عربستان میانجی جدید ایران و دولت ترامپ؟/ منافع ریاض از ایفای نقش واسط

عربستان حتی به منظور عدم تحریک ایران و حوثی‌ها در ائتلاف بین المللی علیه حوثی‌های یمن با هداثت آمریکا و انگلیس نپیوست. در واقع عربستان در تلاش است در درگیری میان ایران و آمریکا یا ایران و اسرائیل در میانه باشد و آتش جنگ به آن سرایت نکند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، شبکه «سی ان ان» اعلام کرده که مطلع شده عربستان مایل به میانجی‌گری بین دولت ترامپ و ایران برای دستیابی به توافقی جدید در حوزه برنامه هسته‌ای تهران است.

به نوشته این شبکه مشخص نیست که آیا عربستان سعودی به‌طور رسمی چنین پیشنهادی ارائه داده است یا نه، اما این اقدام نشان‌دهنده تمایل ریاض به استفاده از روابط بهبودیافته‌اش با دشمن پیشین خود و تضمین جایگاهی در میز مذاکره برای یک توافق جدید احتمالی است.

«سی ان ان» می‌گوید وزارت خارجه آمریکا و وزارت خارجه عربستان به درخواست‌های سی‌ان‌ان برای اظهار نظر پاسخ ندادند. نمایندگی ایران در سازمان ملل در نیویورک نیز گفت که نظری ندارد.

اگرچه هنوز هیج واکنشی به این گزارش صورت نگرفته است، اما این پرسش مطرح است که آیا عربستان در جایگاه ایفای نقش میانجی میان ایران و دولت ترامپ است و منافع آن از این میانجیگری چه خواهد بود؟

موازنه قوای منطقه ای بعد از بهار عربی

پس از بهار عربی موازنه قوای منطقه تغییر کرد. محور اخوانی به هدایت ترکیه و قطر برندگان نظم بعد از بهار عربی بودند؛ این موضوع به مذاق عربستان و امارات خوش نیامد و روند بهار عربی را با دخالت در مصر تغییر دادند.

از سوی دیگر ایران و متحدان منطقه‌ای اش در وضعیت منطقه دست بالا را داشتند و تلاش برای سرنگونی نظام بشار اسد در سوریه در آن مقطع زمانی برای تضعیف جایگاه ایران و متحدانش بود.

جنگ یمن نیز با هدف از بین بردن گروه‌های یمنی مورد حمایت ایران صورت گرفت. با گذشت چند سال از این جنگ حوثی‌ها نه تنها تضعیف نشدند بلکه بعد از جنگ غزه قدرت خود را در دریای سرخ به نمایش گذاشتند.

چرا عربستان به آشتی با ایران روی آورد؟

عربستان پیش از جنگ غزه تلاش کرد مشکلات خود با ایران و نیرو‌های مورد حمایت آن را کم کند. آشتی میان ایران و عربستان با هدف تاثیر گذاری بر جنگ یمن و آتش بس در این جنگ صورت گرفت.

از سوی دیگر ریاض روابط خود با حزب الله لبنان و نظام بشار اسد بهبود بخشید. در واقع اگرچه ریاض ایران و متحدان منطقه‌ای آنرا تهدیدی علیه خود می‌بیند ولی در تلاش است تا مشکلات فوری امنیتی خود را حل کند.

پذیرش چین به عنوان نقش میانجی با چنین هدفی صورت گرفت. در واقع این موضوع واکنشی به رویکرد سیاست خارجی آمریکا در مهار چین و استراتژی «موازنه از راه دور» واشنگتن بود.

ریاض معتقد بود که آمریکا یا تمایل ندارد یا قادر نیست مشکل یمن را حل کند. بر این اساس دست آشتی به سوی ایران دراز کرد. این اقدام عربستان باعث شد تا از گزند حملات احتمالی حوثی‌های یمن بعد از آتش بس با حوثی ها در امان باشد.

عربستان حتی به منظور عدم تحریک ایران و حوثی‌ها در ائتلاف بین المللی علیه حوثی‌های یمن با هداثت آمریکا و انگلیس نپیوست. در واقع عربستان در تلاش است در درگیری احتمالی میان ایران و آمریکا یا ایران و اسرائیل در میانه باشد و آتش جنگ به آن سرایت نکند.

این سیاست در جنگ مستقیم ایران و اسرائیل در سال جاری شمسی نیز صادق بود.

در شرایط کنونی ارزیابی ریاض این است که ایران و متحدان منطقه‌ای آن در وضعیت ضعیفی هستند و ایران پذیرای توافق خواهد بود. برای ریاض مهم است که ایران به بمب اتمی دست پیدا نکند.

اگرچه «محمد بن سلمان» اعلام کرده که در صورت دستیابی ایران به بمب اتمی، ریاض نیز به آن دست پیدا خواهد کرد ولی این روند مطلوب ریاض نیست.

عربستان در راستای سند چشم انداز توسعه اقتصادی ۲۰۳۰ خواهان ثبات در منطقه است. از سوی دیگر پیشرفت طرحهایی، چون کریدور هند-خلیج فارس-اروپا (آیمک) و روند «توافق ابراهیم» نیازمند ثبات در منطقه است.

از سوی دیگر با به قدرت رسیدن ترامپ عربستان در تلاش است تا خود را به عنوان متحد منطقه‌ای واشنگتن نشان دهد. ریاض در این زمینه با امارات و قطر رقابت دارد. بر این اساس پس از اعلام طرح ترامپ در خصوص غزه، عربستان َآمادگی برای رهبری یک طرح عربی را از خود بروز داده است.

همچنین اولین گفتگوی تلفنی ترامپ با یک رهبر خارجی با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان صورت گرفت. در حالی که پیش از این گفت‌و‌گو ترامپ گفته بود اگر عربستان قول ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در آمریکا را بدهد، عربستان اولین مقصد سفر خارجی وی خواهد بود.

این در حالی بود که «بن سلمان» به ترامپ گفت ریاض تمایل دارد ۶۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه گذاری کند. هر چند ترامپ بعدا این رقم را بالاتر برد و گفت باید ریاض را متقاعد به سرمایه گذاری یک تریلیون دلاری در آمریکا بکند.

بر این اساس عربستان سعودی امیدوار است که بتواند از روابط نزدیک خود با رئیس‌جمهور دونالد ترامپ برای ایجاد یک پل دیپلماتیک میان ایران و کاخ سفید استفاده کند تا نقش منطقه‌ای خود را افزایش دهد.

این موضوع در گفتگوی تلفنی امروز (یکشنبه) «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان با همتای آمریکایی خود «پیت هگست» تلفنی نیز مشهود بود.

«هگست» در این گفت‌و‌گو از مشارکت عربستان در امنیت منطقه‌ای استقبال کرده است. همچنین در این گفت‌و‌گو وزیر دفاع آمریکا، بر اهمیت شراکت دفاعی میان واشنگتن و ریاض تأکید کرده است.

بر این اساس عربستان خواهان حفظ جایگاه خود در تحولات منطقه در دوره جدید است. از سوی دیگر میانجیگری میان ایران و آمریکا می‌تواند علاوه بر تقویت جایگاه منطقه‌ای، وزن خود را در روابط با ایران بالا ببرد و در معادلات با ایران ابزار‌های چانه زنی داشته باشد.

ایران هنوز به این گزارش واکنشی نشان نداده است. اما پیش از این عباس عراقچی وزیر خارجه ایران، «مسیر مسقط» که مسیری سنتی برای گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای به شمار می‌رود را رد کرد و خواهان فعال شدن «کانال سوئیس» شده بود.

بر این اساس ایران تمایل خود را برای گفت‌و‌گو‌های مستقیم نشان داده بود. اما با امضای «یادداشت ریاست جمهوری» از سوی ترامپ و احیای «فشار حداکثری»، تهران مذاکره تحت فشار را زیر سوال برد.

به نظر می‌رسد در چنین شرایطی عربستان در تلاش است تا این روند را برگرداند و از وزن خود برای حصول به توافق میان تهران و واشنگتن بهره ببرد.