مردی که پایش را داده بود، عمرش را هم داد

به گزازش «تابناک»، ستاره فرزانه - خواهر این مترجم و نویسنده پیشکسوت - در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: متأسفانه ایشان ساعت یک امروز بعدازظهر (پنج‌شنبه 17 بهمن‌ماه) از دنیا رفت. او درباره علت درگذشت بهمن فرزانه گفت: عفونت، فشار پایین و قند دلیل فوت ایشان بود. متأسفانه همه چیز دست به دست هم داد. خواهر بهمن فرزانه درباره زمان تشییع پیکر او نیز گفت: هنوز زمان دقیق را نمی‌دانیم، اما احتمالا شنبه، 19 بهمن‌ماه، خاک‌سپاری انجام خواهد شد که با انجام هماهنگی‌ها بعدا زمان دقیق را به اطلاع خواهیم رساند.

چندی پیش با انجام عمل جراحی، پای چپ بهمن فرزانه از بالای زانو قطع شده بود تا روند کبودی ناشی از بیماری دیابت با این عمل کند شود و پس از آن در بخش مراقبت‌های ویژه و ملاقات ممنوع بود. فرزانه‌ به دلیل ‌مصرف سیگار، دچار مشکل ریه نیز بود و با دستگاه‌های کمکی تنفس می‌کرد. این حال او، بیش از پیش خاطرات چند سال اخیر و به ویژه نشستی را که او سال ۸۷ در نشر ثالث داشت را زنده می‌کند؛ آنجایی که با شوخ طبعی خاصی سخنانش را شروع کرد: «الو؟ الو؟ صدا میاد؟ اگه میاد ببخشید که من زیاد سیگار می‌کشم!» و بدون غرور و تعصب ادامه داد و گروهی را شیفته اخلاقش ساخت.

بهمن فرزانه مدتی در خانه سالمندان منتقل شد. او که مترجم «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز است، بهار سال جاری به تهران بازگشت و گفت، دیگر قصد رفتن به ایتالیا را ندارد.

وی متولد سال ۱۳۱۷. فرزانه به مدرسه عالی مترجمی سازمان ملل رفت و پس از کسب تجربه، در ‌۲۶ سالگی نخستین کتاب را از تنسی ویلیامز ترجمه کرد و پس از آن مدتی به همکاری با شرکت‌های فیلم‌سازی ایتالیا پرداخت و فیلم‌نامه‌ای نیز نوشت که به تولید فیلم رسید.

فرزانه در انتخاب کتاب برای ترجمه دقت زیادی به کار می‌برد و هنگامی که تصمیم به ترجمه کتابی می‌گیرد، کار ترجمه را ‌منظم و در ساعت‌های مشخص انجام می‌دهد. به گفته خودش «من هنوز قدیمی مانده‌ام و هنوز با دست می‌نویسم. خیلی‌ها از کامپیو‌تر برای نوشتن استفاده می‌کنند، ولی من از آن چیزی نمی‌فهمم. من وقتی دکمه را فشار می‌دهم و ناگهان یک لامپ بالای سرم روشن می‌شود، مات و متحیر می‌مانم، چه برسد که بخواهم کامپیو‌تر یاد بگیرم!».

او بیش از پنجاه کتاب از مجموعه آثار تنسی ویلیامز، گراتزیا کوزیما دلدا، آلبا دسس پدس، لوئیچی پیراندللو، گابریل گارسیا مارکز، آنا کریستی، اینیاتسیو سیلونه، رولددال، گابریل دانونزیو، واسکو پراتولینی، ایروینگ استون، جین استون و… را ترجمه کرده و در مواردی به فارسی برگردانده‌ تا مفهوم جملات نویسنده رمان برای مخاطب فارسی زبان قابل درک‌تر باشد؛ رویکردی شبیه به آنچه فیتز جرالد با اشعار خیام کرد و خیام انگلیسی شهرت یافت.

مترجم رمان «صدسال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز در این سال‌ها، مرد‌ بسیار صریح‌الهجه‌ای است که حتی از انتقاد شدید نسبت به برخی از آثار پیشینش ‌ابایی ندارد و این روحیه کمتر میان مؤلفین و مترجمین کشورمان قابل مشاهده است. فرزانه چند سال پیش در نشستی در نشر ثالث به راحتی برخی از کتاب‌هایش را زیر سؤال برد و آن‌ها را آثار ضعیفی دانست که به اصرار ناشر مجبور به ترجمه‌شان شده است. 

این مترجم از معدود اشخاص فعال در این عرصه است که از تضییع حقوقش در عدم رعایت کپی رایت پیرامون آثاری که تجدید چاپشان دشوار شده، گلایه نمی‌کند و در همان نشست نیز از اینکه ترجمه او از کتاب «صد سال تنهایی» ‌غیر رسمی چاپ ‌و بدون اینکه حقی به او برسد توسط دست‌فروشان فروخته می‌شود، ابراز ناراحتی نکرد و گفت: «بگذارید از ما هم به کسانی خیر برسد‌».