آیا ترامپ به کرد‌های سوریه خیانت خواهد کرد؟/ احتمال افزایش تنش ترکیه و اسرائیل در سوریه

تشدید تنش‌های ترکیه و اسرائیل بر سر آینده سوریه می‌تواند چالش بزرگی باشد که دولت آینده در کاخ سفید باید در سال جدید به آن رسیدگی کند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «جورجیو کافایرو» در گزارشی که در سایت تحلیلی «نیو عرب» منتشر شد نوشت: پس از بازگشت «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور منتخب آمریکا به دفتر بیضی شکل در ۲۰ ژانویه، دولت وی باید تصمیمات مهمی در مورد سوریه بگیرد. اینکه تیم ترامپ چگونه انتقال حساس کشور جنگ زده به دوران پس از اسد را هدایت می‌کند، عواقب عمیقی خواهد داشت. سیاست خارجی ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری در رابطه با دولت سوریه به رهبری هیات تحریر الشام (HTS) نیازمند ارزیابی‌های پیچیده و محاسبات ریسک دشوار است.

هیات تحریر الشام گروهی است که ائتلاف نیرو‌های شورشی را رهبری می‌کند که در اوایل ماه جاری دولت بشار اسد را برکنار کرد و اکنون مسئولیت دولت جدید سوریه را بر عهده دارد. برای سال‌ها، این گروه بر اکثر استان ادلب در شمال غربی سوریه از طریق دولت نجات سوریه، حکومت می‌کرد.

هیات تحریر الشام ریشه در شاخه القاعده سوریه، یعنی جبهه النصره دارد. در دسامبر ۲۰۱۲، وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا، جبهه النصره را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد، شش ماه قبل از اینکه رهبر آن احمد الشرع (معروف به ابومحمد الجولانی) را در فهرست ویژه تروریست‌های جهانی تعیین شده قرار دهد.

هیات تحریر الشام سال‌ها به دنبال این بوده است که خود را در چشم غرب و جامعه بین‌المللی به طور کلی مشروع و میانه‌رو معرفی کند. برای انجام این کار این گروه تلاش کرد از القاعده فاصله بگیرد.

الشرع هرگز هدفی در «جنگ علیه تروریسم» واشنگتن نبود. وی در فضای باز در ادلب عمل کرد و ایالات متحده آمریکا هیچ تلاشی برای دستگیری یا کشتن وی نکرد. با این وجود، دولت ایالات متحده آمریکا درخواست‌های قبلی هیات تحریر الشام برای حمایت واشنگتن در مبارزات خود علیه دولت اسد و داعش را نادیده گرفت.

با وجود اینکه واشنگتن هنوز هیات تحریر الشام را به عنوان یک سازمان تروریستی از فهرست خارج نکرده است، به شیوه‌ای بسیار عمل گرایانه وارد تعامل با «احمد الشرع» شد. دوازده روز پس از فرار اسد به روسیه، ایالات متحده آمریکا هیئتی را به رهبری «باربارا لیف»، مقام ارشد وزارت امور خارجه در امور خاورمیانه به دمشق فرستاد تا با شورشیان که به حاکمان سوریه تبدیل شدند گفت‌و‌گو کند.

«لیف» در پایتخت سوریه به «احمد الشرع» گفت که ایالات متحده آمریکا جایزه ۱۰ میلیون دلاری را که در ۷ سال و نیم گذشته برای بازداشت وی تعیین کرده بود، لغو کرده است. وی بحث خود با الشرع را «خوب» و «کامل» توصیف کرد. این دیپلمات آمریکایی در حالی که رهبر بالفعل سوریه و اظهارات وی در مورد موضوعاتی مانند حقوق زنان و اقلیت‌ها را «عمل‌گرا» و «میانه‌رو» توصیف کرد، تاکید کرد که واشنگتن با عمل قضاوت خواهد کرد، نه فقط با گفتار.

اگرچه هیات تحریر الشام در حال حاضر دمشق و سایر شهر‌های بزرگ سوریه را اداره می‌کند، بسیاری از سرزمین‌های این کشور خارج از کنترل آن باقی مانده است. هنوز مشخص نیست که آیا این جناج در نهایت بر تمام سوریه حکومت خواهد کرد یا خیر و اگر چنین کند، ناشناخته‌های زیادی در مورد چگونگی انجام این کار وجود دارد. به هر حال اداره کل سوریه بسیار چالش برانگیزتر از اداره استان ادلب خواهد بود.

یک سوال بزرگ این است که مقامات جدید دمشق چگونه با وضعیت شمال شرق سوریه برخورد خواهند کرد؟ در این بخش غنی از هیدروکربن سوریه، حضور نظامی ایالات متحده برای حمایت از نیرو‌های دموکراتیک سوریه وجود دارد. این گروه از اوایل جنگ سوریه، زمانی که نیرو‌های اسد شمال شرق این کشور را ترک کردند، این منطقه از سوریه را اداره می‌کردند.

روابط ایالات متحده آمریکا با نیرو‌های شریک کرد خود در شمال شرق سوریه در سال ۲۰۲۵ آزمایش خواهد شد. «آرون لوند»، یکی از تحلیلگران خاورمیانه در تحقیقات دفاعی سوئد، خاطرنشان کرد: ترکیه با کمک به گروه‌های مشتری سوری خود برای تصرف قلمرو و تهدید به حمله، فشار را روی هم خواهد گذاشت و تعهد «دونالد ترامپ» به ماندن در سوریه در بهترین حالت نامشخص است. 

سپس سؤالاتی در مورد علوی‌هایی که مظنون به وفاداری به اسد هستند مطرح می‌شود. تظاهرات اخیر در حمص، جبله، لاذقیه، طرطوس و قرضحه حاکی از نگرانی قابل توجه علویان سوریه است. با توجه به سابقه خدمت علوی‌ها در رده‌های بالای حکومت اسد، بسیاری از افراد این جامعه اقلیت از حملات انتقام جویانه در دوره آتی بیم دارند. 

تظاهرات به رهبری علوی‌ها پس از پخش فیلم‌های ویدئویی از حمله به زیارتگاه مهم علوی‌ها در منطقه میسلون حلب بالا گرفت. بسیاری در سوریه و خارج از کشور انگشتان خود را به سوی ایران نشانه رفته و جمهوری اسلامی را به دامن زدن به فرقه گرایی خطرناک متهم می‌کنند.

صرف نظر از نقش واقعی تهران در این اضطراب در میان علوی‌های سوریه، می‌توان فرض کرد که تنش فرقه‌ای احتمالاً بالا باقی خواهد ماند و نحوه برخورد دولت تحت تسلط هیات تحریر الشام با چنین تنش‌هایی بسیار مهم است. 

علیرغم اینکه گروه‌های مختلف شورشی درگیر در حمله به رهبری هیات تحریر الشام در تلاش برای برکناری حکومت اسد متحد شده‌اند، باید دید که اگر درگیری‌های داخلی بین آنها به دلایل ایدئولوژیک و سیاسی شروع می‌شود، هیات تحریر الشام قدرت خود را بر این جناح‌های مختلف تثبیت خواهد کرد یا خیر. 

اگرچه رهبری هیات تحریر الشام خود را در تلاش برای اجتناب از مقاومت گروه‌های اقلیت و تأمین «مشروعیت» بین‌المللی عمل‌گرا نشان داده است، اما عناصری در داخل آن وجود دارند که در برابر حرکت به سوی اعتدال ایستادگی می‌کنند. اینکه آیا «احمد الشرع» بتواند آن شخصیت‌های تندروتر از نظر ایدئولوژیک را مهار کند یا خیر، بر توانایی هیات تحریر الشام برای تحکیم قدرت تأثیر خواهد داشت.

متغیر ترامپ

با توجه به غیرقابل پیش بینی بودن ترامپ، هرگونه بحث در مورد اینکه دولت دوم وی چگونه سیاست خارجی واشنگتن را در قبال سوریه پس از اسد هدایت می‌کند، نیاز به حدس و گمان دارد.

با نگاهی به سیاست خارجی آمریکا در قبال سوریه در دوره ۲۰۱۷-۲۱، کارنامه ترامپ ناکارآمد، نامنسجم و آشفته است. در طول اولین دوره ریاست جمهوری ترامپ، سیاست ایالات متحده آمریکا با مدیریت میانی جنگ طلب شکل می‌گرفت که بدون نظارت زیاد رئیس جمهور عمل می‌کرد.

اما پس از آن ترامپ گهگاه متوجه می‌شد که سیاست مسیری را در پیش گرفته است که وی دوست ندارد. سپس با دستورات ناگهانی برای بازگرداندن نیرو‌های آمریکایی به خانه یا قطع کمک‌ها، همه چیز را از مسیر خارج کرد که منجر به نتایج ناکارآمد بسیاری شد.

درگیری ترکیه و اسرائیل در مورد سوریه

تنش‌ها بین ترکیه و اسرائیل در قبال سوریه در سال ۲۰۲۵ افزایش می‌یابد. اگر تضاد منافع آنکارا و تل‌آویو در سوریه به موضوع بزرگ‌تری تبدیل شود، می‌تواند چالش‌های بزرگی برای دولت جدید سوریه ایجاد کند که به نظر می‌رسد مصمم است از کشاندن به هر درگیری که شامل اسرائیل یا هر کشور همسایه دیگری باشد، اجتناب کند.

برای الشرع و اطرافیانش، تمرکز بر دولت سازی در اولویت است. در عمل این امر مستلزم کسب مشروعیت بین المللی، دستیابی به ثبات در داخل و جذب سرمایه گذاری از خارج است. اگر سوریه پس از اسد جایی باشد که کشور‌های خارجی آن را در میان یکدیگر قرار دهند، چشم انداز امنیت، صلح و رشد به شدت تیره و تار خواهد بود.

اگر سوریه در سال ۲۰۲۵ به صحنه درگیری گروه‌های شبه‌نظامی و نبرد‌های نیابتی تبدیل شود، ترکیه و اسرائیل واکنش متفاوتی به آن خواهند داشت. اگر هیات تحریر الشام بتواند قلمرو خود را در بیشتر مناطق سوریه گسترش دهد و یک رژیم همسو با ترکیه در کنار اسرائیل ایجاد کند، این صحنه را برای نوع دیگری از رقابت آماده خواهد کرد.

تشدید تنش‌های ترکیه و اسرائیل بر سر آینده سوریه می‌تواند چالش بزرگی باشد که دولت آینده باید در سال جدید به آن رسیدگی کند. اگرچه چنین اصطکاک بین آنکارا و تل آویو ممکن است عمدتاً به شیوه‌های سیاسی و دیپلماتیک انجام شود، یک رویارویی نظامی بالقوه را نمی‌توان به طور کامل رد کرد.

این سناریو یک بحران برای دولت دوم ترامپ خواهد بود که نمی‌خواهد یکی از اعضای ناتو و یکی دیگر از متحدان نزدیک آمریکا با یکدیگر در سوریه درگیر شوند. کاهش تنش برای جلوگیری از تشدید تنش بین آنکارا و تل آویو برای ترامپ کار آسانی نیست.

حذف هیات تحریر الشام از لیست تروریسم و سرانجام تحریم‌های آمریکا علیه سوریه

اگر هیات تحریر الشام قدرت خود را تحکیم کند و نقش خود را به عنوان دولت «سوریه جدید» حفظ کند، واشنگتن باید به دنبال روابط خوب با دولت دمشق باشد. با این حال تضمین یک رابطه قابل اجرا با هیات تحریر الشام، ایالات متحده آمریکا را ملزم می‌کند عنوان تروریستی را از این گروه حذف کند.

اولین دولت ترامپ قانون حمایت از غیرنظامیان سوریه، سزار ۲۰۱۹ (معروف به قانون سزار) را اجرا کرد، مجموعه‌ای از تحریم‌های فلج کننده علیه سوریه که امروز نیز پابرجاست. اگرچه این تحریم‌ها رسماً برای اقدامات دولت اسد اعمال شد، اما واشنگتن هنوز قانون سزار را حتی پس از برکناری اسد لغو نکرده است. در واقع در ۲۳ دسامبر، بایدن لایحه ۸۹۵ میلیارد دلاری پنتاگون را امضا کرد که شامل تمدید این تحریم‌ها علیه سوریه برای پنج سال دیگر می‌شود.

در حال حاضر، دولت تحت رهبری هیات تحریر الشام در سوریه همچنان مشمول تمام تحریم‌های ایالات متحده آمریکاست که واشنگتن بر حکومت اسد با قانون سزار و منع بازسازی بخش‌هایی از کشور تحت کنترل «دولت سوریه» (نه لزوماً اسد) اعمال کرد. 

برای اینکه سوری‌ها در بازسازی کشورشان پس از یک جنگ داخلی وحشتناک به موفقیت دست یابند، رهایی از تحریم‌های واشنگتن ضروری است. اگر قانون سزار به خفه کردن اقتصاد سوریه ادامه دهد، این کشور در دوره پس از اسد فرصتی برای بازسازی و توسعه مجدد نخواهد داشت.

الشرع اخیراً در مصاحبه با العربیه ابراز امیدواری کرد که دولت آینده ترامپ «از سیاست سلف خود» در زمینه حفظ تحریم‌ها علیه سوریه پیروی نکند. قانونگذاران آمریکایی مانند «جو ویلسون»، نماینده کنگره از کارولینای جنوبی که از طرفداران قانون سزار در دوران حکومت اسد بودند، اکنون خواستار پایان دادن به این تحریم‌ها هستند. انبوهی از فعالان، تحلیلگران و دیگر سیاستگذاران با ویلسون موافقند. 

مشخص نیست که آیا ترامپ به چنین توصیه‌هایی توجه خواهد کرد یا خیر. با این وجود، این تصمیمی حیاتی خواهد بود که وی باید در اوایل دوره دوم ریاست جمهوری خود بگیرد - تصمیمی که پیامد‌های عمیقی برای جمعیت فقیر سوریه دارد. برخی تحلیلگران به این نتیجه می‌رسند که این موضوع به نحوه برداشت دولت ترامپ از رفتار دولت جدید سوریه در دوره آتی مربوط می‌شود.

خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه

سوال مهم دیگر این است که آیا دولت دوم ترامپ ارتش آمریکا را از سوریه خارج خواهد کرد؟ در طول دوره اول ریاست جمهوری خود، ترامپ چندین برنامه جسورانه را برای انجام این کار اعلام کرد.

با این حال، چنین اتفاقی هرگز رخ نداد. از این رو برخی کارشناسان انتظار دارند ترامپ این بار حضور نیرو‌های آمریکایی در سوریه را کاهش دهد. در ۲۲ دسامبر، «مایک والتز»، که ترامپ او را به عنوان مشاور امنیت ملی خود انتخاب کرده است، اعلام کرد که نیرو‌های آمریکایی نباید در سوریه بمانند. 

با نگاهی به آینده، اختلافات در دولت دوم ترامپ احتمالاً تأثیر زیادی بر نحوه مدیریت سیاست خارجی رئیس جمهور آینده آمریکا در سوریه پس از اسد خواهد داشت. پیش‌بینی سیاست خارجی ایالات متحده در قبال سوریه در دولت ترامپ دشوار است، زیرا در تیم ترامپ دو اردوگاه رقیب وجود دارد - یکی عمیقاً انزواگرا که می‌خواهد نیرو‌های آمریکایی را خارج کند و حصار‌ها را با ترکیه به خاطر حمایت از کرد‌ها اصلاح کند و دیگری که می‌خواهد برای مبارزه با بقایای داعش و فرافکنی قدرت آمریکا در شام باقی بماند. تمایل خود ترامپ این است که عقب نشینی کند، اما سبک رئیس جمهور منتخب آمریکا این است که قبل از تصمیم گیری، بحث‌های داخلی را تشویق کند.