در سراسر جهان جایزه‌های ادبی بسیاری برگزار می‌شود که علاوه بر تشویق نویسندگان و شاعران، تنور و بازار ادبیات را گرم می‌کند و سبب می‌شود نویسندگان، شاعران و آثار آن‌ها در رسانه‌ها مطرح شود و مخاطبان به خواندن این کتاب‌ها ترغیب شوند.
به گزارش ایسنا، این گزارش شرحی است از مهمترین جایزه‌های ادبی که به معرفی نویسندگان و کتاب‌های برتر می‌پردازد.
به نظر می‌رسد علاوه بر جایزه‌ی نقدی که هر یک از این جایزه‌ها به برگزیدگان خود می‌دهد، اغلب نویسندگان بیش‌ترین سود را از مطرح شدن نام‌شان با این جایزه‌ها و همچنین فروش آثار و بالا رفتن میزان ترجمه‌ی آثارشان به زبان‌های دیگر می‌برند.
در ادامه برخی از مطرح‌ترین جایزه‌های کتاب و ادبیات جهان معرفی می‌شوند:
جایزه‌ی ادبی پن فاکنر
جایزه ادبی «پن فاکنر» جایزه 15هزار دلاری خود را از سوی بنیاد فاکنر - که به نام ویلیام فاکنر، نویسنده نوبلیست، نام‌گذاری شده است - به کار بهترین نویسنده سال که تبعه آمریکاست، می‌دهد. چهار نویسنده‌ای هم که به مرحله‌ی نهایی این جایزه رسیده‌اند، هر یک 5000 دلار جایزه نقدی دریافت می‌کنند. این جایزه برای اولین‌بار در سال 1981 اعطا شده است.
جایزه «پن فاکنر» که بخشی از جوایز بنیاد پن محسوب می‌شد، در سال 2012 به جولی اتسوکا برای کتاب «بودای زیر شیروانی» داده شده است. دبورا ایزن‌برگ، شرمن الکسی، جوزف اونیل و کریستین سن از برگزیدگان سال‌های پیش این جایزه ادبی آمریکایی هستند.
جایزه‌ی کتاب کاستا
جایزه «کاستا» یکی از معتبرترین و مشهورترین جایزه‌های ادبی در انگلستان است که کتاب‌ها و نویسندگان مطرح در انگلستان و ایرلند بر اساس این جایزه شناخته می‌شوند. این جایزه در شش بخش رمان اول، رمان، زندگی‌نامه، داستان کوتاه، شعر و کتاب کودکان برگزیدگان خود را معرفی می‌کند. جایزه برگزیدگان هر بخش، 5000 پوند است و یک کتاب از این میان به عنوان کتاب برتر معرفی می‌شود که 30هزار پوند به عنوان جایزه دریافت می‌کند.
جایزه کتاب «کاستا» از سال 1971 کار خود را به عنوان جایزه ادبی «وایت برد» آغاز کرده و سپس در سال 2006 به جایزه کتاب «کاستا» تغییر نام داده است. امسال این جایزه در 21 نوامبر فهرست راه‌یافتگان به مرحله‌ی نهایی خود را اعلام می‌کند.
جایزه‌ی کتاب اول گاردین
جایزه «کتاب اول گاردین» هر سال آثار کتاب اولی‌های انگلیسی‌زبان یا آثار نویسندگان نوقلم دیگر زبان‌ها را که به انگلیسی ترجمه شده باشند، بررسی می‌کند. هدف این جایزه که کتاب‌هایی را در همه‌ی ژانر‌ها در نظر دارد، معرفی استعداد‌های تازه در ادبیات است. این جایزه از سوی گروهی از نویسندگان و خوانندگان کتاب‌ها بررسی می‌شود و برنده‌ی جایزه کتاب اول گاردین، 10 هزار دلار به همراه تبلیغ کتابش در روزنامه‌ی گاردین دریافت می‌کند.
جایزه‌ی ملی کتاب آمریکا
جایزه ملی کتاب آمریکا هر سال نوامبر جایزه 10هزار دلاری و نشان برنز خود را به برگزیدگانی از چهار بخش ادبیات داستانی، ادبیات غیرداستانی، شعر و نویسندگان جوان اعطا می‌کند.
این جایزه از سال 1936 پایه گذاری شده و هدفش تجلیل از بهترین آثار ادبی آمریکا برای گسترش مخاطبان آن‌ها به منظور ارتقا دادن ارزش نوشتن خوب در آمریکاست.
جایزه ادبی بوکر من
جایزه ادبی «بوکر من» که به آثار داستانی تعلق می‌گیرد، با نام کوتاه «بوکر» شناخته می‌شود. این جایزه هر سال به بهترین رمان انگلیسی‌زبان که از سوی شهروندان انگلیسی‌زبان یا همسو با بریتانیا و جمهوری ایرلند نوشته شده باشد، اعطا می‌شود. این جایزه تأثیر بسیار زیادی بر فروش و ترجمه‌ی کتاب در سطح جهان دارد و جایزه‌ای 50هزار پوندی برای برنده‌ی آن به همراه می‌آورد.
به این جایزه از سال 2005 بخش بین‌الملل نیز اضافه شده است و هر دو سال یک جایزه 60هزار پوندی به بهترین نویسنده در جهان که کتابش به انگلیسی ترجمه شده باشد، داده می‌شود.
از سال 1992 بخش روسی به این جایزه اضافه شده است. در جایزه «بوکر آسیایی» نیز در آغاز تنها کشورهای آسیای شرقی درنظر گرفته می‌شدند، اما از سال 2011 آثار ادبی کشورهای ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه و تاجیکستان نیز که به انگلیسی ترجمه شده باشند، داوری خواهند شد. «بوکر عربی» هم تابستان امسال از سوی امارات و با حمایت جایزه «بوکر من» آغاز به کار کرد.
سال گذشته، کتاب «زوال کلنل» نوشته‌ی محمود دولت‌آبادی کاندیدای جایزه «بوکر آسیایی» بود، اما به فهرست نهایی راه پیدا نکرد.
امسال هیلاری مانتل با کتاب «جسد‌ها را بالا بیاورید» برنده‌ی جایزه «بوکر من» شد. او در سال 2009 هم برای کتاب «تالار گرگ‌ها» این جایزه را دریافت کرده بود. در واقع «جسد‌ها را بالا بیاورید» به نوعی ادامه رمان «تالار گرگ‌ها»ست.
جایزه ادبی نوبل
جایزه ادبی «نوبل» یکی از پنج جایزه نوبل (فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح) است که هرسال به کارنامه کاری یک نویسنده تعلق می‌گیرد. این جایزه از سال 1895 در حال برگزاری است و به کتاب‌های انگلیسی یا ترجمه‌شده به زبان انگلیسی داده می‌شود.
برنده جایزه نوبل یک مدال طلا، دیپلم افتخار و یک جایزه نقدی دریافت می‌کند که میزان جایزه نقدی به درآمد بنیاد نوبل در آن سال بستگی دارد.
امسال این جایزه بعد از سال‌ها به نویسنده‌ای از آسیا رسید و مو یان چینی این جایزه را دریافت کرد. سال پیش این جایزه به توماس ترانسترومر رسید و ماریو بارگاس یوسا و هرتا مولر برندگان سال‌های پیش این جایزه ادبی بودند.
جایزه ادبی سروانتس
جایزه ادبی «سروانتس» 125هزار یورویی که از سوی وزارت فرهنگ اسپانیا و به یاد میگل دو سروانتس به نویسندگان اسپانیایی‌زبان داده می‌شود، در سال 1976 بنیان نهاده شده است. این جایزه به منظور ارج نهادن به زبان اسپانیایی از سوی آکادمی زبان اسپانیا داده می‌شود. بورخس، اکتاویو پاز، ماریو بارگاس یوسا و کارلوس فوئنتس از برگزیدگان این جایزه بوده‌اند.
جایزه ادبی پولیتزر
جایزه ادبی «پولیتزر» که در روزنامه‌نگاری، روزنامه‌نگاری آن‌لاین، ادبیات و موسیقی اعطا می‌شود، در سال 1917 در آمریکا پایه‌گذاری شده است و به یاد جوزف پولیتزر و از سوی دانشگاه کلمبیا در نیویورک برگزار می‌شود. این جایزه در 21 بخش اعطا می‌شود که در 20 بخش هر برگزیده 10هزار دلار دریافت می‌کند و برگزیده بخش روزنامه‌نگاری یک مدال طلا نیز دریافت می‌کند.
جایزه ادبی گنکور
جایزه ادبی «گنکور» جایزه‌ای است که بر اساس وصیت ادموند دو گنکور - نویسنده و منتقد فرانسوی - در سال 1896 بنا شده است. این جایزه هر سال به بهترین کتاب داستانی فرانسوی که همان سال منتشر شده باشد، داده می‌شود. هر نویسنده در زندگی ادبی خود تنها یک بار برنده این جایزه می‌شود. در این میان، رومن گاری یک استثنا به شمار می‌آید که یک بار این جایزه را در سال ۱۹۵۶ برای رمان «ریشه‌های آسمان» و یک بار با نام امیل آژار در سال ۱۹۷۵ برای رمان «زندگی در برابر خود» دریافت می‌کند.
علاوه بر اعطای این جایزه به رمان، آکادمی این جایزه چهار برگزیده نیز در بخش رمان اول، داستان کوتاه، زندگی‌نامه و شعر هم معرفی می‌کنند. جایزه گنکور مبلغ ناچیزی را به برگزیده خود اهدا می‌کند، اما علاوه بر شهرت نویسنده، این جایزه بر فروش آثار نیز مؤثر است.
جایزه ادبی فمینا
جایزه ادبی «فمینا» در سال 1904 از سوی 22 نویسنده مجله «زندگی زیبا» که بعد «فمینا» نام گرفت، بنیان نهاده شد. داوران این جایزه زن هستند، اما لزوما برگزیدگان آن از زنان نیستند.
امسال «جولی اوتسوکا»، نویسنده‌ی آمریکایی، با رمان «بودا زیر شیروانی» جایزه بخش رمان خارجی «فمینا»ی فرانسه را از آن خود کرد. همچنین «پاتریک دوویل» با رمان «طاعون و وبا» جایزه بخش رمان داخلی «فمینا» را گرفت.
«آنتوان دوسنت اگزوپری» سرشناس‌ترین نویسنده‌ی برنده این جایزه است که در سال 1930 برای «پرواز شبانه» موفق به دریافت آن شد.
جایزه آسترید لیندگرن
جایزه «آسترید لیندگرن» که یکی از معتبرترین جایزه‌های ادبی در حوزه کتاب کودک است، پس از مرگ آسترید لیندگرن - نویسنده سوئدی کتاب‌های کودکان و نوجوانان - به بهترین برنامه یا برترین افراد در حوزه ادبیات کودک و نوجوان اهدا می‌شود. این جایزه یکی از گران‌ترین جایزه‌های ادبیات کودک محسوب می‌شود و ۵۰۰۰ کرون سوئد به برگزیده خود اعطا می‌کند.
در ایران شورای کتاب کودک، مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سه نهادی هستند که می‌توانند نامزدهای خود را برای دریافت این جایزه اعلام کنند.
جایزه ادبی اورنج
جایزه ادبی «اورنج» که در واقع جایزه ادبیات داستانی زنان است، یکی از جایزه‌های مطرح انگلیسی است که به نویسندگانی از هر ملیت اعطا می‌شود که رمان‌شان را به انگلیسی نوشته و آن را در انگلیس منتشر کرده باشند. کمپانی اورنج برگزارکننده این جایزه 30هزار پوندی است.
جایزه ادبی هانس کریستین اندرسن
جایزه ادبی «هانس کریستین اندرسن» تقریبا مهمترین جایزه ادبی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است که گاه «نوبل کوچک» خوانده می‌شود. این جایزه که هر دو سال یک بار از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان در دو بخش به نویسندگان و تصویرگران اهدا می‌شود، به نام هانس کریستین اندرسن - نویسنده افسانه‌های کودکانه دانمارکی - نام‌گذاری شده است و برگزیدگان آن جایزه خود را از دست ملکه‌ی دانمارک دریافت می‌کنند. هیأتی از نویسندگان و تصویرگران این جایزه را داوری می‌کنند که از ایران تا کنون چهار دوره توران میرهادی، یک دوره ثریا قزل ایاغ، دو دوره زهره قایینی و دو دوره نیز منصوره راعی این جایزه را داوری کرده‌اند.
از تصویرگران ایرانی، فرشید مثقالی برنده این جایزه شده و هوشنگ مرادی کرمانی مورد تشویق هیأت داوران این جایزه قرار گرفته است.
