تنها دو روز پس از برگزاری نشست سه جانبه ایران، روسیه و ترکیه در مسکو و در شرایطی که این نشست چشم انداز جدیدی برای بحران سوریه ارائه کرده، دولت روسیه خواستار پیوستن عربستان سعودی به این چارچوب مذاکراتی شده است، حال آنکه تاکنون هیچ نشانه ای مبنی بر عقب نشینی حتی اندک سعودی ها از مواضع خود در قبال سوریه دیده نمی شود.
به گزارش «تابناک»، شب گذشته، ویتالی چورکین، نماینده روسیه در سازمان ملل، اظهار داشت، به عقیده مسکو، عربستان سعودی باید به تلاش های جاری برای دستیابی به صلح در سوریه ملحق شود. این در حالی است که روز سه شنبه، وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه پس از دیدار در مسکو، بیانیه ای را مشتمل بر اقدامات لازم برای حل بحران سوریه منتشر کردند.
به نوشته «راشا تودی»، ویتالی چورکین در اظهارات شب گذشته خود گفت: بیانیه مذکور، «یک تلاش مضاعف از سوی سه کشور بود تا در میان دیگر مسائل، نیروهای معارض را برای مذاکره با دولت آماده کرده و آن ها را پشت یک میز با دولت [سوریه] قرار دهد، به گونه ای که بتوانند میان خودشان به ترتیباتی برای پیشبرد فرایند سیاسی دست پیدا کنند».
به گفته این مقام روس، نکته بسیار مهم این است که بیانیه سه کشور مذکور، دربردارنده دعوت از دیگر کشورهای دارای نفوذ در عرصه میدانی برای پیوستن به چنین تلاش هایی است. وی افزود: «به نظر من، این بسیار مهم است که عربستان سعودی موضع مشابهی اتخاذ کرده و در همین جهت کار کند».
وی در بخش دیگری از اظهارات خود گفت: هرچند مذاکرات روسیه و آمریکا بر سر سوریه متوقف شده، انتظار می رود با آغاز به کار دولت دونالد ترامپ، وضعیت موجود تغییر کند. چورکین اشاره کرد، استفن دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه، اعلام کرده که قصد دارد دور جدیدی از مذاکرات را در روز هشتم فوریه برگزار نماید. به گفته چورکین، این امر پس از اطمینان یافتن از حضور نمایندگان دولت ترامپ صورت گرفته است.
چرا عربستان؟اظهارات این دیپلمات ارشد روس را می توان نشانه ای دیگر از تمایل مسکو برای بر عهده گرفتن نقش رهبری فرایند دیپلماتیک در موضوع سوریه دانست؛ به عبارت دیگر، پس از آنکه بیش از یک سال عملیات نظامی روسیه در سوریه به پیروزی های قابل توجهی در عرصه میدانی منجر شد، اکنون مسکو تلاش دارد، خود را در عرصه دیپلماتیک نیز به عنوان برنده معرفی کند.
در این شرایط، چنین به نظر می رسد که مسکو، اهداف اصلی و استراتژیک خود از عملیات نظامی در سوریه را کم و بیش تأمین شده می بیند و اکنون تمرکز خود را بر نزدیک کردن دیدگاه های دیگر بازیگران اصلی فعال در این کشور قرار داده تا ضمن یافتن راه حلی نهایی، بتواند اطمینان لازم را برای پایان دادن به عملیات نظامی خود در سوریه نیز به دست آورد.
این موضوع را می توان از مجموعه اظهارنظرهای مقامات روس، به ویژه پس از ترور سفیر این کشور در ترکیه که سه روز پیش انجام شد، دریافت. در پی این واقعه، روسیه از یک سو بر ضرورت همراه شدن ترکیه برای از میان بردن گروه های تروریستی تأکید کرده و از سوی دیگر، اخباری اعلام شد مبنی بر اینکه مسکو از ایران نیز خواسته تلاش خود را برای دستیابی به راه حل سیاسی افزایش دهد.
این ها در کنار هم بدان معناست که در حقیقت، روسیه از ایران و ترکیه خواسته ضمن پایین تر آمدن از مواضع حداکثری خود در سوریه، راه را برای انجام مصالحه باز کنند. در همین چارچوب است که دعوت از عربستان سعودی برای پیوستن به این روند را نیز می توان تحلیل کرد. با این حال، تفاوت اینجاست که بر خلاف ترکیه ـ که دست کم مواضع علنی خود در ضرورت برکنار هرچه سریعتر بشار اسد را به شدت کاهش داده ـ عربستان هیچ نشانه ای مبنی بر آمادگی برای انجام مصالحه از خود نشان نداده و فراتر از آن، از موضوع سوریه به عنوان ابزاری برای اتهام زنی به ایران استفاده کرده است.
با وجود این، به نظر می رسد که فضای پس از ترور سفیر روسیه در آنکارا، اوضاع را به سمتی برده که فشار بر دولت های حامی معارضین و تروریست های سوری تجدیدنظر در رویکردهای خود افزایش یافته است. به عبارت دیگر، هرچند تا مدتی پیش حتی بر سر تعریف از تروریسم و تروریست ها در سوریه نیز اختلاف نظر بود، اقدام تروریستی فاحش یک افسر پلیس ترکیه و اشاره وی به موضوع حلب، تردیدها را از میان برده است.
شاید به همین دلیل بود که این بار، حتی عربستان سعودی نیز نسبت به ماجرا موضع گیری کرده و ترور سفیر روسیه را محکوم کرد. در بیانیه وزارت خارجه عربستان درباره این موضوع، اشاره شد که این ترور، بر خلاف اصول محافظت از دیپلمات های خارجی است؛ هرچند در این بیانیه اشاره مستقیمی به محکوم کردن گروه های تروریستی پشت پرده ترور نشد، باز هم برای دولتی مثل عربستان گامی متفاوت به شمار می رود.
به هر حال، آنچه مشخص است، روسیه تلاش دارد در شرایطی که از یک سو واقعه ترور سفیرش توجه جهانی را به موضوع پیامدهای بحران سوریه افزایش داده و از سوی دیگر، دولت آمریکا به واسطه قرار داشتن در آخرین هفته های خود، توان انجام مانور را تا حد زیادی از دست داده، با گرد آوردن بازیگران فعال در سوریه و مدیریت ماجرا، زمینه ای برای حل بحران هم راستا با منافع خود فراهم آورد. با این حال، اینکه این تلاش تا چه حد بتواند با توجه به رویکردهای غیرسازنده عربستان، مفید و کاربردی باشد، بحث دیگری است.
نبايد به روسيه و پوتين اعتماد كرد زيرا پوتين با آمريكا به توافق رسيدند كه روسيه سوريه را اشغال كنه تا توازن در منطقه .....