مثل لقمه‌ای در گلو مانده، دوره پیش‌دبستانی را نه میشود براحتی قورت داد و نه میشود آن را بیرون انداخت. بیرون انداختنش کار سختی است، چون سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر توسعه پیش دبستانی تاکید دارد و به واسطه حرمت قانون هم که شده، نمی توان پیش دبستانی را نادیده گرفت. قورت دادن این لقمه نیز به آسانی میسر نیست، چون بعد از نابسامانی های پیش دبستانی در سال های گذشته باید موانع زیادی را کنار زد تا به وضع ایده آل رسید.
به گزارش جام جم، در فصل ششم سند تحول بنیادین که راهکارهای این سند را برای رسیدن به آموزش و پرورشی که حیات طیبه را به دانش آموزان هدیه می دهد، برشمرده، بر تعمیم دوره پیش دبستانی بویژه در مناطق محروم و نیازمند تاکید شده که نقش بخش غیردولتی در آن بسیار پررنگ است. با وجود این، دوره پیش دبستانی برای رسیدن به جایی که باید باشد، چند مشکل بزرگ دارد.
اول کمبود فضاست که عرصه را بر پیش دبستانی تنگ می کند، ریشه این کمبود هم به برقراری نظام 3ـ3ـ6 برمی گردد که موجب پر شدن فضاهای خالی مدارس با کلاس های پایه ششم ابتدایی شده و از دو سال قبل بساط پیش دبستانی هایی که در شیفت مخالف مدارس دایر بود، برچیده است. مشکل بعد به بلاتکلیفی و بیکاری گروه بزرگی از مربیان پیش دبستانی مربوط است که از یک سو به برقراری نظام 3ـ3ـ6، کمبود فضا و انحلال پیش دبستانی های ضمیمه ربط دارد و از سوی دیگر به یک بام و دو هوای دولت و مجلس برای استخدام این مربیان.
هنوز دولت دهم بر سر کار بود که نمایندگان مجلس با کلیات طرح اصلاح ماده 17 قانون تعیین تکلیف استخدام معلمان حق التدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی موافقت کردند؛ ماده ای که براساس تبصره دوم آن، وزارت آموزش و پرورش موظف است حداکثر در مدت دو سال همه مربیان پیش دبستانی و نیروهای خرید خدمت آموزشی را که سابقه همکاری با آموزش و پرورش دارند از طریق برگزاری آزمون استخدام کند.
این تصمیم مجلس بی شک به نفع مربیان بلاتکلیف پیش دبستانی بود، اما رفتن دولت دهم و آمدن نیروهای جدید در دولت و وزارت آموزش و پرورش خیلی چیزها را تغییر داد، به طوری که علی اصغر فانی، وزیر فعلی آموزش و پرورش که شهریور 92 سرپرستی این وزارتخانه را به عهده داشت، در موضعگیری دوپهلو به طوری که مربیان نه امیدوار بشوند و نه ناامید، توضیح داد با این که عمل به قانون مصوب مجلس را وظیفه خود می داند و گروهی را مامور بررسی همه ابعاد این موضوع کرده است، ولی چون یک سال و نیم برای اجرای این قانون وقت دارد، با طمأنینه پیش خواهد رفت. البته اکنون شش ماه از زمان یک سال و نیمه آموزش و پرورش گذشته و فقط یک سال دیگر برای اجرای قانون فرصت باقی مانده؛ فرصتی که می تواند بر بلاتکلیفی مربیان پیش دبستانی و نابسامانی این دوره تحصیلی نقطه پایان بگذارد.
پیش دبستانی در راه مناطق محروم و دوزبانهدر آموزش و پرورش دولت یازدهم یک اتفاق خوب رخ داد؛ یعنی بازگشت پیش دبستانی به معاونت ابتدایی وزارتخانه. مفهوم این اتفاق این است که پیش دبستانی از حالا به بعد جزئی از سیستم آموزش و پرورش کشور است و همانند دوره ابتدایی، رسمی است و جدی گرفته می شود؛ یعنی درست برعکس سال های قبل که جایگاه پیش دبستانی بشدت افول کرد و حتی پای سازمان بهزیستی در تصمیم گیری درباره آن باز شد. اکنون خبرهایی از معاونت ابتدایی وزارت آموزش و پرورش می رسد که از تحول در پیش دبستانی ها از مهر سال آینده خبر می دهد. محمد دیمه ور، معاون ابتدایی وزیر، منبع این خبر است که اعلام کرده مراکز پیش دبستانی در مناطق محروم، مرزی و دوزبانه از سال تحصیلی آینده فعال می شود و براساس آموزه های قرآنی، تربیت بدنی و اجتماعی اداره خواهد شد.
موضوعی که دیمه ور به آن اشاره می کند، همان تاکید سند تحول بنیادین است که تعمیم دوره پیش دبستانی بویژه در مناطق محروم و نیازمند را لازمه عدالت آموزشی می داند. البته در این سند، تقویت مراکز پیش دبستانی و تعمیم آن به همه نقاط کشور با شرط مشارکت بخش غیردولتی مورد تاکید قرار گرفته که چون محمد دیمه ور نیز به آن اشاره می کند، نشان می دهد سهم بخش دولتی در این حوزه کم خواهد بود و بار دیگر بخش غیردولتی متولی اصلی ایجاد مراکز پیش دبستانی خواهد بود؛ موضوعی که بیش از آن که باعث خرسندی باشد به نگرانی از استقبال مردم مناطق محروم، مرزی و دوزبانه دامن می زند.
هزینه، چالش مردم مناطق محرومفاطمه قربان، معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش دولت دهم هنوز در سمتش بود که اعلام کرد طبق تاکید سند تحول بنیادین، تحصیل در مقطع پیش دبستانی برای نوآموزان مناطق محروم و کمتر توسعه یافته رایگان است. یکی از مربیان پیش دبستانی نیز به جام جم می گوید: در سال های گذشته در روستاهایی که بیش از پنج نوآموز وجود داشت، پیش دبستانی با هزینه دولت برگزار می شد و نوآموزان در سه ماه تابستان در کلاس های این دوره شرکت می کردند، اما موضوع این است که به گفته این مربی که ساکن منطقه ای محروم و دوزبانه است، این آموزش رایگان در سه سال اخیر جمع شده و مراکز پیش دبستانی نیز به طور کامل از مناطق روستایی برچیده شده است. (آخرین آمار وزارت آموزش و پرورش حاکی است سطح پوشش پیش دبستانی از 50 درصد به 36 درصد و در مناطق روستایی از 26 درصد به 6 درصد رسیده که به گفته مسئولان این وزارتخانه در دولت جدید، نشان دهنده محقق نشدن سیاست ها در این بخش است.)
به گفته این مربی، رایگان بودن پیش دبستانی برای مردم مناطق محروم موضوعی کلیدی است چرا که بیشتر آنها قادر به پرداخت هزینه های پیش دبستانی نیستند. البته در شهرها هم همین طور است و پیش دبستانی هایی که به دست بخش غیردولتی اداره می شود، به علت داشتن شهریه های سنگین، کم کم مخاطبان خود را از دست داده است. اکنون نیز که معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش از توسعه مراکز پیش دبستانی در مناطق محروم و مرزی سخن می گوید و سهم بخش غیردولتی در این حوزه را پررنگ و موثر می داند، بیم استقبال اندک مردم این نواحی از پیش دبستانی های هزینه بر وجود دارد، در حالی که اگر سیاست آموزش و پرورش بر توسعه پیش دبستانی به عنوان زیرساخت دوره ابتدایی است، نباید دغدغه هایی از این جنس وجود داشته باشد.
پیش دبستانی، نیاز جدی دوزبانه هافارسی گرچه برای فارسی زبان ها شکر است، ولی برای کودکان مناطق دوزبانه که اطرافیانشان به زبان غیرفارسی حرف می زنند و تسلط آنها به فارسی کم است، شکر نیست. معلمان مناطق دوزبانه بویژه در دوره سه ساله اول ابتدایی از مشکلات متعدد این دانش آموزان گلایه می کنند و معتقدند با این که این مشکلات شامل حال همه دانش آموزان ابتدایی نمی شود، اما در برخی نقاط که دسترسی به رسانه کم است و سطح سواد خانواده ها پایین ، دانش آموزان برای فهم مطالب به زبان فارسی حتی برای درک مفاهیم ریاضی مشکل دارند.
یکی از معلمان ابتدایی کردزبان که سال هاست با دانش آموزان دوزبانه کار می کند و سختی های آموختن به زبان فارسی را در آنها لمس کرده توضیح می دهد مشکلات دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند، به طرز چشمگیری از دانش آموزان دیگر کمتر است. به همین علت او مدافع ایجاد مراکز پیش دبستانی در مناطق مرزی، محروم و دوزبانه است و می گوید: اگر مربیان باانگیزه و کارآزموده به این مناطق بیایند بسیاری از مشکلات یادگیری دانش آموزان رفع می شود. با این حال گرچه شکی در اصل موضوع نیست، اما بازهم بلاتکلیفی مربیان پیش دبستانی، بی انگیزه شدن بیشتر آنها به سبب حقوق و مزایای ناچیز و روشن نبودن بحث شهریه های دریافتی موضوعاتی است که بر سر راه اجرای درست طرح احیای پیش دبستانی ها در مناطق محروم و مرزی شبهه ایجاد می کند.
یک راهش هم اینست مقطع ابتدایی را دوزبانه کنیم تا همزمان با فارسی به زبان مادری هم مفاهیم را یاد بگیرند و در مرور پایه را فارسی قرار دهیم.