از روز گذشته تاکنون، انتشار خبر استفاده روسیه از یک پایگاه هوایی ارتش ایران برای حمله به مواضع داعش در سوریه، بسیار خبرساز شده و مورد توجه قرار گرفته است. در میان تحلیل‌ها و موضع‌گیری‌های مختلف مطرح در این زمینه، یک رسانه آمریکایی مدعی شده، این نوع همکاری روسیه و ایران، می‌تواند به منزله ارسال پیامی برای آمریکا تلقی شود.
به گزارش «تابناک»، خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در مطلبی به موضوع استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه همدان برای عملیات علیه داعش پرداخته و می‌نویسد، استفاده روسیه از این پایگاه برای انجام عملیات خود در سوریه، پیامی برای واشنگتن به همراه دارد که این اواخر مشغول بررسی امکان همکاری نظامی با مسکو است. محتوای این پیام از سوی روس‌ها چنین است: «با ما همکاری کنید، وگرنه ما با دشمنان شما همکاری خواهیم کرد»!
این خبرگزاری در گزارش تحلیلی خود اشاره می‌کند، عملیات‌های روز گذشته روسیه از پایگاه نوژه، بی‌سابقه بوده است. ایران برای نخستین بار به روسیه اجازه داد، با استفاده از قلمرو این کشور، تروریست‌ها را در سوریه هدف قرار دهد. این امر در شرایطی انجام گرفت که آمریکا چندان متوجه ماجرا نبود و در همان حال، ناامیدانه مشغول نظاره اوج‌گیری درگیری‌ها در حلب بود. حلب جایی است که روسیه با هدف خلاص کردن دولت سوریه از شر معارضین و تروریست‌ها، در آن مشغول انجام عملیات است.
مذاکرات روسیه و آمریکا درباره درگیری‌های حلب، چندین هفته به طول انجامید. هر بار، مقامات روس از نزدیک بودن توافقی در این زمینه سخن می‌گفتند و در مقابل، مقامات آمریکایی اظهار می‌داشتند که هنوز تا رسیدن به توافق فاصله وجود دارد. اکنون، بمباران مواضع تروریست‌ها و معارضین در سوریه ـ که از پایگاهی در نزدیک همدان در 175 مایلی جنوب غرب تهران صورت می‌گیرد ـ می‌تواند تذکری به دولت اوباما باشد، مبنی بر اینکه اگر واشنگتن پای کار نیاید، مسکو می‌تواند روی همکاری با ایران تمرکز کند.
اندرو تابلر، کارشناس امور سوریه در مؤسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن در این زمینه می‌گوید: «روس‌ها می‌خواهند نشان دهند، در سوریه گزینه‌های دیگری دارند و در همین حال، واشنگتن را در حلب در تنگنا قرار داده‌اند». به گفته وی، این همکاری همچنین می‌تواند سبب تحکیم اتحاد مسکو و تهران در منطقه شود.
با این حال، غرب هنوز به روسیه امید بسته است. دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی می‌گویند، وقتی روسیه در اواخر اوت سال گذشته عملیات نظامی خود را در سوریه آغاز کرد، محرمانه این پیام را برای غرب ارسال کرد که این عملیات، می‌تواند سبب کاهش نفوذ ایران و حزب‌الله در سوریه شود و بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه را بیشتر به سوی پذیرش روند صلح متمایل سازد.
اما همکاری اخیر ایران و روسیه بیانگر آن است که ایران عملاً در حاشیه قرار نگرفته است. در تاریخ معاصر ایران هرگز سابقه نداشته که به یک کشور خارجی، اجازه استفاده از یک پایگاه نظامی در درون خاک ایران داده شود. پیش از این نیز روسیه با استفاده از قلمرو خود و همچنین پایگاه‌هایی که در سوریه دارد، چنین عملیات‌هایی را انجام می‌داد. اگر روسیه بیش از پیش به محور اسد- ایران- حزب‌الله نزدیک شود، این امر می‌تواند پیامدهای وخیمی برای معارضین سوری داشته باشد.
روز سه‌شنبه، جان کری، وزیر خارجه آمریکا با سرگئی لاوروف، همتای روس خود تماس گرفت تا با وی درباره عملیات‌ها به گفت و گو بپردازد. مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز با اشاره به گیجی آمریکا در این موضوع گفت: واشنگتن همچنان تلاش دارد دریابد که واقعاً چه اتفاقی رخ داده است.
کریستوفر گاروِر، یک سخنگوی ارتش آمریکا مستقر در بغداد، می‌گوید: روس‌ها اندکی پیش از انجام عملیات اخیر خود، اقدام به فعال کردن یک مسیر ارتباطی با مقامات ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری آمریکا کردند. به گفته وی، روس‌ها اطلاع داده‌اند که مشغول ورود به محدوده هوایی هستند که در نزدیکی محدوده عملیاتی نیروهای ائتلاف در عراق و سوریه قرار دارد. گارور در پاسخ به اینکه روس‌ها چه زمانی این موضوع را اطلاع داده‌اند، گفته: «ما بموقع موضوع را فهمیدیم».
مقامات آمریکایی می‌گویند، کار استقرار بمب‌افکن‌های روس در پایگاه هوایی نوژه، بسیار سریع و شاید تنها در یک شب انجام گرفته است. یک مقام نظامی آمریکایی می‌گوید، روس‌ها چهار فروند بمب‌افکن Tu-22 Backfire و یک هواپیمای باری برای انتقال بمب و مهمات لازم برای آن‌ها را تنها چند ساعت پیش از عملیات، وارد ایران کرده‌اند. یک مقام دیگر مدعی است که بمب‌افکن‌های مذکور اواخر وقت روز سه‌شنبه به روسیه برگشته‌اند و به همین دلیل، این عملیات ممکن است فقط یک آزمایش بوده باشد، نه آغاز یک روند دائمی حضور روسیه در ایران.
به نظر نمی‌رسد که به پرواز درآوردن بمب‌افکن‌ها از ایران، برای روسیه مزیت خاصی داشته باشد؛ هرچند، مقامات روس می‌گویند این امر آن‌ها را قادر می‌سازد، عملیات خود را با حجم بالاتر و هزینه کمتر انجام دهند. در این میان، جرج صبرا، از چهره‌های معارضین سوری می‌گوید: «روس‌ها در حال بهره‌برداری از خلأ سیاسی هستند که در پی خروج آمریکا و کشورهای غربی ایجاد شده است».
گفتنی است، وقوع این تحول، درست یک روز پس از آن بود که وزیر دفاع روسیه گفت مسکو و واشنگتن در حال رسیدن به توافقی درباره همکاری نظامی در سوریه هستند. این در حالی است که مقامات آمریکایی می‌گویند، هنوز نشانه‌ای از توافق در این زمینه وجود ندارد.
مارک تونر می‌گوید، همکاری روسیه با ایران، مانع همکاری احتمالی مسکو و واشنگتن در سوریه نمی‌شود، ولی در صورتی که این امر متضمن شراکتی سه‌جانبه میان آمریکا، روسیه و ایران باشد، چنین کاری دشوارتر خواهد شد. تونر همچنین این احتمال را مطرح کرد که روسیه قطعنامه سال گذشته سازمان ملل درباره ایران را نقض کرده باشد. قطعنامه 2231، تأمین، فروش و انتقال هواپیماهای نظامی به ایران را بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل منع می‌کند؛ امری که البته بعید به نظر می‌رسد در مورد اخیر، رخ داده باشد.
