تواشیح معروف «اسماء الحسنی» را بسیاری از خانواده‌های ایرانی در افطارهای ماه مبارک رمضان و به عنوان پیش‌زمینه اذان مغرب شنیده و همچنان خواهند شنید.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی تابناک، خوانندگان اسماء الحسنی، اعضای گروه معروف همخوانی و مدیحه‌سرایی محراب هستند که ۲۸ سال از آغاز فعالیت آنها می‌گذرد.
از مهمترین اتفاقاتی که در این سالها بر این گروه رفته، درگذشت یکی از مؤثرترین چهره‌های آن است. صدایی که در میانه‌های تواشیح اوج می‌گیرد، صدای حسن صفری است که چند سال پیش دار فانی را وداع گفت و امروز خیابانی در تهران به نام او نامگذاری شده است.
محمد مکرّمی، سرپرست و سید علی فرهاد مجاب، عضو گروه محراب، میهمان گفت‌وگوی سرویس فرهنگی تابناک بودند و از فراز و نشیب‌های روزگار همخوانی صحبت کردند.گروه همخوانی محراب از سال ۱۳۷۵ فعالیت خود را آغاز کرده و اکنون نزدیک به ۲۸ سال از فعالیت مستمر این گروه می‌گذرد.
دو عضو محترم گروه، برای ساعتی مهمان سرویس فرهنگی تابناک بودند.
در ادامه گفت و گوی تابناک با مگرمی و فرهاد مجاب عضو گروه «محراب» را می‌خوانید:
از سال ۱۳۷۵ مجموعه و گروه محراب فعالیت خود را آغاز کرده است چه انگیزه‌ای باعث می‌شود تا یک گروه این همه سال دوام بیاورد؟
مکرمی: گروه همخوانی محراب از سال ۱۳۷۵ از همان ابتدا با ۷ نفر از دوستان کار خود را شروع کرد و نکته قابل توجه این است که بعد از گذشت این همه سال، همان هفت نفر همچنان در کنار یکدیگر هستند و به فعالیت‌های فرهنگی خود ادامه می‌دهند. در دنیایی که گروه‌ها معمولاً عمر کوتاهی دارند، حفظ چنین انسجام و همرنگی در طول سالها واقعاً امری نادر و ستودنی است.
فرهاد مجاب: یکی از مهمترین دلایل ماندگاری گروه محراب، همرنگی و هماهنگی اعضا از جنبه‌های مختلف است. این همرنگی از لحاظ فکری، رفتاری، سبک زندگی و حتی موقعیت‌های اجتماعی و مکانی وجود دارد. نزدیکی فکری و اجتماعی اعضای گروه باعث شده که این جمع طی سالها در کنار هم بماند و با برگزاری جلسات منظم و تمرینات مستمر به انسجام و رشد خود ادامه دهد. این عامل مهم که شاید در بسیاری از گروه‌های دیگر وجود نداشته باشد، موجب شده که گروه محراب برخلاف بسیاری از گروه‌های مشابه که عمر کوتاهی دارند، نزدیک به سه دهه فعالیت پررنگ و مداوم داشته باشد.
مکرمی: در طی این سالها، گروه محراب به دلیل مردم‌پسند بودن آثارش و تولید آثار باکیفیت به شهرت رسیده است. تولید هر اثر در این گروه با دقت و حساسیت بالایی انجام می‌شود. اعضای گروه همواره تلاش می‌کنند تا قبل از ارائه هر اثر به مخاطبان، ابتدا خودشان از آن رضایت داشته باشند. به بیان دیگر، زمانی که همه اعضای گروه بر کیفیت یک اثر تأکید می‌کنند و آن را قابل تولید می‌دانند، کار به مرحله تولید می‌رسد. شاید به همین دلیل است که انتخاب بهترین اثر از میان ۸۰۰ تا ۹۰۰ اثر کوتاه که تاکنون توسط این گروه تولید شده، کار بسیار دشواری باشد.
اعضای گروه علاوه بر حضور در این مجموعه چه کارها و چه حرفه‌ای دارند و معمولاً شغل اصلیشون چی هست؟
مکرمی: در حالی که برخی ممکن است تصور کنند هدف از تشکیل گروه‌های مشابه کسب درآمد است، اما باید گفت هدف اصلی گروه محراب از ابتدا فعالیت فرهنگی و معنوی بوده است. البته در کنار این فعالیت‌ها، درآمدی نیز وجود دارد که معمولاً صرف هزینه تولید آثار و رفت و آمد اعضا می‌شود.
فرهاد مجاب: اما نکته مهم این است که این درآمد، جنبه فرعی دارد و برکت آن را در زندگی اعضای گروه می‌توان به وضوح مشاهده کرد. نکته جالب توجه این است که هر یک از اعضای گروه علاوه بر فعالیت در گروه محراب، در مشاغل مختلف مشغول به کار هستند. به عنوان مثال، چهار نفر از اعضای گروه معلم هستند، برخی دیگر در وزارت نفت، دادگستری و جهاد دانشگاهی مشغول به فعالیت‌اند. این همزمانی فعالیت‌های شغلی و فرهنگی، نشان‌دهنده علاقه و عشقی است که اعضای گروه به کار خود دارند و این فعالیت‌ها برکت خاصی به زندگی آنها بخشیده است.
در همه این سالها و لابلای این همه مطرح شدن، اتفاق ناگوار خاصی بوده که ذهنتان را درگیر کند؟
مکرمی: متأسفانه در غروب روز بعثت پیامبر در سال ۱۴۰۰، یکی از اعضای تأثیرگذار گروه محراب، مرحوم حسن صفری به دلیل حادثه‌ای ناگوار از دنیا رفت. این اتفاق برای اعضای گروه بسیار دردناک و غیرمنتظره بود. پس از ۲۵ سال همکاری و همراهی، از دست دادن یکی از بهترین اعضای گروه واقعاً ضایعه‌ای بزرگ محسوب می‌شود.
مرحوم صفری نه‌تنها در گروه محراب حضور پررنگی داشت، بلکه بسیاری از گروه‌های سرود و همخوانی در سراسر کشور با او همکاری داشته و آثار زیادی از او به یادگار مانده است. صدای ماندگار مرحوم صفری هنوز هم در رسانه‌های مختلف از جمله رادیو قرآن و شبکه قرآن شنیده می‌شود و این آثار، یاد و خاطره او را زنده نگه می‌دارد.
فرهاد مجاب: اگرچه حضور فیزیکی مرحوم صفری در گروه محراب دیگر ممکن نیست، اما صدای او و یاد او همچنان در تمام اجراهای گروه حضور دارد. اعضای گروه به‌خوبی این خلأ را احساس می‌کنند و هرچند مخاطبان شاید این موضوع را کمتر درک کنند، اما جای خالی صدای بی‌نظیر و رنگ‌آمیزی خاص او به وضوح حس می‌شود.
فکر می‌کنید مجموعه شما تا چه زمانی دوام خواهد داشت و برنامه شما برای آینده این گروه و بازنشستگی خودتان چی هست؟
مکرمی: گروه محراب همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و این مسیر به گفته اعضای آن، پایانی ندارد. این فعالیت برای اعضای گروه نه‌تنها شغل نیست، بلکه عشقی است که تا زمانی که توانایی اجرای آثار و تولید کارهای جدید را داشته باشند، ادامه خواهد داشت. این عشق به کار فرهنگی و معنوی، وجه تمایز گروه محراب با بسیاری از گروه‌های دیگر است.
فرهاد مجاب: گروه محراب طی نزدیک به سه دهه فعالیت خود، به نمادی از همدلی، همرنگی و عشق به فرهنگ و معنویت تبدیل شده است و ان‌شاءالله این مسیر به لطف خداوند ادامه‌دار خواهد بود. اعضای این گروه امیدوارند که همچون مرحوم حسن صفری با عاقبت‌به‌خیری از این دنیا بروند و آثار ماندگار خود را به یادگار بگذارند.
چالش‌های افرادی مثل شما و گروه‌هایی مثل شما برای کارشان و دغدغه‌هایی که دارند چیست؟
مکرمی: گروه همخوانی محراب، از سال 1375 فعالیت خود را آغاز کرده و تا امروز با تجربه‌ای 28 ساله همچنان در عرصه فعالیت‌های فرهنگی مشغول است. اما در این سالها، به خصوص پس از شیوع کرونا، هزینه‌های تولید به طور چشمگیری افزایش یافته است. تا پیش از سال 1396-1397، هزینه‌های تولید آثار، به خصوص از نظر شعر و ساخت یک اثر جدید، چندان زیاد نبود و می‌شد با هزینه‌های کمتری کارهای تولیدی انجام داد. اما اکنون هزینه‌ها به طور قابل توجهی بالاتر رفته است و این مسئله بسیاری از گروه‌ها، حتی گروه‌های دانش‌آموزی و افرادی که در عرصه هنر فعالیت می‌کنند را دچار مشکل کرده است.
یکی از مشکلات اصلی گروه‌ها، کمبود بودجه برای تولیدات جدید است. به عنوان مثال، گروه محراب که پیش از سال 1398 هفته‌ای چهار تا پنج اثر تولید می‌کرد، حالا تنها می‌تواند هر دو یا سه ماه یک بار یک اثر جدید عرضه کند. به همین دلیل، اعضای گروه همچنان تلاش دارند تا با بازگشت به روزهای اوج خود، تولیدات بیشتری داشته باشند.
فرهاد مجاب:یکی دیگر از تغییرات عمده در این عرصه، حضور گروه‌های جوان‌تر با ایده‌ها و روش‌های نوین است. این گروه‌ها با نماهنگ‌های جذاب‌تر و اجراهایی پرانرژی، توانسته‌اند مخاطبان بیشتری را جذب کنند. با این حال، فعالیت در عرصه فرهنگی بیشتر از آنکه رقابتی باشد، بر پایه عشق و علاقه استوار است. همان‌طور که گفته می‌شود، رقابت در این حوزه به معنای واقعی کلمه مطرح نیست، بلکه رفاقت و همکاری بین گروه‌ها اهمیت بیشتری دارد.
خاطره خاص و جالبی که از اشخاص و مخاطبان به خاطر دارید، بفرمایید.
مکرمی: یکی از خاطرات عمیق و تکان‌دهنده گروه مهراب مربوط به دیدار با شهید اسماعیل هنیه است. این دیدار در شبی برگزار شد که شهید هنیه همراه با هیئتی از فلسطین برای شرکت در یک برنامه رسمی در تهران حضور داشتند. شب قبل از این حادثه، ما به همراه پنج یا شش نفر از اعضای گروه در یک نشست کوچک در مکانی مشخص جمع شدیم. برنامه‌ای به زبان عربی و فارسی اجرا کردیم که پس از آن، شهید هنیه با گرمی از ما تشکر کردند. حتی روبوسی کردیم و این لحظات دوستانه در ذهن ما به‌عنوان یکی از افتخارات گروه ثبت شد.
اما صبح روز بعد، خبری تکان‌دهنده منتشر شد: شهید اسماعیل هنیه به شهادت رسیده‌اند. برای من که شب قبل با او در یک جمع دوستانه بودم، این خبر بسیار سنگین و غیرقابل باور بود. فقط چند ساعت پیش با او صحبت کرده بودیم، اما حالا خبر شهادتش را می‌شنیدم. این حادثه برای ما نه تنها یک ضایعه دردناک، بلکه یادآور شکنندگی و اهمیت مسیر مقاومت بود. روحشان شاد و یادشان گرامی باد.
از هزینه‌های تولید و دشواری‌های آن کمی بیشتر بگویید
مکرمی: قبل از سال 1398، زمانی که گروه محراب در اوج بود، بیشتر هزینه‌های تولید از درآمد حاصل از اجراها تأمین می‌شد. اما در حال حاضر، این درآمدها دیگر پاسخگوی هزینه‌های تولید نیستند. اگر درآمدهای برگشتی از اجراها به همان اندازه قبلی باشد، گروه می‌تواند دوباره به روزهای اوج خود بازگردد و همان‌طور که در گذشته کار می‌کردند، آثار بیشتری تولید کند. اما با افزایش هزینه‌ها، این امر سخت‌تر شده است.
فرهاد مجاب: همچنین با افزایش سن اعضای گروه و تغییرات دیگر، گروه‌های جدیدی وارد عرصه شده‌اند که ممکن است در نظر برخی جذاب‌تر به نظر برسند. گروه‌های سرود جوان‌تر و با استفاده از نماهنگ‌ها و تولیدات جذاب، به نوعی خلأ رقابتی را در بین گروه‌های قدیمی ایجاد کرده‌اند. این تغییرات باعث شده تا گروه‌هایی مثل گروه محراب مجبور باشند دوباره به سمت بازسازی و تولید بیشتر بروند، در حالی که رقابت در عرصه فرهنگی نباید تنها به دنبال جذابیت‌های ظاهری باشد بلکه باید بر اساس عشق و انگیزه‌های معنوی باشد.
مهمترین اتفاقات خوب و بد در سفرهایی که به کشورهای مختلف داشتید چه بوده؟
مکرمی: گروه محراب، علیرغم همه چالش‌ها و مشکلات، همچنان در مسیر خود قرار دارد. یکی از خاطرات ویژه این گروه، سفر به تونس در سال 88-89 بود که در آنجا با چالش‌هایی مواجه شدند اما همچنان به اجرای خود ادامه دادند. همچنین حضور در برنامه‌هایی با شخصیت‌های برجسته همچون شهید اسماعیل هنیه، یکی از لحظات مهم و خاطره‌انگیز برای اعضای گروه بود. در سال‌های گذشته، گروه مهراب سفری به کشور تونس داشت تا در برنامه‌ای با عنوان *لیالی ماهور* شرکت کند. این برنامه قرار بود در شهر قیروان برگزار شود، شهری مهم و تاریخی در تونس. بنرهای مربوط به اجرای گروه در سطح شهر نصب شده بود و اعضای گروه آماده اجرای برنامه بودند. اما درست زمانی که به محل اجرا رسیدند، با یک حمله غافلگیرانه مواجه شدند. عده‌ای با چوب، قمه و ابزارهای دیگر در مقابل سالن تجمع کرده بودند. راننده ماشین به زبان عربی فقط یک جمله گفت: «درها را ببندید و برگردید!» اعضای گروه مجبور شدند به هتل بازگردند و دو روز کامل در آنجا محصور بمانند. بعدها مشخص شد که این افراد به گروه‌های سلفی تعلق داشتند که به دلیل شیعه بودن گروه مهراب، به‌شدت مخالف حضور آنها در تونس بودند. این خاطره تلخ، یکی از سخت‌ترین تجربه‌های گروه مهراب در عرصه بین‌المللی بود.
فرهاد مجاب: از زیباترین و خاطره‌انگیزترین لحظات گروه مهراب، اجرا در محضر رهبر انقلاب بود. این اجراها به‌عنوان بهترین و افتخارآمیزترین تجربه‌های گروه در طول فعالیتشان شناخته می‌شوند. حس حضور در چنین مراسمی و بازخورد مثبت ایشان از اجراها، برای اعضای گروه بسیار ارزشمند و دلگرم‌کننده بوده است.
یکی از طنزآمیزترین خاطرات گروه مربوط به اجرایی در تالار وحدت است. طراحی سن این تالار به‌گونه‌ای بود که می‌توانست به صورت آسانسوری بالا و پایین برود. اعضای گروه در طبقه زیرین سن آماده اجرا بودند و قرار بود با بالا آمدن آسانسور، کار خود را آغاز کنند. اما در میانه راه، آسانسور متوقف شد و تنها سرهای اعضای گروه روی سن دیده می‌شد!
این صحنه باعث خنده حضار شد، در حالی که اعضای گروه سعی داشتند اجرا را ادامه دهند. بعد از چند ثانیه آسانسور دوباره شروع به حرکت کرد و سن کامل بالا آمد. این حادثه، به یکی از خاطرات طنز و به‌یادماندنی گروه تبدیل شد.
گروه مهراب اکنون تصمیم دارد با تشکیل یک گروه جدید از نوجوانان، مسیر خود را ادامه دهد. فرزندان اعضای گروه به‌عنوان نسل جدید می‌توانند این مسیر را با انرژی مضاعف ادامه دهند و خاطرات تازه‌ای برای گروه رقم بزنند.
