فرافکنی اتاق‌های فکر ترکیه برای توجیه خسارات‌ ویرانگر سد ایلی‌سو

دولت ترکیه از سال 2006  و در قالب پروژه گاپ، احداث یک سد بزرگ را در دستور کار قرار داد که حجم آب قابل ذخیره سازی در پشت آن سه برابر سد کرخه، بزرگ ترین سد ایرانی است و در صورت تکمیل از ورود 56 درصد از منابع آب رود دجله به خاک عراق جلوگیری خواهد کرد. با توجه به مشکلات آبی فراوان در کشورهای عراق و سوریه و افزایش دامنه های بیابان زایی در این کشورها که خساراتش کشورهایی مثل ایران را نیز بی نصیب نگذاشته است، ناگفته پیداست، احداث کامل این سد چه حجم از خسارات زیست محیطی را در منطقه به بار خواهد آورد.

 

به گزارش «تابناک»؛ سد ایلیسو یکی از 22 سد جنوب شرقی ترکیه است که پیشتر برای ساخت آن اهدافی مثل تولید برق، کنترل سیلاب ها، کشاورزی و ذخیره سازی آب عنوان عملیات ساختش آغاز شد؛ اما اکنون و با توجه به حجم بالای اعتراضات بین المللی که متوجه خسارت های زیست محیطی این پروژه است، ترکیه تلاش دارد با فرافکنی های بین المللی به هر قیمتی شده، ساخت این سد را به پایان برساند.

نزدیک به 100 درصد جمعیت اطراف سد ایلی سو و 90 درصد جمعیت مناطق تحت پوشش این سد را کردها تشکیل می دهند؛ مردمانی که معتقدند اجرای این پروژه ها، تلاش دیگر آنکارا برای تحقق سیاست های قوم گرایانه و محدودسازی کردها در ترکیه است. جدا از خسارت های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی که ساخت سد ایلی سو برای مناطق کردنشین ترکیه به بار آورده و خواهد آورد، مهم ترین دغدغه و نگرانی از ادامه این طرح خسارت های ویرانگری است که برای مردم عراق، سوریه و غرب ایران به بار خواهد آمد.

با ساخت سد ایلی سو، 56 درصد از منابع آبی دجله علاوه بر منابعی که تا کنون و به دلیل ساخت های سدهای دیگر در خاک ترکیه ذخیره می شوند، وارد خاک عراق نخواهد شد و این موضوع نقش بی بدیلی در افزایش بیابان زایی در عراق و تولید ریزگرد در منطقه خواهد داشت. به بیان بهتر ساخت این سد زمینه های افزایش ریزگرد در خاک عراق را تا یک و نیم برابر بیشتر خواهد کرد و با توجه به اینکه رود دجله در ادامه روند حرکتی خود به اروند رود می ریزد، منابع آبی ایران را نیز در استان خوزستان متأثر خواهد کرد.

همزمان با آغاز عملیات ساخت سد ایلی سو در مناطق مختلف خاورمیانه از جمله مناطق کرد نشین ترکیه، کشور عراق، سوریه و اخیراً نیز ایران موج های اعتراضی قابل توجهی برای توقف احداث سد آغاز شد و معترضین که اکثراً دوستداران محیط زیست هستند تأکید دارند اتمام عملیات ساخت سد ایلی سو به نابودی بخش زیادی از تمدن میان رودان منجر خواهد شد؛ اعتراضاتی که البته در مناطق مختلف جهان از جمله کشورهای اروپایی نیز همراهان زیادی دارد و آنها نیز عقیده دارند عملیات ساخت این سد باید متوقف شود.

دولت ترکیه که پیشتر تصور نمی کرد این حجم از اعتراضات در برابر احداث سد ایلی سو ایجاد شود، اخیراً به دنبال راه هایی برای فرافکنی و اصطلاحاً فرار از موج اعتراضاتی است که در میان افکار عمومی ایجاد شده است.

در این رابطه، مرکز تحقیقات استراتژیک خاورمیانه، «orsam» در مطلبی با محور قرار دادن سد ایلی سو، راه هایی برای فرار از اعتراضات بین المللی و قانونی نشان دادن ساخت سد عنوان کرد که قابل تأمل است.

در این پایگاه ضمن اشاره به جزئیات سد ایلی سو از جمله ظرفیت مخزن آن که قابلیت ذخیره سازی 11 میلیارد مترمکعب آب را در مساحتی به وسعت 313 کیلومتر مربع دارد، آمد این سد در صورت تکمیل قادر خواهد بود در هر ساعت چیزی حدود 3800 گیگاوات برق تولید کند. ( تولید برق استان خوزستان ایران در هر سال چیزی حدود 32000 گیگاوات است)

 

این سد که سومین سد بزرگ ترکیه لقب خواهد گرفت، بر اساس نوشته های این پایگاه خبری، چیزی حدود 90 درصد فرایند ساخت خود را پیموده و تا سال 2019 تکمیل و آماده بهره برداری خواهد بود.

در ادامه تأکید شده است، در جریان ساخت سد ایلی سو، فشارهای بین المللی زیادی متوجه ترکیه شد که بیشتر ناظر بر خسارات زیست محیطی این سد در منطقه است و برای فرار از فشارهای بین المللی، ترکیه باید تلاش کند برای جامعه جهانی تشریح کند که هدف از ساخت این سد، تنها تولید برق است و اینکه آب پشت سد بدون هیچ گونه دخل و تصرف و آلودگی خاصی برای مصرف در پایین دست رهاسازی خواهد شد.

نکته دیگری که ترکیه باید در ابعاد بین المللی پیگیری کند، این است که به کشورهای معترض بقبولاند ساخت این سد از پیش آمد سیل های خسارت باری که شهر و روستاهای پایین دست را همواره تهدید می کند، جلوگیری خواهد کرد و با ذخیره سازی آب در فصل زمستان، منابع آب مطمئنی را برای آنها در فصل گرما ایجاد خواهد کرد.

در این یادداشت تأکید شد که با ساخت این سد و به راه انداختن نیروگاه آبی آن که در ساعت 3800 گیگاوات برق تولید خواهد کرد، از ادامه فعالیت صدها نیروگاه حرارتی برق جلوگیری خواهد شد و از این طریق ترکیه می تواند در کاهش تولید گازهای گلخانه ای گام موثری بردارد و نیز می تواند از این نکته برای فرار از انتقادهای زیست محیطی مطرح استفاده کند. ضمن اینکه تولید این حجم از برق در جنوب شرق ترکیه فرصت های مناسبی را برای کشورهای منطقه در استفاده از این انرژی ایجاد می کند.

در ادامه، با آوردن مثال هایی از دیگر نقاط جهان مثل کشور اتیوپی و آمریکا اضافه شد که استفاده کامل از منابع طبیعی مثل آب در صلاحیت کشور صاحب این منفعت است و ترکیه می تواند با اشاره به رفتارهای مشابهی که در سطح جهان با منابع طبیعی داخل مرزها می شود، به بخش زیادی از اعتراضات پاسخ دهد.

ساخت سد ایلی سو به ابزاری برای افزایش قدرت اقتصادی و دست بالای ترکیه در مراودات سیاسی اش با کشورهای همسایه تبدیل خواهد شد و زمینه های تشویق کشورهای همسایه برای تعامل سازنده متناسب با اهداف ترکیه را در منطقه ایجاد خواهد کرد. این مهم نکته دیگری است که اخیراً در توجیه فرایند ساخت سد مورد اشاره قرار گرفته و اتاق فکرهای ترکیه نیز به آن تأکید دارند.

استدلال دیگری که اتاق های فکر ترکیه از جمله نویسنده تحلیل پایگاه خبری «orsam»  به آن تأکید دارد این است که منطقه میان رودان زمینه و استعدادهای کافی برای شکل گیری دوره های خشکسالی بلند مدت را دارد و ساخت این سد با ذخیره سازی 11 میلیارد متر مکعب آب می تواند تضمین خوبی برای کشورهای پایین دست در بهره برداری از آن در دوران خشکسالی باشد.

در پایان اضافه شد که حضور داعش در مناطق پایین دست رود دجله و تلاش هایی که برای شکست دادن این گروه تروریستی می شود، بهانه دیگری است که ترکیه می تواند با اشاره به آن احداث سد ایلی سو را به عنوان ابزاری برای فشار بر داعش مطرح و موافقت های بین المللی لازم را کسب کند.

بنا بر آنچه رفت به خوبی مشخص است که دامنه اعتراضات به حق و ضروری شکل گرفته در ایران و سایر کشورهای همسایه در مورد خسارت های بی شمار ساخت سد ایلی توانسته است تا حدودی اثرگذاری های خود را داشته باشد و در حال حاضر اتاق های فکر کشور ترکیه را مجبور به طرح استدلال های واهی برای توجیه، فرافکنی و فرار از این نگرانی ها کرده است.

مروری کوتاه بر آنچه در توجیه ساخت سد توسط اتاق فکرهای ترکیه آمد، اثبات می کند که ساخت سد ایلی سو نقش بی بدیلی در افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی ترکیه در منطقه خواهد داشت و از فردای آغاز به کار سد ایلی سو در منطقه ژئوپلیتیکی غرب ایران و در مباحث اقتصادی، کشاورزی و زیست محیطی ترکیه دست برتر و بلامنازع خواهد شد.