریکا در این اوضاع بحرانی جهان به نفع پوتین و ماشین‌ جنگ کرملین تمام خواهد شد.

قیمت نفت که تنها سه ماه پیش و در بحبوحه جنگ اوکراین به مرز بشکه‌ای ۱۲۰ دلار رسیده بود، در حال حاضر و در پرتو نگرانی‌ها از رکود جهانی و همچنین بالا رفتن نرخ بهره در آمریکا و تقویت دلار به مرز ۹۰ دلار رسیده است.

عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر نفت عربستان با اشاره به منفعل بودن بانک‌های مرکزی در سراسر جهان و اقدامات «تاخیری» آن‌ها در مقابله با تورم فزاینده، تصریح کرد، لازم بود اوپک‌ پلاس در این زمینه نقش فعالی ایفا کند.

مشخص نیست کاهش ۲ درصدی عرضه برای دنیایی که روزانه حدود ۱۰۰ میلیون بشکه نفت مصرف می‌کند، در طولانی‌مدت تا چه اندازه بر قیمت نفت و گاز ـ آن هم در آستانه زمستان ـ تاثیر داشته باشد؛ با این حال بلافاصله بعد از اعلام این تصمیم، قیمت نفت خام برنت حدودا بشکه‌ای ۳ دلار افزایش یافت و به ۹۳ دلار رسید.

اوپک‌ پلاس به مجموعه ۱۳ کشور عضو اوپک و ۱۱ تولیدکننده نفت دیگر دنیا و در راس آن روسیه گفته می‌شود که از اواخر سال ۲۰۱۶ با هم همکاری می‌کنند و گفته می‌شود که عربستان‌ به‌ عنوان بزرگترین تولید کننده اوپک و رهبر «دوفاکتوی» این سازمان، نقش مهمی در به‌ ثمر نشستن این تصمیم اوپک‌ پلاس داشته است.

با وجود این، عربستان سعودی با رد هرگونه «تبانی» با روسیه برای افزایش تصنعی قیمت‌ها، می‌گوید کاهش عرضه ۲ میلیون بشکه نفت در روز ـ که معادل ۲ درصد عرضه جهانی است ـ برای پاسخ به افزایش نرخ بهره در غرب و همچنین مهار اقتصاد ضعیف جهانی ضروری است.

عادل الجبیر در گفتگو با شبکه خبری فاکس نیوز آمریکا گفت، کشورش به دنبال استفاده از نفت به عنوان سلاحی علیه آمریکا نیست و تصمیم اوپک پلاس مبنی بر کاهش تولید نفت به نفع اقتصاد جهان گرفته شد.

الجبیر افزود: نفت سلاح و جنگنده و یا تانک نیست و نمی توان با آن شلیک کرد. نفت برای ما یک کالای مهم در اقتصاد جهان است.

وزیر مشاور در امور خارجی عربستان اظهار داشت: اینکه گفته می شود عربستان از نفت برای ضربه زدن به آمریکا استفاده می کند، اساسا اشتباه است.

وی با تاکید بر اینکه عربستان خواهان حفظ ثبات در بازار نفت به نفع مشتریان و کشورهای تولیدکننده است، خاطرنشان کرد: رشد اقتصاد در سراسر جهان کند شده است؛ به همین دلیل، اعضای اوپک پلاس تولید نفت را به عنوان اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از فروپاشی بازار انرژی کاهش دادند.

مقامات آمریکایی پیشتر گفته بودند یکی از دلایل پایین نگه داشتن قیمت نفت، محروم کردن مسکو از درآمدهای نفتی است.

جو بایدن نیز پیشتر علی رغم انتقادهای گسترده حقوق‌بشری و در راس آن پرونده قتل جمال خاشقجی، با سفر به عربستان‌سعودی از این کشور نفت‌خیز به‌عنوان «متحد درازمدت» ایالات متحده یاد کرده بود تا بتواند قیمت نفت را پایین نگه دارد؛ اما سفر بایدن به عربستان منجر به عقد توافقات و همکاری‌های دو جانبه با عربستان در حوزه انرژی نشد و ریاض اقدامات مسکو در اوکراین را محکوم نکرد.

اکنون نیز با تصمیم تازه اوپک‌ پلاس که ریاض به‌واسطه میزان بالای تولید نفت وزنه سنگین آن محسوب می‌شود، جو بایدن و دموکرات‌ها در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا در وضعیت نامناسبی قرار می‌گیرند.

از طرف دیگر، شرکت آرامکو عربستان سعودی قیمت فروش نفت به مشتریان آمریکایی را در ماه نوامبر تا 20 سنت در هر بشکه افزایش داد، در حالی که ریاض قیمت فروش نفت برای مشتریان آسیایی را ثابت نگه داشته و این قیمت را برای کشورهای اروپایی و حوزه مدیترانه حتی پایین‌تر نیز آورده است.

واکنش آمریکا به تصمیم نفتی عربستان

به دنبال این تصمیمات عربستان، «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا ریاض را تهدید و اعلام کرد که بعد از اقدام عربستان و اوپک پلاس در زمینه کاهش تولید نفت ـ که منجر به افزایش قیمت‌ها شد ـ واشنگتن گزینه‌های دیگری را درباره ادامه روابط با عربستان بررسی خواهد کرد.

بنابراین، نمایندگان دموکرات در کنگره آمریکا، خواستار کاهش فروش سلاح نظامی به عربستان شدند. شمار دیگری از نمایندگان در کنگره نیز به بهانه‌های حقوق بشری و با اشاره به کشتار غیرنظامیان در جنگ یمن توسط ائتلاف سعودی تاکید کردند که ایالات متحده باید روابط امنیتی خود را با عربستان بازنگری کند.

برنی سندرز سناتور آمریکایی در پی همراهی عربستان سعودی با روسیه برای کاهش تولید نفت در چارچوب اوپک پلاس، با توصیف ریاض به عنوان بدترین نقض کننده حقوق بشر در جهان، خواستار بیرون آورده شدن همه نیروهای نظامی آمریکا از عربستان و توقف فروش جنگ افزار به این کشور غرب آسیا شده است.

سندرز سناتور مستقل ایالت ورمونت در پیامی توئیتری نوشته است که اگر قرار باشد عربستان، از بدترین ناقضان حقوق بشر در جهان به همراه روسیه، بهای بنزین را در ایالات متحده بالا ببرد، می تواند از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه برای دفاع از حکومت سعودی کمک بگیرد.

سندرز همچنین خواهان تعطیل شدن کارتل نفتی عربستان که بهای نفت خام را در جهان تعیین می کند، شده است.

سیاست‌های نفتی جدید سعودی‌ها که نارضایتی آمریکایی‌ها را به دنبال داشته، در شرایطی است که دولت آمریکا به ریاست «جو بایدن» حاضر شد برای تشویق عربستان به افزایش تولید نفت امتیازات زیادی به این کشور بدهد که مهمترین آنها زیر پا گذاشتن وعده‌های خود درباره رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در عربستان بود. بایدن که بعد از روی کار آمدن در کاخ سفید سیاست تازه‌ای در قبال متحدان وانشگتن از جمله عربستان اتخاذ کرده بود، با نادیده گرفتن «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی مدعی بود که قصد اصلاح وضعیت حقوق بشر این کشور را دارد اما در نهایت مجبور شد برای حل بحران انرژی آمریکا و اروپا به سمت همگرایی با بن سلمان و فراموش کردن پرونده‌هایی چون قتل جمال خاشقجی حرکت کند.

نتیجه این رویکرد تازه دولت بایدن مقابل عربستان و به طور خاص محمد بن سلمان، تشدید موج سرکوبگری‌ها در این کشور است؛ به طوری که طی یک ماه گذشته بیش از ۱۰ تن در عربستان تنها به جرم فعالیت در توییتر به ۲۰ تا ۴۵ سال زندان محکوم شده‌اند.

سیلی عربستان به آمریکا

یک رسانه فرانسوی در یادداشتی نوشت که تصمیم اخیر اوپک پلاس، مبنی بر کاهش تولید نفت علی‌رغم درخواست‌های مکرر آمریکا و فرانسه برای افزایش این تولید، بیانگر استحکام در روابط ایجاد شده میان ریاض و مسکو است.

روزنامه لوفیگارو در یادداشتی در این باره نوشت: تصمیم جدید «اوپک +» که خشم واشنگتن را برانگیخت، سیلی واقعی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به متحدان غربی خود، به‌ویژه جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا و امانوئل ماکرون، همتای فرانسوی وی است.

این روزنامه آورده است: به جای کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید نفت که روز چهارشنبه «اوپک پلاس» تصویب کرد، واشنگتن و پاریس از عربستان سعودی خواسته بودند، تولید خود را برای کاهش قیمت نفت خام و مهار تورم افزایش دهد و این تصمیم در فاصله یک ماه مانده به انتخابات حساس میان دوره‌ای در آمریکا، ضربه سختی به جو بایدن محسوب می‌شود.

لوفیگارو در ادامه با اشاره به اینکه مسکو برای تامین مالی جنگ با اوکراین به ادامه روند صعودی بهای نفت نیاز دارد، نوشت: طبق گزارش نهاد‌های مربوطه، روسیه از آغاز حمله به اوکراین ۱۱۶ میلیارد یورو از صادرات نفت خود درآمد کسب کرده است.

در همین رابطه، دکتر محمد قیصری کارشتاس مسائل بین الملل در گفتگو با تابناک اظهار داشت: واکنش تند ایالات متحده امریکا به اقدام اوپک پلاس مبنی بر کاهش دو میلیونی تولید نفت، بیش از همه متوجه عربستان سعودی به عنوان متحد قدیمی امریکا (به ویژه در حوزه  انرژی) بود که دست بر قضا، بزرگترین عرضه کننده نفت به بازارهای جهانی است. با توجه به اینکه عربستان سعودی در کنار روسیه دو عضو موثر اوپک پلاس و بزرگترین تولید کنندگان و صادرکنندگان نفت به شمار می روند، طبعا هر اقدام عربستان سعودی در بازار نفت با توجه به وزن و جایگاه این کشور در بازارهای انرژی می‌تواند پیامدهای جدی بر قیمت‌ نفت و مشتقات آن در بازار انرژی داشته باشد. 

انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا در سایه احتمال افزایش قیمت بنزین

وی افزود: این در حالی است که با توجه به طولانی‌شدن جنگ اوکراین و استفاده ابزاری روسیه از انرژی به عنوان سلاحی برای تحت فشار قرار دادن رقبا و دشمنانش (به طور مشخص ایالات متحده امریکا و اروپا) با توجه به جایگاه این کشور که همچون عربستان سعودی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ بازار نفت به شمار می رود، ایالات متحده به ویژه در برهه کنونی به همراهی عربستان سعودی نیاز مبرمی دارد؛ چراکه افزایش قیمت نفت ناشی از کاهش تولید موجب بالا رفتن قیمت نفت و به تبع آن افزایش قیمت سایر حامل‌های انرژی و به ویژه بنزین در آمریکا می شود؛ موضوعی که اصلا خوشایند دولت بایدن، آن هم در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره نیست.

قیصری ادامه داد: همین مساله پیش از این و در سفر بایدن به عربستان سعودی نیز در صدر خواسته‌های ایالات متحده از عربستان قرار داشت؛ یعنی حفظ ثبات (عرضه و قیمت) در بازارهای انرژی؛ خواسته‌ای که همان زمان هم با توجه به نوعی اقدامات بایدن در ارتباط با عربستان، با پاسخ سرد سعودی مواجه شده و بایدن را تقریبا دست خالی راهی آمریکا کرد.

جنگ اوکراین و تغییر در اولویت‌ها

این کارشناس مسائل بین الملل اظهار داشت: به نظر می‌رسد که پویایی‌ها و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز موجب شکاف بیشتر در اولویت‌های سیاست خارجی این دو متحد قدیمی در منطقه شده است. عربستان سعودی به مرور و البته به نحو دردناکی در حال پذیرش این است که اولویت‌های راهبردی ایالات متحده در حال چرخش به سمت آسیای جنوب شرقی است؛ جایی که آمریکایی‌ها معتقدند اگر دیر بجنبند و وقت تلف کنند، اژدهای چینی سر بر خواهد آورد. از جهتی بحران اوکراین و متعاقب آن جنگ در این منطقه توجه ایالات متحده و سایر قدرتهای بین المللی را بیش از پیش به خود جلب کرده و به مرور منطقه خاورمیانه را از کانون تمرکز بین‌المللی دور می‌کند. در این راستا عربستان تلاش می‌کند تا خود را با این پویایی های جدید وفق داده و در عرصه سیاست خارجی بیشتر متکی به نفس باشد، چون دیگر نمی توان همچون گذشته به ویژه دوران پرحرارت ترامپ روی آمریکا حساب ویژه باز کرد.

قیصری در نهایت گفت: در سطوح منطقه‌ای و به ویژه با کاهش اهمیت استراتژیکی و ژئوپلیتیکی منطقه متاثر از تحولات و پویایی‌های بین‌المللی، عربستان سعودی درک کرده است که دیگر هیچ وقت نخواهد توانست پشت گرمی سابق را که در دوران ترامپ و حتی پیش از آن در مناسبات منطقه‌ای همچون ائتلاف‌سازی علیه جمهوری اسلامی ایران و به ویژه جنگ یمن از طرف آمریکا داشت، همراه داشته باشد؛ هرچند سعودی‌ها از همان روزهای اولیه روی کار آمدن بایدن در آمریکا به سختی درک کردند که تاریخ چک سفید امضایی که ترامپ به عنوان متحد و مشوق اصلی عربستان در رویکرد تهاجمی و اقدامات متهورانه در سطح منطقه امضا کرده، سرآمده  است.