تاثیر توافق ایران و عربستان بر منطقه و جهان / اروپا نگران تکرار بحران اقتصادی ۲۰۰۸ / شالوده سیاست خارجی ایران نسبت به کشور‌های عرب

به گزارش «تابناک»؛ روزنامه‌های امروز سه شنبه ۲۳ اسفندماه در حالی چاپ و منتشر شد که هوای تازه دیپلماسی در تهران، عقب نشینی دلار، ظرفیت‌سازی علیه تحریم و سرگردانی ۵۰ هزار میلیارد تومان با طرح تازه خودرویی در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم؛

تاثیر توافق ایران و عربستان بر منطقه و جهان

محمدعلی سبحانی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل طی یادداشتی در شماره امروز آرمان ملی با تیتر تاثیر توافق ایران و عربستان بر منطقه و جهان نوشت: شاید در پی احیای روابط ایران و عربستان شاهد از سرگیری روابط کشورمان با سایر کشور‌های عرب منطقه که روابط خود را با ایران محدود کرده بودند نیز باشیم؛ اما مهم‌ترین مساله در منطقه همین احیای روابط ایران با عربستان است. هر چند یکی از تاثیرات احیای روابط با عربستان می‌تواند این باشد که سایر کشور‌های عرب نیز به سمت احیای روابط با ایران قدم بردارند. البته سایر کشور‌ها نیز که گفته می‌شود بحرین یا شاید اردن باشند که از عربستان برای قطع رابطه دنباله‌روی کردند. اما اینکه مطرح می‌شود کشور مصر نیز از این رویه پیروی خواهد کرد و به سمت احیای روابط با ایران خواهد آمد باید گفت که مساله مصر متفاوت‌تر است. یعنی موضوع پرونده مصر و ایران مستقل از پرونده عربستان باید مورد ارزیابی قرار بگیرد و به نظر نمی‌رسد که فعلا در شرایطی که هستیم خیلی در دستور کار قرار بگیرد یا تحت تاثیر رابطه عربستان و ایران چندان تاثیری بپذیرد.

البته همانطور که گفته شد این توافق می‌تواند تاثیرات زیادی بر منطقه داشته باشد. به عنوان مثل در لبنان می‌تواند در حل مشکلات داخلی در لبنان تاثیر مثبت داشته باشد، در مسائل سوریه و بازگشت این کشور به جهان عرب و نوعی عادی سازی بین عرب‌ها تاثیر مثبت داشته باشد. البته این‌ها که گفته شد در سطح محدود منطقه‌ای است و در سطح بین‌المللی نیز امیدواریم که این حرکت مقدمه‌ای برای حل سایر مشکلات منطقه‌ای و بین‌المللی باشد. مخصوصا مساله برجام، از سرگیری مذاکرات و گفتگو‌ها با غرب و آمریکایی‌ها که امیدواریم شکل مناسب‌تری به خود بگیرد. از دیگر ثمرات توافق ایران و عربستان تاثیرگذاری بر مساله بحران یمن است که حتما روی بحث یمن نیز اثر جدی خواهد گذاشت و به نظر می‌رسد که تاثیرپذیرترین کشور از احیای روابط تهران و ریاض همین کشور یمن باشد.

نکته دیگری که بدان پرداخته می‌شود اینکه برخی مطرح می‌کنند، چون این توافق در چین اتفاق افتاده پس چینی‌ها به دنبال این هستند که با گسترش حضور خود در منطقه پا جای پای آمریکا بگذارند که البته به نظر می‌رسد این گزاره چندان درست نباشد. چرا که دنیا تغییراتی کرده و بر اساس تغییرات جهانی شدن باید به مسائل و تحولات منطقه نگاه کنیم نه بر اساس نگاه سنتی گذشته. تاکنون رابطه کشور‌ها با یکدیگر تابع منافعشان است. حال اینکه چین واسطه این مساله بوده شاید برای آمریکا تفاوت چندانی نکند. هر چند که خیلی‌ها در تحلیل‌هایشان روی این مساله حساب باز می‌کنند، اما به نظر نمی‌رسد که مخالفتی از طرف آمریکایی‌ها برای تنش زدایی در منطقه وجود داشته باشد. البته فرصت‌طلبی چینی‌ها جالب بود که بالاخره از شرایطی که در رابطه‌شان با ایران دارند و تاثیر زیادی می‌توانند در این موضوع داشته باشند بهره بردند و رابطه ایران و عربستان که منافعش را خود چینی‌ها نیز می‌برند؛ لذا رقم‌های قابل توجهی می‌تواند در روابط اقتصادی ایران، چین و عربستان بوجود آید. البته نباید ناگفته بماند که ایران به واسطه تحریم‌ها امکان بهره‌برداری از ظرفیت‌های چین را در حد بالایی نخواهد داشت. اما عربستان اکنون با ضمانت چین که از طرف ایران توافق جدی صورت گرفته خیالش راحت است که از سوی ایران تاثیر منفی نخواهد گرفت و با حضور چین و میانجیگری این کشور یک توافق بسیار خوبی میان تهران و ریاض اتفاق افتاد.

اروپا نگران تکرار بحران اقتصادی ۲۰۰۸

شقایق بردبار خبرنگار طی یادداشتی در شملره امروز ایران نوشت: در حالی که جو بایدن، تلاش کرده، ورشکستگی بانک سیلیکون ولی و سیلور گیت سن دیه گو را بی‌اهمیت جلوه داده و تأکید کند، سیستم بانکی امریکا در جریان سقوط دو بانک اخیر آسیبی نخواهد دید، اروپا در هراس است، یک بار دیگر مانند سال ۲۰۰۸ ورشکستگی یک بانک امریکایی موجب بحران اقتصادی در قاره سبز شود و در همین خصوص نیز بانک «اچ اس بی‌سی» انگلیس اقدام به خرید شعبه بانک ورشکسته امریکایی در این کشور به بهای یک پوند کرد. به گزارش سایت شبکه خبری فرانس ۲۴، جو بایدن در اظهاراتی در کاخ سفید به امریکایی‌ها اطمینان داد، سیستم بانکی ا ین کشور قوی است و مردم باید نسبت به امنیت سپرده‌های خود در این بانک آسوده‌خاطر باشند. او همچنین با تأکید بر اینکه دولت وی تضمین می‌کند، کسانی که در بانک سیلیکون، ولی سپرده داشته‌اند، پول خود را پس بگیرند، گفت: «هیچ ضرری متوجه کسانی که در این بانک پولی داشته‌اند، نخواهد شد، زیرا پول آن‌ها از طریق بیمه این بانک پرداخت می‌شود.» بایدن همچنین قول داد، دولتش و افرادی که مسئول هستند، پاسخگوی وضعیت ایجاد شده باشند. پیش‌تر نیز فدرال رزرو و وزارت خزانه‌داری امریکا، در بیانیه مشترکی به مردم امریکا و بویژه کسانی که در بانک سیلیکون، ولی حساب سپرده داشتند، اطمینان داده بودند که اموال آن‌ها در این بانک به آن‌ها مسترد شود.

بایدن در حالی برای اولین بار درباره ورشکستگی بانک سیلیکون ولی که بیشتر مکان سپرده استارتاپ‌ها بود، سخن گفته است که مقامات امریکایی و اروپایی تمام توان خود را به کار گرفته‌اند تا رویداد‌های سال ۲۰۰۸ و بحران اقتصادی آن سال در این دو قاره تکرار نشود؛ به علاوه در حالی که مقامات امریکایی در تلاش هستند مانع از ضرر مشتریان بانک سیلیکون، ولی شوند، در انگلیس نیز غول بانکی «اچ اس بی‌سی» در عملیاتی که از آن تعبیر به «نجات» شده است، اقدام به خرید شعبه بانک سیلیکون، ولی در انگلیس به قیمت یک پوند (۱.۲ دلار) کرد تا مانع از سرایت بحران به سایر بانک‌های این کشور شود. فروش شعبه بانک سیلیکون ولی درانگلیس در حالی انجام شد که پیش‌تر جرمی هانت، وزیر دارایی انگلیس خواهان چنین چیزی شده و تأکید کرده بود، این اقدام ضروری است، زیرا ممکن است برخی از شرکت‌هایی که در این بانک سپرده داشتند، دچار خسران‌هایی شوند که به سایر بخش‌های اقتصادی انگلیس سرایت کند. در همین حال مقامات فرانسه و آلمان خبر دادند، سقوط دو بانک امریکایی تأثیری بر بانک‌های این کشور‌ها نخواهد داشت تا خیال سپرده‌گذاران‌شان آسوده شود.

شالوده سیاست خارجی ایران نسبت به کشور‌های عرب

علی‌اکبر صالحی طی یادداشتی در شماره امروز جمهوری اسلامی با عنوان شالوده سیاست خارجی ایران نسبت به کشور‌های عرب نوشت: پاسخ به این پرسش کمک می‌کند ساختار کنونی وزارت امور خارجه و نیز رویکرد‌های بین‌المللی و منطقه‌ای ایران نیز خود را با واقعیت هویت فراسرزمینی ایران منطبق کنند و آرایشی تازه را برگزینند که جوابگوی ایفای «نقش موثر دیپلماسی ایران» گردد.

در مرداد ۱۳۹۱ ش به میزبانی مکه مکرمه با پادشاه بحرین حسب تقاضایی که داشت دیداری انجام شد. در آن گفتگو جهت سخنی که برگزیدم کوشش برای پاسخی منطقی به همان پرسش پنهان در اندیشه مقامات خارجی بود که ایران چه نقشی دارد؟ از این رو به پادشاه چنین گفته شد که "کدام عاقلی معلوم را رها می‌کند و به مجهول می‌چسبد؟ "

این منطق توجه پادشاه بحرین و بسیاری از مسئولان در کشور‌های عربی را که متاثر از تبلیغات زهرآگین و دوری از شناخت ایران به قضاوت نشسته بودند، را در پس هر دیداری به خود جلب می‌کرد. آنان وقتی می‌دیدند که وزیر خارجه ایران واقعیت منطقه را انکار نمی‌کند و ثبات در کشور‌های اسلامی را عامل قوت جامعه مسلمانان برمی‌شمارد، اما نسبت به سرنوشت پاره‌های هم‌پیوندِ خود و متاثر از هویت زبانی، نژادی، فرهنگی ایرانی که در قلمرو آنان هستند، هم بی‌توجه نیست و مسئولانه سخن می‌گوید، به تفکر و گفتگو می‌نشستند.

کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس به‌رغم تاریخی بلند از مشکلات درونی، درگیری‌های قبیله‌گی، تمایزات مذهبی، رقابت‌های خاندانی و عدم تناسب شاخص‌های توسعه میان خود، از اشتراکات فراوانی برخوردارند که اجازه می‌دهد این پنج کشور را یک بلوک هم‌پیوند در بستر جوامع عرب‌زبان و در همسایگی ایران دانست.

در کناره شبه جزیره عربستان که عمده آن قلمرو زیست این پنج کشور است و در هلالی ممتد از شامات تا یمن ـ به‌شمول کشور‌های سوریه، لبنان، فلسطین، اردن هاشمی، مصر، سودان و یمن ـ ما با دومین مجموعه هویتی از دامنه کشور‌های عرب‌زبان مواجهیم که خصلت‌ها و رفتار‌های آن‌ها نشان از آن دارد که جملگی از منشا و خاستگاهی قریب و مشابه برخاسته‌اند و تاریخ و فرهنگی همسان را نمایندگی می‌کنند.
در آن سوی این جامعه، مغرب اسلامی در شمال آفریقا تا عمق برخی از کشور‌های صحرای بزرگ، چون چاد که زبان عربی را برگزیده‌اند و یا اندلس که فرهنگ عربی را پاس می‌دارند نیز با قالبی متمایز از جوامع عرب‌زبان جای گرفته‌اند که شاکله درونی آنان با همه تفاوت‌هایی که در رنگ و نژاد دارند از الگو‌های رفتاری و اجتماعی مشترکی پیروی می‌کند و همین خصیصه سبب می‌گردد تا بتوان در قیاس با سایر اجزا و ارکانِ سرزمین‌های عرب‌زبان برای آنان جایگاهی مستقل را در نظر گرفت.

رکن چهارم این قلمرو زبانی را بلاشک باید عراق دانست. عراق دروازه شرقی دنیای عرب به سرزمین کشورمان است که به‌دلیل سابقه عریق تاریخی خود هویتی کاملاً متمایز از همه جهان عرب‌زبان دارد.

آنچه می‌تواند از سطح التهابات منطقه بکاهد، تنها منافع مشترک است. یک حوضه گازی مشترک یا یک تنگه استراتژیک میان دو کشور اشتراکات ما را عیان ساخته، اشتراکاتی که منافع مشترک را شامل می‌گردد و بر سرنوشت جمعی ما اثر می‌گذارد.

اجرای اصل یازدهم قانون اساسی که قانونگذار مطابق بر نص این آیه شریفه «اِنَّ هَذِهِ اُمَّتُکُمْ اُمَّهً وَاحِدَهً وَاَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ» دولت را موظف ساخته «سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد»، تنها با نشر و روزآمد نمودن چهارچوب سالانه چنین راهبرد و پیوست‌های دقیق آن محقق می‌شود. بدیهی است نیل به این مطلوب وقتی میسر و مسجل خواهد شد که اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و شیوه پیاده‌سازی آن پس از حصول اجماع داخلی به‌طور روشن تبیین و اعلام گردد.

ایران بر خلاف قدرت‌های بزرگ سرزمینی را اشغال نکرد و دولتی را برنیانداخت، معلومی را مجهول نکرد و به حقوق و رای ملت‌ها و دولت‌هایشان احترام گذاشت. این نشانه و تجربه تاریخی تکیه بر «عاملیت ثبات‌افزای ایران» در صفحات تاریخ کشور‌های منطقه برگ زرینی است که نباید در پس تندباد ایران هراسی نادیده گرفته شود.