بررسی یک ادعا :حوادث ترکیه کودتا نبود؛ تئاتر بود!

دو کار‌شناس مسائل ترکیه و امور بین الملل درباره علل بروز و ختم سریع غائله پنجمین کودتای نظامی در ترکیه اظهار نظر و درباره واقعی یا ساختگی بودن آن را کنکاش کردند.

کار‌شناس مسائل ترکیه در گفت‌و‌گو با خبرنگار «تابناک» درباره دلایل به سرانجام نرسیدن پنجمین کودتا در ترکیه طی سال هاى اخیر که بر خلاف بقیه کودتا‌ها در این کشور، به موفقیت نرسید، اظهار کرد: ترکیه در شبی که مردمانش نخوابیدند، آزمون دموکراسی و مقابله مردم با کودتاگری را به منصه ظهور گذاشت.

سیامک کاکایی در گفت‌و‌گو با خبرنگار «تابناک» در تحلیل علل وقع کودتا در ترکیه و عدم موفقیت کودتاگران افزود: گروهی از تحلیلگران، برخی از سیاست‌ها و رویکردهای سختگیرانه و انحصارگرایانه دولت ترکیه، شیوه تقابل با نظامیان، خارج کردن آن‌ها از دامنه سیاست این کشور و ایجاد نارضایتی در نظامیان ترکیه را ـ بنا به دلایلی که گفته شد ـ از علل کودتای شب گذشته می‌دانند که در چنین شرایطی خود را بروز داد.

وی دلایل شکل گیری کودتا از نظر دولت ترکیه را نگاه توطئه گرایانه عده‌ای از مخالفان عنوان کرد و گفت: همان طور که دیدید «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه معتقد است که این کودتا با اقدامات «فتح الله گولن» ارتباط دارد. «بکیر بوزداغ» وزیر دادگستری ترکیه نیز در سخنانی حامیان «فتح الله گولن» را متهم به دست داشتن در کودتای نظامی در این کشور کرد.

این کار‌شناس مسائل ترکیه ادامه داد: اگر بخواهیم نگاهی فرا‌تر به آنچه در ترکیه اتفاق افتاد داشته باشیم، پدیدار شدن کودتایی دیگر در ترکیه ـ که تاکنون سابقه چهار کودتای دیگر را داشته ـ با تأملاتی همراه است که می‌توان آن را به تحلیل و بحث گذاشت؛ به این معنا که دامنه کودتا به دو شهر آنکارا و استانبول محدود شد و این نشان می‌داد که آن انسجام لازم در کودتاگران وجود نداشت.

وی حضور مؤثر مردم در عرصه عمل و مقابله با امر کودتاکری و نقش تأثیرگذار شبکه‌های اجتماعی در آگاهی مردم و کشاندن آن‌ها به خیابان‌ها برای مقابله با کودتا را از دیگر عوامل مهم و قابل توجه در ناکام ماندن کودتای نظامی در ترکیه خواند.

کاکایی درباره اینکه برخی تحلیل‌ها حکایت از این دارد که اگر کودتا واقعی و خواست کودتاگران براندازی دولت اردوغان بود، باید به جای بستن پل و یا حضور نظامی در خیابان‌ها به سمت اشغال مراکز حساس و دستگیری مقامات ارشد و تصمیم گیر دولت می‌رفتند، عنوان کرد: از کجا مشخص است که کودتاگران قصد گرفتن و اشغال نهادهای حساس و دستگیری دولتمردان را نداشته‌اند؟ به نظر من مواجه شدن با اطلاع رسانی گسترده رسانه‌ها، دلیل نرسیدن کودتاگران به اهدافشان بود.

وی تفاوت کودتای شب گذشته ترکیه با دیگر کودتاهای این کشور را اطلاع رسانی سریع و گسترده در این خصوص از سوی دولتمردان و خواست آن‌ها برای مقابله مردم با کودتا دانست و ادامه داد: یک نکته دیگر در خصوص ضعف‌های این کودتا این بود که به نظر می‌رسید، کودتا همه ارتش را شامل نمی‌شد، بلکه بخشی‌هایی از ارتش ترکیه این اقدام را انجام داد.

این تحلیلگر در بررسی تفاوت‌های کودتای نظامی در ترکیه و مقایسه آن با کودتای نظامی در مصر یادآور شد: در زمان وقوع کودتای نظامی در مصر، این کشور دارای یک حکومت سازمان یافته و با ثبات نبود، ضمن اینکه ژنرال السیسی نیز در مسند قدرت بود، لذا جابه جایی قدرت در این کشور با سرعت انجام شد و کشتارهایی نیز برای سرکوب مخالفان کودتای نظامی صورت گرفت، ولی در ترکیه چنین مجالی پیدا نشد.

وی در عین حال افزود: از دیگر نقاط تمایز کودتای نظامی در ترکیه و مصر می‌توان به این موضوع اشاره کرد که ارتش ترکیه نسبت به گذشته تنزل پیدا کرده و با افسران و نظامیان طرفدار گولن و کسانی که گفته می‌شد، قصد کودتا دارند در گذشته برخورد شده بود.

کاکایی در پاسخ به سؤالی درباره تأثیر کودتای ترکیه بر رخدادهای منطقه نیز خاطرنشان کرد: ترکیه کشوری مهم و موثر در منطقه است. از منظر و دیدگاه جمهوری اسلامی ایران کودتا محکوم است و این امر در موضع رسمی ایران در قبال حوادث شب گذشته هم مشخص بود. ایران نسبت به بی‌ثباتی کشور همسایه خود حساس است و با حساسیت آن را پیگیری خواهد کرد، زیرا بی‌ثباتی مسأله‌ای نیست که نسبت به کشورهای همسایه خواهان ان باشیم.

وی با بیان اینکه برخورد مردم ترکیه با کودتاگران نشان داد، زمان کودتا به سر آمده است، اضافه کرد: جمهوری اسلامی ایران خواهان حکومت قانون در ترکیه است و نسبت به کودتاچیان با دید تردید نگاه می‌کند. قطعا ثبات در ترکیه با ثبات و آرامش در منطقه نیز خواهد بود.

در بخشی دیگر، یک کار‌شناس مسائل بین الملل در خصوص تحولات ترکیه، به خبرنگار تابناک گفت: تحولات دیشب ترکیه بیشتر ناشی و متاثر از شکاف‌ها و گسست‌هایی داخلی جامعه ترکیه بود تا مسائل بیرونی و خارجی. در بیش از یک دهه حکومت اردوغان و جناح حامی او در ترکیه، رفتار آن‌ها با جامعه و قشرهای مختلف این کشور خیلی تند شده و نگاه به ارتش این کشور تغییر کرده است.

حسن لاسجردی افزود: با توجه به گذشته ترکیه و نقش ارتش این کشور در چهار کودتای اخیر، دولت اردوغان نقش نظامیان در شورای امنیت را کاهش داد و با کاهش قدرت و توانایی اقتصادی نظامیان اقدامات علیه آنان را تکمیل کرد. همچنین با توجه به اینکه چندین سال است بحث کودتا علیه اردوغان مطرح است، هر از گاهی نسبت به دستگیری عده‌ای از نظامیان اقدام می‌شود.

وی با اشاره به ساختار ارتش در ترکیه، اظهار کرد: بخشی از این طیف جامعه ترکیه، لائیک است و خود را متعهد به لائیزم و آتاترک می‌دانند. در مجموع نگاه لایه‌های درونی ارتش این است که دولت اردوغان نتوانسته از این نگاه مراقبت کند و بر همین اساس مقداری شأنیت جامعه ترکیه را پایین آورده است.

قائم مقام معاونت سیاسی حزب مؤتلفه اسلامی، نگاه‌های بلندپروازانه اردوغان در خصوص نئوعثمانیسم، تلاش برای مادام العمر کردن ریاست جمهوری که سبب حسادت و عدم همراهی برخی گروه‌های همراه و غیرهمراه با او شده است، دستگیری برخی نظامیان طی هفته گذشته تحت عنوان عنصر نامطلوب و... از دیگر دلایل کودتای شب گذشته علیه دولت حاکم ترکیه بود.

وی در خصوص میزان واقعی بودن کودتای شب گذشته در ترکیه اینگونه توضیح داد: دو گزینه در این خصوص مطرح است که برخی می‌گویند، کودتایی در این حجم کم و با این استعداد، یک کودتای ساختگی و جعلی است. برخی هم معتقدند، کودتا امری پرهزینه برای یک دولت و کشور است که اردوغان حاضر نخواهد بود به این قیمت به سرکوب کردن مخالفان بپردازند. بنده هم معتقدم تحلیل دوم درست‌تر است، زیرا هیچ کس حاضر نمی‌شود با چنین هزینه‌های زیادی و به قیمت کشته شدن عده‌ای از مردم کشورش چنین کاری کند.

لاسجردی ادامه داد: کودتاگران در ترکیه به دنبال یک پایگاه و به کرسی نشاندن حرفشان هستند که این امر حتما ناظر به موفقیت کودتا نیست. به نظرم کودتاگران تلاش می‌کردند که مخالفت خودشان را به اثبات برسانند که در این امر موفق بودند. آن‌ها دو موضوع مهم را نشان دادند. اولین نقطه مورد نظر آن‌ها برهم زدن امنیت جامعه ترکیه بود که موفق به انجام آن شدند و دومین موضوع هم این بود، زمین لرزه‌ای که آن‌ها می‌خواستند در جامعه سیاسی ترکیه بوجود بیاید، بوجود آمد. همانطور که ملاحظه کردید اردوغان با تمام گنده گویی‌هایش، اوایل کودتا معلوم نیست کجا بود و بعدا به استانبول برگشت.

وی درباره دلایل جمع شدن کودتای ترکیه در یک فاصله زمانی کوتاه، بیان کرد: جامعه ترکیه به بلوغی رسیده که از روش‌های کلاسیک فاصله گرفته و این بلوغ با مشی نظامی ده، پانزده سال پیش این کشور همخوانی ندارد، نکته دیگر سیاستی بود که دولت اردوغان در پیش گرفت و بر اساس آن مردم را به خیابان‌ها کشاند و خود را به نوعی در حالت واکنش سریع قرار داد.

عضو شورای سردبیری خبرآنلاین پشتوانه مردمی تیم اردوغان و حزب عدالت و توسعه، کمک‌هایی که به رشد تشکل‌های تأثیرگذار و رسانه‌ها شده، تجربه تاریخی جامعه ترکیه، به روز بودن جامعه ترکیه و تلاش‌هایی که دولت برای مقابله اجتماعی با کودتاگران داشته است را از جمله عوامل شکست کودتا در این کشور خواند.