روز گذشته، سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته ای کشورمان در سخنانی به بررسی ابعاد مختلف توافق هسته ای ایران (برجام) و جنبه ها و پیامدهای مورد انتظار از آن پرداخت و چشم انداز موجود پیش روی ایران را در این چارچوب بررسی کرد. مروری بر نکات اشاره شده از سوی وی، می تواند درک واقع بینانه تری از آنچه در این عرصه می توان انتظار داشت و برای آن برنامه ریزی کرد، ارائه دهد.
به گزارش «تابناک»، سید عباس عراقچی، دیپلمات ارشد هسته ای کشورمان در مراسمی که روز گذشته به منظور تجلیل از تلاش های وی در اصفهان برگزار شده بود، به بیان نکاتی پرداخت که بیانگر شرایط جدید پیش روی ایران در دوره «پسابرجام» است. وی ضمن تفکیک حوزه های مختلف حاصل از برجام، غیرمستقیم به ضرورت واقع بینانه تر کردن دیدگاه ها درباره دستاوردهای حاصل از توافق هسته ای اشاره کرد.
عراقچی در ابتدا با بیان اینکه دشمن به دلیل آگاهی از قدرت دفاعی و بازدارنده ایران، خواستار حل و فصل مناقشه موجود بر سر موضوع هسته ای از طریق مذاکره شد، اظهار داشت: «اگر دشمن توانایی حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران داشت، لحظه‌ای درنگ نمی‌کرد و با چند حمله نظامی، تأسیسات هسته‌ای را از کار می‌انداخت، ولی به دلیل قدرت دفاعی ایران به ویژه توان موشکی نیروهای مسلح، خواستار حل مناقشه از طریق مذاکره شد».
در همین چارچوب، به عقیده وی، برجام حاصل تلفیق 4 جنبه از قدرت ایران، یعنی قدرت دفاعی، مقاومت اقتصادی، علمی و دیپلماسی بوده است. پس از اشاره فوق به موضوع قدرت دفاعی، عراقچی چنین بیان کرد که مقاومت مردم در شرایط تحریم های اقتصادی، از جمله عواملی بود که غرب را به بازنگری در رویکرد خود واداشت. در پیوند با همین موضوع، قدرت علمی و فناوری ایران ـ که سبب شد حتی در شرایط تحریم، صنعت هسته ای کشور به شکل قابل توجهی رشد و توسعه پیدا کند ـ عامل دیگر در این راستا بوده است. وی در بحث از قدرت دیپلماسی ایران نیز گفت: «دیپلماسی ایران توانست مجموعه قدرت‌های قبلی را به زبان بین‌الملل ترجمه و به مخاطبان ارائه کند».
بر این مبنا، معاون وزیر خارجه ایران تأکید کرد که ایران قدرت نخست منطقه است و گفت: «در بحران عراق، سوریه و لبنان، نقش ایران به عنوان یک کشور تأثیرگذار قابل مشاهده است». وی با اشاره به اینکه در فصل هفتم قطعنامه شورای امنیت بر تعلیق غنی‌سازی تأکید شده، افزود: «جمهوری اسلامی زیر بار این حرف زور نرفت و این قطعنامه بدون اینکه اجرا شود، لغو شد».
اما شاید مهمترین و قابل توجه ترین بخش از سخنان عراقچی، جایی بود که وی به بیان تأثیرات و نتایج اقتصادی برجام پرداخت و در اظهارات خود تلاش کرد، انتظارات شدید و اغلب غیرواقع بینانه شکل گرفته در این عرصه را تصحیح کند؛ بنابراین، عراقچی با وجود تأیید بر این نکته که در دوره پسابرجام، ایران می تواند به سمت جبران ضعف های اقتصادی خود پیش برود، تأکید کرد، نباید انتظار داشت با امضا شدن برجام، همه درهای اقتصادی به روی ایران باز شود.
وی در همین رابطه گفت: «برجام یک فضای جدید برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده که ضعف‌های اقتصادی خود را جبران و ایران را از یک قدرت منطقه‌ای به یک قدرت بینالمللی تبدیل کند». عراقچی با اشاره به مطالعات اخیر یک مرکز تحقیقاتی آمریکایی گفت: «ایران در سال 2025 در صورت گام برداشتن صحیح در مسیر اقتصادی به عنوان یکی از ثروتمند‌ترین کشورهای جهان شناخته می‌شود». وی خاطرنشان کرد: «ایران می‌تواند با اتکا به توانایی‌هایش و برداشته شدن موانع پیش روی در مسیر یک کشور اثرگذار در معادلات بینالمللی گام بردارد».
در عین حال، همان گونه که اشاره شد، وی بر ضرورت رویکردی واقع بینانه تر در این زمینه تأکید کرد و گفت: «نباید از برجام توقع شکوفایی اقتصاد داشته باشیم که با امضای آن، همه درهای اقتصادی به روی ایران باز می‌شود... فرصت‌های برجام یکباره خود را نشان نمی‌دهد، بلکه به مرور زمان و با برقراری روابط اقتصادی، زمینه حضور شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ را فراهم می‌سازد».
وی افزود: «شرکت‌های بزرگ اقتصادی برای فعالیت با ایران عجله‌ای ندارند و در این شرایط، باید زمینه برقراری ارتباط با شرکت‌های کوچک و متوسط را فراهم کرد. در عین حال، به عقیده وی، ایجاد فضای مثبت در داخل، عاملی است که می تواند در این عرصه یاری رسان باشد و به همین دلیل، نباید برجام را از موضوعی ملی به موضوعی جناحی تبدیل کرد.
معاون وزیر خارجه ایران در ادامه سخنانش نخست این موضوع را مورد اشاره قرار داد که فعالان اقتصادی بخش خصوصی نباید برای فعالیت خود در دوره بعد از تحریم ها منتظر تشریفات رسمی باشند و باید کار خود را آغاز و دنبال کنند. وی سپس ضمن اشاره به قدرت دستگاه دیپلماسی کشور و همچنین بیان اینکه گفتمان انقلاب اسلامی در دهه چهارم، گفتمانی مبتنی بر اقتدار و توانمندی اقتصادی است، گفت: «برای حضور اثرگذارتر در معادلات اقتصادی بین‌الملل، دولت و بخش خصوصی باید همکاری نزدیکی داشته باشند».
سخنان روز گذشته عراقچی را در حقیقت باید به معنای پیامی روشن برای افراد و گروه هایی دانست که تلاش دارند از برجام و ابعاد و حواشی آن، استفاده حزبی، گروهی و جناحی کرده و در این راستا، منافع ملی را به فراموشی می سپارند. در حقیقت، از دید وی هم آن گروهی که با مانور بیش از حد روی برجام، موفقیت حاصله در این زمینه را به خودی خود به معنای پایان همه مشکلات می دانند در اشتباهند و هم آن عده که با زیر سؤال بردن جنبه های مختلف و به هم پیوسته قدرت ملی ایران، برجام را امری حاصل از ضعف قلمداد کرده و آن را زیر سؤال می برند.
بر این اساس، گروه های مختلف باید ضمن تحلیل دقیق، منصفانه و واقع بینانه روندی که طی شده و آنچه در حال حاضر در دسترس است، اقدامات را به سمت و سویی جهت دهی کنند که از این ماحصل، حداکثر استفاده در راستای منافع ملی کشور برده شود؛ بنابراین، تنها در چنین صورتی است که ظرفیت های بالقوه حاصل از برجام، بالفعل شده و آثار و نتایج آن در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور قابل مشاهده خواهد بود.
