ابراهیم حاتمی‌کیا عصر دیروز در دومین برنامه «سی سال سی نما» با حضور در دانشگاه صنعتی شریف خاطرات تولید «آژانس شیشه‌ای» را مرور و اعلام کرد، شاید یک روز احساس کند باید نسخه امروزی این فیلم را بسازد.
به گزارش مهر، این برنامه که به بررسی سینمای دهه 70 ایران اختصاص داشت، با نمایش «آژانس شیشه‌ای» آغاز شد و حاتمی‌کیا و حسین معززی‌نیا در جمع دانشجویان سینمای دهه 70 را مورد بررسی قرار دادند. قرار بود در این نشست، احمد طالبی‌نژاد و فریدون جیرانی هم حاضر باشند که غیبت کرده بودند.
معززی‌نیا در ابتدا، شروع سینمای دهه 70 را تولید و اکران «عروس» بهروز افخمی دانست و تأکید کرد: با این فیلم، ورود ستارگان به سینما معنا و مفهوم پیدا کرد و در ادامه دیگر سینماگران نیز این روش را پیش گرفتند.
وي همچنین «آژانس شیشه‌ای» را فیلمی مهم در این دهه ارزیابی کرد که در میانه رفتن دولت سازندگی و آمدن دولت خاتمی ساخته شد و نکاتی تازه را بیان کرد.
حاتمی‌کیا هم سخنان خود را با برشمردن مؤلفه‌های تأثیرگذار سینمایش آغاز کرد و گفت: سینما برای من وسیله‌ای است که به واسطه آن می‌توانم حرفهای دلم را بزنم و اگر امکان بیان خواسته‌هایم در سینما نباشد، اصلاً نمی‌توانم سراغ آن بروم. «هویت» را سال 64 برای تلویزیون ساختم و چون اکران نشد، از همین رو با «دیده‌بان» به صورت جدی وارد سینما شدم.
وی ادامه داد: در «دیده‌بان» و «مهاجر» قصه در جنگ می‌گذشت و از «وصل نیکان» از جبهه و خاکریز فاصله گرفتم و وارد شهر شدم. تلاش کردم بتوانم فرهنگ هشت سال دفاع مقدس را در فیلمهایم به نمایش بگذارم. مسئله من در فیلمهایم مشخصا جنگ ایران و عراق یا اعمال نگاههای حماسی و ملی نبوده و می‌خواستم فقط از بچه‌هایی بگویم که با آنها در جبهه زندگی کرده بودم.
حاتمی‌کیا اظهار داشت: به تصویر کشیدن صحنه‌های جنگ به تنهایی برای من جذابیت ندارد و قانع‌کننده نیست. من می‌خواستم در فیلمهایم بگویم، فرهنگ جبهه و جنگ چیزی نیست که پشت خاکریزها جا مانده باشد و برای گفتن این حرف، برای «از کرخه تا راین» راهی آلمان شدم و برای «خاکستر سبز» پنج ماه خارج از وطنم زندگی کردم.
وی درباره دیگر مؤلفه سینمای خود گفت: من از سینمای آماتور وارد سینمای حرفهای شدم و از 58 در کلاس‌های فیلمنامه‌نویسی شرکت کردم. پیش از انقلاب شاید 10 فیلم در سینما دیدم و چون فضای سینماها چندان مناسب نبود، به سینمای خانوادگی می‌رفتم که در آنها اغلب فیلم هندی نمایش می‌دادند و شاید این گفته منتقدان که ملودرام در آثار من نقش عمده دارد، به همین سال‌ها بازگردد.
کارگردان «آژانس شیشه‌ای» فیلم‌هایش را واکنش به زمانه دانست و افزود: اگر زمان را از فیلم‌های من بگیرند، دیگر نمی‌توانم هیچ حرکتی بکنم. به عنوان مثال در دوره‌ای که «وصل نیکان» ساخته شد، لازم دانستم به آن موضوع بپردازم و برخلاف آنچه برخی معتقدند، این فیلم پاسخی به «عروسی خوبان» مخملباف نیست.
حاتمی‌کیا ادامه داد: «به رنگ ارغوان» را به تازگي همراه یکی از دوستانم می‌دیدم. از آنجا که فیلم واکنش به جریان‌های دوره خود بود و الان از آن دوره بسیار فاصله گرفته‌ایم، احساس کردم برای فضایی دیگر است. چون سه سال از زمان تولید «به رنگ ارغوان» می‌گذرد، امیدوارم چنین تلقی شود که در این مدت زهر فیلم از بین رفته و امکان حضور آن در جشنواره امسال به وجود آید.
این کارگردان درباره این‌که چطور به داستان «آژانس شیشه‌ای» رسیده گفت: زمانی که انجمن سینمای دفاع مقدس پایه گذاشته شد، احساس کردم به این واسطه قرار است حضور بچه‌های سینمای دفاع مقدس در این عرصه ریشه‌کن شود. دلیلم هم این بود که تفکر نظامی نمی‌تواند در عرصه فرهنگ حضور موفق داشته باشد.
وی ادامه داد: در همین شرایط من مجبور شدم «برج مینو» را با امکاناتی که خودم و گروه جمع‌آوری کردیم، بسازم یا در «آژانس شیشه‌ای» در بعضی قسمت‌ها از اسلحه چوبی استفاده کنیم. روزی حبیب احمدزاده مرا دید و گفت جوانی در بوشهر در آژانس به این‌که بلیت نمی‌تواند تهیه کند معترض شده است. همین ماجرای کوتاه باعث شد طرح اولیه «آژانس شیشه‌ای» برایم شکل بگیرد.
خالق «دعوت» گفت: از سوی دیگر در آن سال‌ها عزت‌الله ضرغامی، معاون سینمایی وزیر ارشاد بود و بین من و او مشکلی به وجود آمده بود. به همین دلیل من سه ماه سینما را ترک کردم و در مغازه پدرم مشغول به کار شدم. در این سه ماه، فیلمنامه «آژانس شیشه‌ای» را بدون آن‌که امیدی به تولیدش داشته باشم نوشتم.
حاتمی‌کیا افزود: فیلمنامه را به عطاءالله مهاجرانی، معاون حقوقی رئیس‌جمهوری دادم بخواند. او پس از خواندن از من خواست تمام نسخه‌های آن را از بین ببرم، چون معتقد بود چنین داستانی می‌تواند خطرساز باشد. اما جالب این‌که تولید این فیلم به دوران گذار دولت‌ها خورد و حبیب‌الله کاسه‌ساز، مجوز تولید را امضا کرد. من «آژانس شیشه‌ای» را در زمان وزارت مهاجرانی ساختم.
پس از توضیحات حاتمی‌کیا، جلسه با پرسش و پاسخ دانشجویان و وی ادامه پیدا کرد و حاتمی‌کیا در پاسخ به این‌که آیا قصد دارد زمانی «آژانس شیشه‌ای» این روزها را بسازد گفت: چه خوب است نمی‌گویید آیا باز هم می‌خواهم مانند این فیلم را بسازم و به امروزی بودن آن تأکید دارید. من دنبال تکرار خودم نمی‌روم، اما شاید زمانی بشود که احساس کنم لازم است چنین فیلمی بسازم.
وی در مورد بازگشت به سینمای جنگ نیز گفت: زمانی که در بحبوحه جنگ بودم، به آقای نوریزاد در مجله «سوره» گفتم که اگر از طرف من فیلمی غیر جنگی به لابراتوار ارشاد تحویل داده شد آن را بسوزانید. این حرف را 20 سال به سر من زدند و زمانی هم که «موج مرده» را ساختم، عصبانی بودم و گفتم دیگر فیلم جنگی نمی‌سازم. این هم از سوی دیگر بارها در مقابل من مطرح شد.
حاتمی‌کیا ادامه داد: من می‌گویم نه آن حکم است نه این. من کمدی‌ساز و... نیستم و نمی‌توانم روی موضوع‌هایی که نظرم را جلب نکرده کار کنم. بنابراین همواره فیلمی می‌سازم که در حیطه علاقه‌ام باشد و انسان‌ها و فرهنگی که در جنگ بوده همواره برایم اهمیت داشته است.
خالق «از کرخه تا راین» در ادامه این جلسه، خود را فیلمساز اجتماعی دانست تا سیاسی و تأکید کرد: برخلاف گفته برخی از منتقدان در سال 76 «آژانس شیشه‌ای» و «حاج کاظم» مشمول مرور زمان نشده‌اند و در خاطره‌ها و میان نسل جوان جای دارند و این روزها حاج کاظم برای مردم جامعه ما نشانه‌ای است که از اذهان پاک نمی‌شود.
آژانس شیشه ای رو که کپی کرده بودن ایشون...نسخه فارسی فیلم"بعد از ظهر سگی" بود پس هیچ افتخاری برای ایشون محسوب نمیشه....