روز سه شنبه، رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، در نامهای به پال رایان، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، از یک سو به پایبندی ایران به تعهداتش در برجام اعتراف و از سوی دیگر، ایران را به حمایت از تروریست متهم کرد. یک روز بعد، تیلرسون با صدرو بیانیه ای گفت که آمریکا در حال بازنگری همه سیاست های خود در قبال ایران است؛ سیاست هایی که بیش از پیش، حاکی از تهاجمی شدن رویکرد آمریکا در قبال ایران است.
به گزارش «تابناک»، رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا میگوید: ایران در همه بحرانهای منطقه دست دارد و واشنگتن در حال بازنگری تمامی سیاستهای خود مقابل ایران از جمله برجام است.
روز چهارشنبه ۱۹ آوریل / ۳۰ فروردین، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا، رکس تیلرسون، جلوی دوربین رسانهها آمد و با زبانی تند از برجام، فعالیتهای نظامی ایران در منطقه خاورمیانه و رابطه ایران با اسرائیل انتقاد کرد.
تیلرسون گفت: آمریکا مشغول «بررسی جامع» همه سیاستهای خود در قبال ایران است. او با انتقاد از برجام گفت: این قرارداد به همه جنبههای تهدیدات ایران نسبت به منافع آمریکا نپرداخته است. به همین دلیل است که ما باید به ایران نگاهی جامع کنیم و همه تهدیدها، در همه زمینهها و در هر منطقه را از جانب ایران در نظر بگیریم.
او ایران را با کره شمالی مقایسه کرد و افزود: «یک ایران مهار نشده پتانسیل آن را دارد که راه کره شمالی را برود و دنیا را هم با خود ببرد. آمریکا نمی خواهد در چنین وضعی قرار بگیرد که دوباره ثابت شود، سیاست صبر استراتژیک یک رویکرد شکست خورده است».
تیلرسون همچنین به «خصومت طولانیمدت ایران نسبت به اسرائیل» اشاره کرد و گفت: ایران دولت حامی تروریسم است. به حزب الله لبنان، حماس و دیگر سازمانهای تروریستی در منطقه کمک مالی کرده و سلاح و آموزش نظامی میدهد.
وزیر امور خارجه آمریکا با انتقاد از رویکرد دولت سابق آمریکا در قبال ایران گفت: دولت ترامپ قصد ندارد مشکل ایران را برای دولت بعد از خود به ارث بگذارد.
چند ساعت قبل از تیلرسون، ژنرال جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا هم در عربستان گفت که ایران در منطقه در همه جا هست. متیس گفت که کشورش باید ایران را در منطقه «کیشومات» کند.
تیلرسون یک روز قبل در نامهای به پال رایان، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا توضیح داده بود که ایران به تمامی تعهداتش در مورد برجام تا ۱۸ آوریل عمل کرده است. او در آن نامه گفته بود، با این حال خطر ایران به عنوان یک کشور حامی تروریسم مطرح است. وزیر امور خارجه آمریکا همچنین از بازنگری برجام خبر داده بود.
روز چهارشنبه اما در توضیح بیشتر در مورد این نامه، تیلرسون توضیح داد که بازنگری تنها در مورد توافق هستهای سال ۲۰۱۵ نیست و بیشتر مربوط به کلیه سیاستهای آمریکا در قبال ایران به ویژه در رابطه با حمایت از تروریسم در منطقه و برنامه موشکی ایران است.
با این حال تیلرسون در مقام خود از برجام انتقاد جدی کرد و گفت این قرارداد «نتوانسته به اهدافش در برابر ایران هستهای برسد و تنها قصد ایران برای کشوری هستهای شدن را به تأخیر انداخته است».
تیلرسون مشخصاً نگفت، آیا دولت ترامپ مایل است که از قرارداد برجام بیرون بیاید یا نه. همچنین مشخص نیست که آیا دولت ترامپ می خواهد دوباره تحریمهای هستهای لغو شده در دولت بارک اوباما را برقرار کند؟!
در ماه می ۲۰۱۷ رئیس جمهوری آمریکا تصمیم میگیرد که آیا لغو تحریمهای ایران به موجب برجام ادامه خواهد یافت یا نه؟!
رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، فدریکا موگرینی ماه گذشته پس از دیدار با مقامات ارشد دولت ترامپ ـ که مسئول شرکت در کمیسیون برجام هستند ـ گفت: آنها به او اطمینان دادهاند که ایالات متحده آمریکا کامل به اجرای برجام متعهد است.
بیانیه روز چهارشنبه رکس تیلرسون شدیداللحنترین انتقاد او نسبت به ایران در نود روز اول کاری اوست. استدلالهای او در انتقاد از برجام، شبیه به منتقدان اصلی توافق هستهای با ایران جمله بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل و مقامات عربستان سعودی است که در تمام طول مذاکرات میگفتند، این قرارداد مانع این نخواهد شد که ایران هستهای شود.
اینکه وزیر خارجه آمریکا می گوید واشنگتن در حال بازنگری تمامی سیاستهای خود مقابل ایران است، بدین معناست که دولت ترامپ نمی خواهد سیاست های اوباما در قبال ایران را ادامه دهد و باید شاهد تغییر تاکتیک آن ها در قبال ایران باشیم. در واقع، روندهای موجود به ما می گوید این تغییر تاکتیک آمریکا تهاجمی خواهد بود و باید منتظر سیاست های سختگیرانه ایالات متحده در مقابل ایران باشیم.
در همین راستا، «مرکز مطالعات استراتژیک و بینالملل» آمریکا به این موضوع پرداخته و به مهم ترین اقداماتی که دولت ترامپ ممکن است در آینده علیه ایران اجرا کند اشاره کرده است.
حفظ تعهد آمریکا به برجام، اما تقویت توافق با رفع ابهامات آن در نامه روز سه شنبه تیلرسون به پل رایان تأکید شد ایران همچنان به تعهدات خود در قالب برجام و توافق هسته ای پایبند است. با این حال، وی گفته که وزارت خارجه مشغول بازبینی اساسی درباره رفع تحریم های ایران در رابطه با برجام است.
به نظر می رسد، آمریکایی ها تلاش دارند به رغم اعتراف به پایبندی ایران به تعهداتش، همچنان از برجام به عنوان اهرم فشاری علیه تهران استفاده کنند.
نامه تیلرسون نشان داد که ترامپ به رغم وعده هایش قادر به پاره کردن توافق هسته ای نیست. فسخ برجام هم به ایران اجازه خواهد داد تا فعالیتهای هستهای خود را بدون نظارت بینالمللی از سر بگیرد و هم تأثیر سوء و تنبیهی بسیار کمی بر این کشور خواهد داشت، چون دیگر اعضای ۱+۵ صراحتاً گفتهاند که نمیخواهند به وضعیت قبل از توافق برگردند؛ بنابراین، بهترین کاری که دولت ترامپ میتواند انجام دهد، گام برداشتن در چارچوب برجام است.
واشنگتن باید با استفاده از برجام، چهارچوبهایی را برای پیشرفت هستهای ایران در سالهای آخر برجام، پیشرفت موشکی این کشور و تعاملات تجاری تهران تعیین و به این ترتیب، توافق هستهای را تقویت کند. البته این اقدامات با مقاومت ایران روبه رو خواهد شد. به علاوه، مذاکره برای تقویت برجام، بناچار نیازمند اعطای امتیازات بیشتر از سوی آمریکا، دیگر اعضای ۱+۵ و ایران خواهد بود، اما اولاً ارزش پیگیری را دارد و دوماً نیازمند ایجاد توازن میان اقدامات تنبیهی و تشویقی آمریکاست.
فعال کردن و مشارکت متحدان منطقه ای برای مقابله با ایران
آمریکا تلاش دارد با همکاری تنگاتنگ با متحدان و شرکایش در خاورمیانه، اروپا و آسیا، یک استراتژی واحد را علیه ایران تدوین کند. سفر وزیر دفاع آمریکا به خاورمیانه و به ویژه عربستان و مصر حاکی از پیگیری همین سیاست از سوی آمریکاست.
مرکز مطالعات استراتژیک و بینالملل نوشته است: دولت ترامپ باید منظم تمرینهای مبتنی بر گفتوگو و سناریو را میان مقامات ارشد این کشورها برگزار کند تا درک آنها از تهدیدهای ایران به هم نزدیک شود و بتوان به راهحلی برای جلوگیری از توسعه قابلیتهای ایران و رفتارهای بیثباتکننده این کشور دست یافت.
برای آنکه شرکای منطقهای آمریکا درباره تداوم تعهد این کشور به امنیت منطقه مطمئن شوند و متحدان واشنگتن، خودشان قدرت بازدارندگی بهتر مقابل ایران را به دست بیاورند، واشنگتن باید همچنان ظرفیتهای شرکایش را تقویت کند.
به همین جهت است که وزیر دفاع آمریکا ـ که اخیرا در ریاض با شاه و دیگر مقامات عربستان سعودی دیدار داشته ـ طی اظهاراتی از لزوم تقویت این کشور در برابر «شرارت ایران» سخن گفته است.
این تعامل باید شامل بهبود آموزشها و تمرینهای نظامی، افزایش قابلیتهای دفاع موشکی و مبارزه با تروریسم، تقویت زیرساختهای سایبری حیاتی شرکا و متحدان منطقهای و حفظ موضع بازدارنده آمریکا در منطقه (متشکل از نیروهای زمینی متعارف و عملیات ویژه، نیروهای دریایی، دفاع موشکی، و قابلیتهای تهاجمی) باشد، اما نباید محدود به این موارد نشود.
کاخ سفید قصد دارد عملیات خود را با توجه به تهدیدات ایران در اولویت بگذارد تا در راستای مقابله با آنها اقدام و خطوط قرمز ایران را ارزیابی کند تا از تشدید غیرضروری تنشها جلوگیری نماید، اهداف و خواستههای خود را به وضوح به ایرانیها منتقل کند و در زمین گروههای نیابتی ایران که آمریکا را یک نیروی مهاجم ترسیم میکنند، بازی نکند.
حفظ فشار مالی آمریکا قصد دارد تحریمهای اقتصادی خود علیه ایران را به دلیل آنچه «نقض حقوق بشر، حمایت از نیروهای نیابتی شبهنظامی» و توسعه و آزمایش موشکهای بالستیک می داند، حفظ کند. در همین راستا، حفظ انسجام ائتلاف بینالمللی برای اعمال فشار مالی بر ایران نیازمند دیپلماسی و ترغیب استادانه سایر کشورها توسط واشنگتن است، به ویژه با توجه به منافعی که کشورهای اروپایی، ژاپن، کره جنوبی، چین و روسیه در زمینههای اقتصادی و انرژی در ایران دارند و عکس منافع آمریکاست.
درسهای آموخته شده از رژیم کنونی تحریمها، از جمله روند جریان منابع مالی از طریق نظام ایران، تأثیر آنها بر نهادهای مرتبط با سپاه پاسداران و روشهای مؤثر برای اجرای «مکانیسم ماشه» سرلوحه کار برای گسترش تحریمها در آینده است. قانونگذاران آمریکایی ممکن است تحریمهایی را طراحی کنند که شامل نشانهها و مکانیسمهایی برای رهگیری اقدامات ایران باشد.
همکاری با ایران در صورت لزوم
در ادامه این مطلب آمده است: تکیه صرف بر اقدامات تنبیهی، در دراز مدت، برای دولت ترامپ کافی نخواهد بود. ترکیبی از تنبیه برای اقدامات بد و تشویق برای ایجاد انگیزه جهت تغییر رفتار، فرمولی است که احتمال بیشتری برای موفقیت در بازدارندگی و تأثیرگذاری بر ایران دارد.
این مانورهای سیاستی باید ترتیبی داشته باشند تا حداکثر تأثیر ممکن را بگذارند؛ یعنی مشوقها باید بعد از تغییر در رفتارهای ایران به تهران داده شوند. مشوقها میتواند شامل طیفی از موارد مانند اعطای سهم بیشتر به ایران در امور بینالمللی از طریق سازمانهای چندجانبه و مذاکرات سیاسی منطقهای (به عنوان مثال درباره سوریه، عراق و یمن)، ارائه مشوقهای اقتصادی با استفاده از مسیرهای تجاری یا کشورهای ثالث و چهبسا صدور مجوز برای لغو ممنوعیت فروش تسلیحات متعارف توسط کشورهای ثالث به ایران پس از سال ۲۰۲۰ چنانکه در برجام آمده (با هدف کاهش سرمایهگذاری ایران در قابلیتهای نامتعارف نظامی) باشد. مشوقهای ردههای بالاتر یا خطرناکتر باید مشروط به ایجاد تغییرات بزرگتر در ایران باشد.