از زمان مراسم تحلیف او در ۲۰ ژانویه، ترامپ تأکید کرده است که قصد ندارد هیچگونه جنگ جدیدی در خاورمیانه آغاز کند و به جای آن میخواهد به حل و فصل اختلافات دیرینه بپردازد.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، اندیشکده «مجمع بین المللی خلیج فارس» در مقالهای به بررسی سیاست خارجی آمریکا در دوره ترامپ در خصوص ایران پرداخته است که در ادامه میآید.
لازم به ذکر است انتشار مقالات اندیشکدههای خارجی به معنای تایید محتوای آن از سوی تابناک نیست.
با توجه به شرایط منطقه، ایالات متحده و اسرائیل در تلاشند تا مسئله هستهای را بهطور کامل حل و فصل کنند. انتخاب دونالد ترامپ در نوامبر نگرانیهایی را ایجاد کرد که شمارش معکوس برای اقدام ایالات متحده یا اقدام مشترک ایالات متحده-اسرائیل بهمنظور نابودی تأسیسات هستهای ایران آغاز شده باشد.
گزارشهایی در وال استریت ژورنال و دیگر رسانهها اشاره داشتند که در دوران گذار ریاستجمهوری، ترامپ و تیم سیاست خارجی او در حال مذاکره با همتایان اسرائیلی خود درباره حمله نظامی عمده ایالات متحده به زیرساختهای هستهای ایران بودند.
با این حال، از زمان مراسم تحلیف او در ۲۰ ژانویه، ترامپ تأکید کرده است که قصد ندارد هیچگونه جنگ جدیدی در خاورمیانه آغاز کند و به جای آن میخواهد به حل و فصل اختلافات دیرینه بپردازد.
بهجای ارزیابی دامنه حملات احتمالی ایالات متحده یا اسرائیل به ایران، کارشناسان شروع به تصور محتوای یک توافق جامع ایالات متحده-ایران کردهاند که جانشین برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ۲۰۱۵ شود.
با این وجود، مقامات دولت ترامپ اشاره کردهاند که واشنگتن سیاستهای تحریمی «فشار حداکثری» که ترامپ در دوره اول خود به کار برد، دوباره اعمال خواهد کرد، که رئیسجمهور آمریکا این هفته آنها را دوباره اعمال کرد.
ترکیب تیم سیاست خارجی تندروی ترامپ، از جمله مارکو روبیو وزیر امور خارجه و مایکل والتز مشاور امنیت ملی، نشان میدهد که شرایط ایالات متحده برای یک توافق فراتر از آن چیزی است که رهبران ایرانی حاضر به پذیرش آن باشند.
احتمال عدم تمایل ایران به برآوردن خواستههای آمریکا زمینه را برای بنبست فراهم میآورد و ممکن است ایالات متحده و اسرائیل به سمت اقدام نظامی احتمالی حرکت کنند.
ایران یکی از موضوعات مهم در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ بود. در سال ۲۰۱۸، او ایالات متحده را از توافق هستهای چندجانبه ایران که تحت مدیریت دولت اوباما مذاکره شده بود، خارج کرد و تحریمهای ثانویه ایالات متحده را که هدف آن فشار حداکثری بر اقتصاد ایران بود، دوباره اعمال کرد.
هدف اعلام شده از فشار حداکثری، مجبور کردن تهران به مذاکره برای یک توافق هستهای وسیعتر بود که در نهایت محقق نشد. در ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور حمله هوایی را داد که منجر به کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شد؛ فردی که معمار استراتژی منطقهای ایران با تمرکز بر نیروهای نیابتی بود.
اطلاعات اسرائیل و ایالات متحده نگرانی فزایندهای دارند که ایران ممکن است اقدام به ساخت سلاح هستهای کند، پس از آن که تهران و نیروهای نیابتیاش در برابر اسرائیل ضربات سنگینی متحمل شدند.
در دسامبر، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA)، به رویترز گفت که ایران بهطور دراماتیک غنیسازی اورانیوم را تا ۶۰ درصد خلوص تسریع کرده است، که به خلوص حدود ۹۰ درصد مورد نیاز برای ساخت سلاح هستهای نزدیک است.
طبق گزارش IAEA، ایران هماکنون اورانیوم غنیشده ۶۰ درصدی به اندازه کافی برای ساخت چهار کلاهک هستهای دارد.
برخی از کارشناسان بر این باورند که تضعیف حماس و حزبالله لبنان، به همراه سقوط نظام اسد در سوریه، آیتالله علی خامنهای را ناگزیر می کند تا در نهایت ساخت بمب هستهای را تأیید کند. در حقیقت، برخی از مقامات ایرانی بهطور علنی خواستار بازنگری در فتوای (آیت الله) خامنهای برای توسعه و استفاده از سلاح هستهای شدهاند.
بنابراین، با توجه به رفتار ایران و تمایلات کابینه ترامپ، بازگشت به سیاست فشار حداکثری نباید تعجبآور باشد. دولت فعلی ایالات متحده بر این باور است که باید تحریمهای اقتصادی ایالات متحده را به شدت اجرا کند تا تهران را وادار به پذیرش یک توافق هستهای تجدید نظر شده و جامعتر کند.
تیم سیاست خارجی ترامپ—بهویژه مارکو روبیو وزیر امور خارجه و مایکل والتز مشاور امنیت ملی—قاطعانه بر استفاده از تحریمهای اقتصادی بهعنوان یک ابزار اصلی سیاست ایالات متحده برای فشار آوردن به جمهوری اسلامی بهمنظور نشستن بر سر میز مذاکرات تأکید دارند.
بهطور خاص، مقامات دولت تاکید دارند که سیاست ایالات متحده تنها زمانی موفق خواهد بود که قادر به محدود کردن حجم بالای نفت ایران—که روزانه حدود ۱.۵ میلیون بشکه برآورد میشود—که تاجران کوچک نفتی چین از ایران خریداری میکنند.
کاهش خریدهای چین نیازمند بازگشت به تمامی تحریمهای سازمان ملل علیه ایران تحت «مکانیسم ماشه» است که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید و برجام را تایید کرد.
پکن استدلال کرده که قانون بینالملل خرید نفت ایرانی توسط شرکتهای چینی را ممنوع نمیکند. بازگشت فوری تحریمهای سازمان ملل این وضعیت را تغییر خواهد داد.
در جریان فرآیند تأیید وزیر امور خارجه، روبیو به کمیته روابط خارجی سنا گفت که او با شرکای ایالات متحده در اروپا همکاری خواهد کرد تا سازوکار بازگشت فوری تحریمها را اجرا کند و یادداشت امنیت ملی ریاستجمهوری که توسط ترامپ در ۴ فوریه صادر شد، به وزارت امور خارجه دستور میدهد تا با شرکای ایالات متحده در اروپا برای استفاده از این سازوکار (مکانیسم ماشه) همکاری کند.
با این حال، به طرز طعنهآمیزی، خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ بهطور قابل توجهی ایالات متحده را از فعالسازی سازوکار بازگشت فوری تحریمها (مکانیسم ماشه) که هر یک از طرفهای برجام میتواند با متهم کردن ایران به نقض توافق آن را فعال کند، مستثنی میکند.
طرفهای اروپایی برجام—آلمان، فرانسه و بریتانیا—از بازگرداندن تحریمها در پاسخ به نقضهای ایران از برجام حمایت کردهاند، همچنین برای مجازات ایران بهدلیل فروش پهپادهای پیشرفته مسلح به روسیه برای استفاده در اوکراین.
توافق یا تقابل
سوال بزرگ این است که آیا تحریمها اولین اقدام از تلاشها برای فشار آوردن به ایران بهمنظور پذیرش یک توافق هستهای جامعتر و الزامآور هستند یا پیشدرآمدی بر اقدام نظامی ایالات متحده علیه برنامه هستهای ایران.
با افزایش نگرانیهای ایالات متحده و اسرائیل درباره برنامه هستهای ایران، گزارشهایی در برخی رسانهها منتشر شده که نشان میدهد ترامپ و بنیامین نتانیاهو نخستوزیر اسرائیل در حال بحث در مورد یک حمله هوایی بزرگ علیه تأسیسات هستهای ایران هستند.
اما در جریان سفر نتانیاهو به واشنگتن در اوایل فوریه، او از ترامپ سیگنال واضحی دریافت نکرد که واشنگتن از یک حمله اسرائیلی به زیرساختهای هستهای ایران حمایت سیاسی و نظامی خواهد کرد، حتی اگر نیروهای آمریکایی بهطور مستقیم در آن مشارکت نداشته باشند.
در عوض، ترامپ بهطور واضح نشان داد که میخواهد تمایل ایران به مذاکره را قبل از حمله به تأسیسات غنیسازی اورانیوم ایران آزمایش کند. در سپتامبر، ترامپ اظهار داشت: «ما باید یک توافق [با ایران]داشته باشیم، چون عواقب آن وخیم است. ما باید یک توافق داشته باشیم.» او از آن زمان نیز مشابه این اظهارات را داشته است، از جمله در جریان سفر نتانیاهو.
از سوی دیگر، رهبران ایرانی بهطور علنی اذعان کردهاند که تهران دیپلماسی را به تقابل ترجیح میدهد، اما آیتالله خامنهای در ۴ فوریه با اظهار شک و تردید درباره مذاکره با دولت ترامپ، عدم اطمینان را به این موضع افزود.
هر گونه مذاکره بین دولت ترامپ و ایران احتمالاً دشوار خواهد بود و چشمانداز موفقیت آن مشکوک به نظر میرسد. همانطور که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ شاهد بودیم، ترامپ تأکید کرده است که هر توافق هستهای تجدید نظر شده باید محدودیتهایی برای حمایت ایران از نیروهای نیابتی منطقهای، زرادخانه موشکی و پهپادیاش، و دیگر رفتارهای بیثباتکننده داشته باشد.
در خصوص مسئله اصلی یعنی هستهای، یادداشت امنیت ملی ریاستجمهوری به وضوح نشان میدهد که شرایط ترامپ برای یک توافق جدید سختگیرانه خواهد بود و بسیار فراتر از الزامات برجام است. این سند تصریح میکند: «هیچ نظام رادیکالی مانند این نباید اجازه داشته باشد که سلاحهای هستهای بهدست آورد یا توسعه دهد، یا ایالات متحده یا متحدانش را از طریق تهدید به دستیابی، توسعه یا استفاده از سلاحهای هستهای تهدید و باجگیری کند.»
با این حال، هیچ یک از رهبران ایرانی اعلام نکردهاند که تهران آماده است برنامه غنیسازی اورانیوم خود را بهطور کامل برچیند – اقدامی که یادداشت مذکور بهطور ضمنی آن را در هر توافقی لازم میداند – و این مسئله به دشواری حل موضوع هستهای را تأکید میکند.
اگر مذاکرات به بنبست برسد، اینکه ایالات متحده یا اسرائیل چگونه پیش خواهند رفت، نامشخص است، اما احتمالاً میتوان پیشبینی کرد. بهویژه اسرائیل بر این باور است که اگر شواهد روشنی مبنی بر تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هستهای وجود داشته باشد، ترامپ از اقدام نظامی اسرائیل علیه زیرساختهای هستهای ایران حمایت خواهد کرد— یا حداقل از محدود کردن آن خودداری خواهد کرد.
حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و حملات مستقیم ایران به خاک اسرائیل که پس از آن انجام شد، تمایل اسرائیل را برای حمله به داخل جمهوری اسلامی بهشدت افزایش داده است. اینکه اسرائیل به احتمال زیاد از رئیسجمهور ایالات متحدهای که بیشتر از هر زمانی حامی اسرائیل است برخوردار است، تنها نتانیاهو را جسورتر خواهد کرد.
در اواخر اکتبر ۲۰۲۴، حتی پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، اسرائیل به فهرست اهداف خود، مجتمع نظامی پارچین ایران را اضافه کرد و در واکنش به حمله موشکی ایران در ۱ اکتبر، آن را هدف قرار داد. جنگندههای اسرائیلی قصد داشتند تجهیزات پیچیدهای را در آن تأسیسات نابود کنند که برای طراحی و آزمایش یک دستگاه انفجاری هستهای مورد نیاز است.
بیشتر کارشناسان بر این باورند که برای تخریب مؤثر تأسیسات مستحکم ایران، مانند مجتمع غنیسازی اورانیوم در فردو، قدرت آتش آمریکایی لازم است. اما در حال حاضر، ترامپ اطلاعات کمی در مورد نیتهای خود فاش کرده است. در مصاحبهای با مجله تایم که در میانه دسامبر منتشر شد، ترامپ در پاسخ به احتمال جنگ با ایران گفت: هر چیزی ممکن است اتفاق بیفتد. این یک وضعیت بسیار ناپایدار است.
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.