شاید این تفکر که فیسبوک و گوگل چگونه در حال تسخیر دنیا هستند برای برخی رنجشآور باشد. آری اینها ذاتا تنها وبسایت هستند، ولی وقتی همین وبسایتها شروع به خریدن آینده ما میکنند، یعنی خریدن کابلهای اینترنتی که مردم را در سراسر جهان به هم متصل و مرتبط میکنند، چراغ خطری در ذهن هر کسی روشن میشود.
به گزارش «تابناک» باور بکنید یا نه، این اتفاقی است که در حال رخ دادن است. اکنون شرکتهای بزرگ فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر مایکروسافت، گوگل، فیسبوک و آمازون به تدریج در حال خرید بخشهای مهمی از زیرساختهای اینترنت هستند که این امر منجر به خشم بزرگترین شرکتهای مخابراتی ـ که سابقا این کابلها را در کنترل خود داشتند ـ شده است.
صحبت بر سر چند کابل انتقال داده در اینجا و آنجا نیست. گوگل اکنون، افزون بر اینکه یک ارتش کوچک از رباتها را در اختیار دارد، صاحب صدهزار مایل کابل انتقال داده فیبر نوری در سرتاسر جهان است. شرکتهای مخابراتی که با گوگل مشغول کسب و کار هستند، میگویند این غول جستجوگر، با اشتهایی سیریناپذیر، قراردادهای مربوط به پهنای باند را تصاحب میکند و حتی گاهی قراردادهای از پیش نوشته شده را ارائه میکند و از مذاکرات طولانی بر سر این موضوع پرهیز دارد.
فیسبوک همین چندی پیش از کار نصب یک زیرساخت فوق حجیم در سراسر قاره اروپا، که مستقیم به «آرکتیکا» مرکز دادههای غول پیکرش در سوئد متصل میشود، فارغ شده و همچنین میلیونها دلار در خواباندن کابلی به طول ۶ هزار مایل در عرض اقیانوس آرام سرمایهگذاری کرده است.
در همین حال، آمازون با افزایش حجم خرید کابل فیبر نوری، حجم سرمایهگذاری خود در این زمینه را با افزایش ۴۴ درصدی به ۲.۶ میلیارد دلار رسانده است.
از آن سوی، مایکروسافت هم علاقه و تخصص خود در این حوزه را به ایجاد زیرساختهای زیر دریا معطوف کرده است. همچنین در حالی که این شرکت مشغول گسترش خدمات تحت «کلاود» خود است، نیازمند گسترش هر چه بیشتر پهنای باند اینترنتی است. در نتیجه، مشغول ساخت شبکه غول پیکر فیبر نوری خود است و با اجارهنامههای بلندمدت، خطوط کابل فیبر نوری «ترانس پاسیفیک»، که قابلیت انتقال دادهها با سرعت یک ترابیت بر ثانیه را دارند ـ و برای انتقال ۱۵۰۰ فایل تصویری با کیفیت HD در عرض یک دقیقه کفایت میکند ـ در اختیار خود گرفته است.
همان گونه که مشخص است، همه مشغولند! گویا سرمایهگذاری در زیرساخت اینترنت نکتهای است که همه این غولهای دنیای وب در آن اشتراک ویژهای دارند؛ اما این امر برای هر کسی میتواند دو معنا داشته باشد.
نخست اینکه اکنون با ورود غولهای دنیای وب به بازار نقل و انتقال دادهها و با رقابتی که در این بین درمیگیرد، باید منتظر روزهایی باشیم که ارتباط اینترنتی و مخابراتی با ارزانترین قیمت و بهترین کیفیت در اختیار همگان قرار گیرد؛ زمانی که گسترش این زیرساختها، منجر به افزایش ضریب نفوذ اینترنت، حتی در دور افتادهترین و فقیرترین نقاط دنیا شود، و جامعه بشری به تمام معنا «شبکهای» شود.
واقعیت نیز این است که تا پیش از این شرکتهای مخابراتی چندان علاقهای به گسترش شبکه کابلهای اینترنتی نداشتند، زیرا با این اتفاق، سود آنها در خطر کاهش قرار میگرفت. اما بر خلاف آنها، سود شرکتهایی نظیر گوگل و فیسبوک در گرو افزایش تعداد کاربران آنها و همچنین اطمینان از برقراری با کیفیت ارتباطات است. در نتیجه اینکه این شرکتها صاحب زیرساختهای اینترنتی باشند، میتواند خبری خوشحال کننده تلقی شود.
شاید گفته «دان کارسو» مدیر اجرایی شرکت «زایو» که فروشنده کابل فیبر نوری به شرکتهایی نظیر گوگل است، در این باره به خوبی درست باشد که آنها کنترل سرنوشت خود را در دست میگیرند.
اما سوی دیگر این قضیه آن است که شرکتهایی چون فیسبوک و گوگل و مایکروسافت، به گونهای صاحب آینده بشری خواهند بود؛ آیندهای که بیگمان بر مبنای ارتباطات اینترنتی بنا و ساخت این آینده از یک دهه قبل شروع شده است؛ آیندهای که در آن همه فعالیتهای بشری بدون چون و چرا وابستگی مستقیم به اینترنت خواهد داشت و شاید اغماض نباشد که بگوییم، این آینده میتواند به گونهای تصور شود که در آن، مرگ و زندگی انسانها نیز در گرو انتقال اطلاعات از درون کابلهاست.
در بدترین حالت، میتوان گفت که بدون شک تسلط شرکتهای غول دنیای وب بر شریان اصلی انتقال اطلاعات در سراسر جهان، این معنا را در پی دارد که این شرکتها «میتوانند» طراح و سازنده نمایی باشند که در ذهن افراد شکل خواهد گرفت. سازنده و جهت دهنده به ایدههایی خواهند بود که افراد به آنها میاندیشند و چه چیز بهتر از آنکه کسی بتواند صاحب افکار دیگران باشد؟
شاید هم این همه اغراق در مورد فعالیتهای «مشترک» این غولها، بدبینی مفرط باشد و ذهن را به یاد انتقادات فلاسفه مکتب فرانکفورت از آنچه «صنعت فرهنگ» میخواندند، بیندازد. اما واقعیت این است که احساس این امر که در آینده صاحب هر بیت اطلاعاتی که بین شما و دنیای وب منتقل میشود، فیس بوک، گوگل، مایکروسافت یا آمازون هستند، کمی، نگرانکننده، اگر نگوییم وحشتآور است.