چه فیلم‌هایی در روز چهارم جشنواره فجر نمایش داده شد؟

* روز چهارم جشنواره فیلم فجر به یاد زنده یاد فریدون شهبازیان نام گرفت که برای بسیاری از فیلم‌های سینمایی ایران نواهای دلنشین و فراموش‌نشدنی را به یادگار گذاشته است.

* پس از گذشت سه روز و انتقادها و اعتراض‌هایی که نسبت به اعلام نشدن زمان شروع فیلم‌ها و نشست‌های مطبوعاتی در مرکز همایش‌های برج میلاد مطرح شد، از روز چهارم، بخش اطلاعات سینمای رسانه از حالت تعطیلی درآمد و با اعلام زمان برنامه‌ها، فضای نیمه‌مرده جشنواره را زنده کرد.

* از میان فیلم‌های نمایش داده شده ابتدا بهتر است به انیمیشن «ژولیت و شاه» به کارگردانی اشکان رهگذر اشاره کرد که بجز جذابیت‌های بصری، داستان جالبی را هم روایت می‌کند. قصه این انیمیشن در دوران ناصرالدین شاه می‌گذرد که قرار است یک نمایشنامه نویس به همراه بازیگری خارجی نمایشنامه «رومئو و ژولیت» ویلیام شکسپیر را اجرا کنند. یکی از نکته‌های جالب این فیلم گویندگی و خوانندگی بازیگران مطرحی همچون حامد بهداد است که به جای مادر ناصرالدین شاه (مهد اولیا) صحبت کرده بود. او به همراه غزل شاکری در فتوکال فیلم، پیش از نمایش آن حضور داشت اما هیچ‌کدام در نشست مطبوعاتی فیلم شرکت نکردند.

* دیگر فیلم‌هایی که در این روز نمایش داده شدند «لولی»، «شمال از جنوب غربی» و «چشم بادومی» بودند. لولی اولین ساخته بلند رضا فرهمند است که قبلاً مستندهای معروفی همچون «زنانی با گوشواره‌های باروتی » را ساخته بود. فیلم او که در اولین سانس سینمای رسانه(مرکز همایش‌های برج میلاد) به نمایش درآمد با بسیاری از مخاطبانش چندان ارتباط برقرار نکرد و سوال‌ها و ابهام‌هایی را به جا گذاشت و شاید همین ویژگی‌ها بود که باعث شد سازندگان این فیلم «لولی» را همراه با نظز بعضی منتقدان، اثری هنری و روشنفکرانه تلقی کنند.

* «شمال از جنوب غربی» داستانی مشابه فیلم «بازی خونی» داشت که البته کارگردانش آن را رد کرد. اکران این فیلم که به یک ماجرای واقعی از سال‌های دهه ۶۰ اشاره دارد سبب شده تعداد قابل توجه فیلم‌هایی از این جنس با موضوعاتی مشابه خسته کننده و ملال آور شود هرچند کیفیت هر کدام از این‌ها با یکدیگر تفاوت دارد اما در محتوا چندان تفاوت ویژه‌ای دیده نمی‌شود.

* البته این فیلم یک بخش جذاب هم داشت؛ اینکه علی دهکردی پس از هشت سال نقشی تازه و البته کوتاه در سینما بازی کرد. 

* مهمترین اتفاق حاشیه‌ای روز چهارم هم به بحث میان کارگردان این فیلم (حمید زرگرنژاد) و امیررضا دلاوری مربوط می‌شود. در نشست مطبوعاتی این فیلم خبرنگاری پرسید که چرا نقش دلاوری با وجود سابقه و توانمندی‌هایش کوتاه بوده و در واقع اعتبار او از این نقش بیشتر بود. این پرسش که کارگردان حدس می‌زد با هماهنگی مطرح شده داغ دل دلاوری را تازه کرد. او به انتقادهایی نسبت به کوتاه شدن نقشش با وجود تمرین‌های طولانی اشاره کرد. این اعتراض‌ها از طرف کارگردان مورد قبول واقع نشد و اگرچه امیر آقایی به عنوان یکی از بازیگران فیلم تلاش کرد دلاوری را آرام کند اما به نتیجه نرسید و این نشست بدون طرح پرسش‌های جدی‌تر و تحت تاثیر کامل این اعتراض به پایان رسید؛ اعتراضی که از منظر بیرونی و از نگاه خبرنگاران هم خوشایند نبود.

* فیلم «چشم بادومی» که شاید از معدود فیلم‌های سینمای ایران در سال‌های اخیر با مسائل نوجوانان امروز کشور باشد به علاقه مفرط یک دختر نوجوان به خواننده گروه موسیقی کی پاپ کره‌ای و اتفاق‌هایی که برایش رخ داده اشاره می‌کرد. 

* در کنار این‌ها، فیلم «لاک پشت» به کارگردانی بهمن کامیار که در بخش ویژه نمایش داده شد از اتفاق‌های مثبت این روز بود چرا که به هر حال فیلمی که مسئله‌دار عنوان شده بود در معرض قضاوت قرار گرفت. این فیلم با بازی فرهاد اصلانی نازنین بیاتی ،صابر ابر آزیتا حاجیان و هومن برق‌نورد یک درام روانشناسانه را روایت می‌کند.

* از دیگر اتفاق‌های مهم روز چهارم جشنواره به انتشار یک فهرست از ۱۵ فیلم برتر تماشاگران در سینماهای مردمی می‌توان اشاره کرد که شامل فیلم‌های«مرد آرام»، «فریاد»، «سونسوز»، «شمال از جنوب غربی»، «بچه‌ی مردم»، «موسی کلیم الله»، «اشک هور»، «صیاد»، «بازی را بکش»، «اسفند»، «پیشمرگ»، «ناتوردشت»، «رها»، «زیبا صدایم کن» و «خدای جنگ» می‌شود. در مورد این آراء دو نکته پیش از هر چیز به چشم آمد؛ یکی غیبت چند فیلم کمدی پرفروش و دیگری پرتعداد بودن فیلم‌های سازمانی و ارگانی که البته مدیر بخش جوایز مردمی جشنواره اعلام کرده است بلیت‌های تهیه شده از سوی سازمان‌ها و ارگان‌ها امکان شرکت در بلیت‌فروشی را ندارند. 

* انصراف بهرام رادان از داوری جشنواره پس از گذشت یک روز همچنان بحثی داغ در سینمای رسانه است چرا که با جایگزین نشدن یک فرد دیگر در هیئت داوران تعداد داورها عددی زوج است و برخی نظرهای کارشناسی بر این تکیه دارد که برای رأی‌گیری عادلانه و درست‌تر بهتر است تعداد داورها عددی فرد باشد تا نیازی به مداخله یا تغییر رأی پیش نیاید. در این زمینه بهروز افخمی در برنامه تلویزیونی هفت اشاره کرد که به هر حال ممکن است تحت شرایط متفاوت، دبیر جشنواره اعمال نظری در داوری‌ها داشته باشد و شاید موقعیت فعلی این امکان را به وجود آورد.

او در این باره خاطره‌ای را از سالی که فیلم‌های مسافران، نیاز و نرگس در جشنواره فجر حضور داشتند و خود او هم یکی از اعضای هیئت داوران بود تعریف کرد. افخمی می‌گفت: تقریباً دو روز مانده بود به پایان جشنواره و ما تمام فیلم‌ها را دیده بودیم و رأی‌گیری هم انجام شده بود که ناگهان فیلم مسافران رسید و ما با عصبانیت و ناراحتی از این تأخیر فیلم را تماشا کردیم که در همان لحظه‌های اول فیلم با جمله‌ای که هما روستا بیان می‌کرد شگفت‌زده شدم. در پایان، کار به جایی رسید که فیلم مسافران با تغییر نظر هیئت داوری ۵ جایزه اصلی را گرفت و ما به آقای بهشتی که دبیر جشنواره بود گفتیم این نتیجه آراء ماست. در آن مقطع آقای بهشتی با مصلحت اندیشی‌ای داشتند، گفتند جریانی که با خود او یا سینما مخالفت دارد می‌تواند کاری کند که بیضایی دیگر نتواند فیلم بعدی خود را بسازد و همین جمله سبب شد ما نظر خود را دوباره تغییر دهیم و تعداد رأی‌های مسافران کاهش پیدا کرد.

او با یادآوری این ماجرا بیان کرد: دو فیلم نیاز و نرگس هم در کنار مسافران فیلم‌های خوبی بودند و ممکن است ما درباره تغییر رای آنها احساساتی شده بودیم. به هر حال ممکن است در هر دوره‌ای بنا به اتفاقات و شرایط، یک فردی که اثرگذار است بتواند در این ماجرا نقشی داشته باشد. 

علی آشتیانی‌پور در گفت‌وگویی درباره اینکه نبودن چند فیلم کمدی پرفروش در میان ۱۵ فیلم با بیشترین آراء مردمی پُر بحث شده است گفت: صاحبان فیلم‌های کمدی طبیعتاً این حق را دارند که بدانند جایگاه فیلمشان کجاست و ما برای این حق احترام قائل هستیم. البته وظیفه من حفظ امانت است و در رأی گرفتن از مردم نقشی ندارم. نکته مهم بعدی این است که اعلام این فهرست اولیه به این معنا نیست که بقیه فیلم‌ها از گردونه رهگیری خارج شدند. رأی‌گیری تا انتها ادامه دارد و امکان اینکه بعضی از فیلم‌های خارج از این فهرست در روزهای آینده رأی بیشتری کسب کنند و جای فیلم‌های داخل این لیست ۱۵ فیلمی را بگیرند وجود دارد.

وی ادامه‌داد: از امشب در هر فهرست جدید رأی‌گیری دو فیلم کم می‌شود تا در نهایت به ۷ فیلم برسیم؛ بنابراین فیلم‌هایی که رأی بالاتری می‌گیرند اعلام خواهند شد اما بقیه فیلم‌ها همچنان در مسیر رأی‌گیری قرار خواهند داشت.

وی افزود: هیچکس هیچ نوع مداخله‌ای در اینکه فیلمی رأی کمتر یا بیشتری بگیرد، ندارد. البته درباره فیلم‌های کمدی همیشه چنین بحثی وجود داشته است. به هر حال جشنواره فجر اصطلاحا مخاطب جشنواره‌ای دارد و بر همین اساس در سال‌های گذشته خیلی از صاحبان فیلم‌های کمدی تمایلی به نمایش فیلمشان در جشنواره فجر نداشتند و مستقیم به اکران عمومی می‌رفتند اما همین که الان این فیلم‌ها در جشنواره حضور دارند از نظر ما محترم است.

آشتیانی پور درباره تاثیر خریدهای سازمانی بر رأی‌ها گفت: از روز ابتدا تمام راه‌هایی که ممکن بود به خرید بلیت گروهی با هدف شرکت در رأی‌گیری منجر شود، بسته شد. نهادها می‌توانند بلیت گروهی بخرند اما در رأی‌گیری قرار نمی‌گیرند یعنی هر کسی که فقط با موبایل خود بلیت خریده (حداکثر چهار بلیت)، می‌تواند در رأی‌گیری شرکت کند. در واقع حضور سازمان‌ها، صاحبان سینماها و صاحبان فیلم‌ها همه از رأی‌گیری مردمی خارج شده است چرا که اصلاً کدی دریافت نمی‌کنند تا بتوانند رأی بدهند. در ضمن صاحبان فیلم‌ها می‌توانند بلیت‌هایی را که از طریق سازمان یا ارگانی خریداری شده بررسی کنند که ببینند آیا کدی دریافت کردند یا خیر و در صورت اطلاع، این موضوع را ما نیز بررسی می‌کنیم.

او در پایان تاکید کرد: هر نوع اطلاع‌رسانی درباره رتبه‌بندی فیلم‌ها از جایی غیر از ستاد آرای مردمی جشنواره فجر باطل است. 

سیدعلی احمدی با تهیه‌کنندگی فیلم «بچه‌ مردم» در سومین روز از جشنواره به سینمای اصحاب رسانه در برج میلاد آمد. او درباره چگونگی شکل‌گیری قصه این فیلم توضیح داد: قصه‌ای که در ابتدا به ما پیشنهاد شد، کاملا در فضای دفاع مقدس جریان داشت. اما پس از بررسی‌های دقیق، به این نتیجه رسیدیم که اگر چنین داستانی را به سینما بیاوریم، ممکن است در میان حجم عظیم آثار دفاع مقدسی، کم‌رنگ شود. بنابراین تصمیم گرفتیم زاویه روایت را تغییر دهیم و داستان را از دریچه‌ای تازه بیان کنیم. هدف ما این بود که علاوه بر پرداختن به موضوع جنگ و فداکاری، ابعاد دیگری از زندگی و تجارب حسی این بچه‌ها را نیز به تصویر بکشیم. در این مسیر، یوسف اصلانی با تجربه و شناخت عمیق خود از کودکان بهزیستی، نقش بسیار پررنگی در شکل‌دهی به قصه داشت.

او ادامه داد: در نهایت فیلمنامه، به قلم آقای محمود کریمی و خانم فائزه یارمحمدی، با مشاوره و همراهی آقای مسعود مددی، به نگارش در آمد. در طول این مسیر، با افراد متعددی مشورت کردیم؛ از کارکنان مراکز نگهداری کودکان بهزیستی گرفته تا کسانی که از نزدیک با این شهدا در ارتباط بودند. این تعاملات و تجربیات واقعی کمک کرد تا فیلمنامه به اثری قابل باور و عمیق تبدیل شود؛ روایتی که بتواند حس و واقعیت زندگی این کودکان را با صداقت و تاثیرگذاری به مخاطب منتقل کند.

احمدی همچنین اظهار کرد: آقای کریمی پیش از شروع فیلم‌برداری، جهان داستانی این اثر را به‌طور کامل در ذهن خود طراحی کرده بود و سعی من بر این بود که شرایطی فراهم کنم تا به این تصویر ذهنی روح ببخشد و کمک کنم تا بر پرده سینما جان بگیرد. در این مسیر، تمام امکانات و شرایط لازم را فراهم کردیم و موانع احتمالی را از پیش برداشتیم. تلاش من این بود که با کمترین دخالت در روند خلاقانه او، بیشتر نقش همراه و پشتیبان را داشته باشم تا او بتواند فیلمی را که در ذهنش ساخته بود، به بهترین شکل به حقیقت تبدیل کند.

این تهیه‌کننده با اشاره به این که در این مسیر، همکاری آقای اصلانی به عنوان همراه بچه‌های بهزیستی، بسیار برای ما ارزشمند بود، گفت: او با وجود دغدغه‌های جدی نسبت به موضوع، به ما آزادی کامل داد تا داستان را با نگاه خلاقانه و فضای سینمایی روایت کنیم. تمرکز اصلی ما این بود که پیام فیلم به شکلی جذاب، با زبانی شیرین اما در عین حال عمیق، به مخاطب منتقل شود تا او بتواند با فیلم ارتباط برقرار کند و تا پایان با شخصیت‌ها همراه بماند.

احمدی درباره سرمایه‌گذاری نهادهای سفارش‌دهنده، توضیح داد: ‌واقعیت این است که در حال حاضر بخش عمده تولیدات سینما تحت تأثیر سرمایه‌گذاری‌های نهادی و سفارش‌دهنده‌ها قرار دارد. این وضعیت گاهی باعث می‌شود موضوعات اجتماعی و انسانی مهمی مثل مسائل کودکان بهزیستی، دغدغه‌های زیست‌محیطی و سایر چالش‌های جامعه شناختی و  ارتباطی کمتر در سینما دیده شوند. با این حال، امیدوارم شرایط به سمتی برود که فیلم‌سازان مستقل، با حفظ استقلال هنری و دغدغه‌های اجتماعی خود، بتوانند صدای بی‌صدایان را به گوش مخاطبان برسانند و روایت‌های مهم و تأثیرگذار بیشتری در سینمای ما جایگاه پیدا کنند.