به گزارش خبرنگار مهر، پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای این کشور تصمیم دارد تا با تشدید تحریم ها و مختل کردن تجارت ایران، تحریم های ثانویه بانکی را گسترش دهد. شرایط پیش رو و مقابله با این تحریم‌ها اقتضا می‌کند که ایران روابط بانکی دوجانبه خود با همسایگان را به عرصه عمل بکشاند. مثل روابط خود با روسیه که باوجود تفاهمات و قراردادهای متعدد، هنوز در عرصه اجرایی اتفاق خاصی نیفتاده است.
چرا پیمان‌های پولی؟
خروج آمریکا از برجام و تشدید فشارها علیه ایران و منع کشورها از داشتن روابط تجاری و بانکی با ایران بار دیگر ثابت کرد که مسئولان اقتصادی باید بیش از بیش به فکر داشتن روابطی دو یا چندجانبه با همسایگان درزمینه های بانکی و تجاری باشند. البته از مدت‌ها قبل نیز این ضرورت محرز بود به‌ویژه اینکه بدعهدی‌های مستمر آمریکایی‌ها در سال‌های اخیر و قبل خروج از توافق چنین شرایطی را قابل پیش‌بینی کرده بود.
ازاین‌رو اقداماتی نیز از سوی مسئولان اقتصادی به‌ویژه بانک مرکزی در ارتباط با همسایگان و روابط دوجانبه با آنان صورت گرفته است اما اغلب در سطح جلسات و امضای تفاهم‌نامه باقی مانده است. یکی از این همسایگان کشور روسیه است که زمینه‌های مناسب تجاری بین دو کشور نیاز به سازوکار بانکی مناسب و دوجانبه را بین ایران و روسیه نشان می‌دهد به‌طوری‌که رهبر انقلاب نیز در دیدار خود با رئیس‌جمهور روسیه به این امر تأکید کردند و روابط دوجانبه به‌ویژه برقراری پیمان پولی بین ایران و روسیه را جهت قطع وابستگی به دلار اقدامی لازم خواندند.
پیمان پولی دوجانبه تفاهمی بین دو کشور جهت استفاده از ارز ملی در رابطه تجاری و واردات و صادرات بین دو کشور است. این اتفاق باهدف قطع نیاز از ارز ثالث مثل دلار و یورو انجام می‌شود. به‌طوری‌که بانک‌هایی در دو کشور، به عنوان عامل تجاری جهت برقراری این رابطه معرفی می‌شوند و هر کشور حسابی ارزی در بانک عامل در کشور مقابل دارا می‌باشد و این بانک‌های عامل تأمین پول تجار دو کشور را از ارز ملی آن دو کشور انجام می‌دهند و در پایان دوره قرارداد نیز حساب باقی‌مانده با صادرات و واردات کالا یا با پشتوانه باارزش و قابل‌انتقال مثل طلا تسویه می‌شود.
۳۵ درصد مبادلات روسیه مبتنی بر ارز ملی
در میان کشورهای همسایه نیز کشور روسیه به دلیل تحریم‌های غرب از مدت‌ها قبل روند استقلال اقتصادی با استفاده از روش‌های مذکور را در پی گرفته است و روابط دوجانبه با کشورهایی مثل پاکستان و چین را به مرحله اجرا رسانده است.
علی دهقانی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت : در سال ۲۰۱۷ بیش از ۳۵ درصد از مراودات روسیه با ارزهای ملی صورت گرفته است. به‌علاوه این کشور به‌عنوان‌مثال با کشور چین اقدام به ایجاد پیامرسان مالی مجزا نیز نموده است.
دهقانی روسیه را دارای ظرفیت بالقوه گسترده‌ای در رابطه تجاری با ایران معرفی کرد و ادامه داد: علیرغم این ظرفیت بالقوه، اما روابط بانکی از عوامل اصلی اخلال در رونق و رسیدن این روابط به عرصه عمل هستند. آمار سال گذشته مبادلات دو میلیارد دلاری بین دو کشور را نشان می‌دهد که ظرفیت بالقوه تجارت بین دو کشور بیش از این مقدار است. ازاین‌رو چنین حجم بالایی از تجارت نشان می‌دهد که برقراری روابط دوجانبه با روسیه برای هر دو کشور چقدر می‌تواند حائز اهمیت باشد. از طرفی این ضرورت با در نظر داشتن تحریم‌های غرب علیه هر دو کشور به‌ویژه ایران و نیاز دو کشور به قطع وابستگی به دلار، بیش‌ازپیش اهمیت می‌یابد.
نوشدارو بعد مرگ سهراب؟!
از حدود سه سال پیش از سوی مسئولان مختلف اقتصادی رابطه بانکی با روسیه همواره روبه‌جلو توصیف‌شده است. با این وجود هنوز هیچ اقدام موثر عملی را در این زمینه شاهد نیستیم.
به‌عنوان‌مثال معاون ارزی بانک مرکزی در سال ۹۴ اعلام کرد که ایران علاوه بر روسیه با ترکیه و عراق نیز پیمان پولی دوجانبه بسته است. حدود یک سال بعدازآن قائم‌مقام بانک مرکزی کشور با معاون بانک مرکزی روسیه طی دیداری بر تعمیق روابط تأکید و آمادگی خود را برای شروع روابط کارگزاری اعلام کردند.
حدود دو ماه بعد یعنی شهریور ۹۵ نیز بین معاون ارزی بانک مرکزی ایران و معاون بین‌الملل بانک مرکزی روسیه تفاهم‌نامه همکاری بانکی درزمینه های مختلف امضاء شد. این زمینه‌ها شامل پولشویی، مبارزه با تروریسم و پیمان پولی بودند. در این دیدار نیز طرف ایرانی به آمادگی خود بر اتصال سیستم‌های پرداخت بین ایران و روسیه تأکید کرد و طرف روسی نیز از همکاری دوجانبه بانکی حتی در سطح اشخاص حقیقی حمایت کرد.
در فروردین‌ماه ۹۶ سیف رئیس بانک مرکزی در بازگشت از روسیه اعلام کرد مذاکرات بر سر اتصال سوئیچ کارت‌های بانکی دو کشور یعنی سامانه شتاب ایران و سامانه میر روسیه انجام‌شده و طی یک هفته نهایی خواهد شد. وی اعلام کرد که یک ماه بعد از امضاء نیز نیاز است تا به‌صورت فنی اقدامات لازم انجام و گردشگران از این امکان بهره‌مند شوند، او بر عملیاتی شدن این گفته ابراز امیدواری کرد. همچنین سیف بر استفاده از پول ملی بین دو کشور تأکید و اعلام کرد که دو بانک گاز پروم روسیه و بانک ملی ایران جهت اجرای این کار انتخاب شده اند.
در تازه‌ترین اقدامات نیز اجلاس گروه بانکی مالی ایران و روسیه در نیمه اول تیرماه امسال برگزارشده که طی آن نیز معاون بین‌الملل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و دیمیتری اسکابلکین قائم‌مقام بانک مرکزی روسیه هر دو بر سوآپ ارزی بین ایران و روسیه (روبل-ریال) تأکید کردند و درنهایت تفاهم‌نامه پیمان پولی و پروژه ایجاد پیامرسان مالی بین دو کشور نیز امضاء شد.
دهقانی در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: باوجود همه اقدامات و تفاهمات بین ایران و روسیه که البته نشان‌دهنده عزم دو کشور برای داشتن روابط پولی دوجانبه به‌ویژه سوآپ ارزی است، اما در عمل شاهد اتفاق رضایت بخشی نبوده‌ایم و پس از گذشت حدود سه سال از روند پیگیری پیمان پولی ایران و روسیه و نشست‌ها و دیدارهای متعدد مسئولان دو کشور در این زمینه، هنوز این هدف در عرصه عمل خود را نشان نداده است.
حال با توجه به شرایط تحریم‌ها علیه کشور و بازگشت تحریم‌های ثانویه بانکی آمریکا که در ماه‌های آتی اتفاق خواهد افتاد و روند اعمال محدودیت بر روابط بانکی کشور شدت خواهد گرفت، انتظار می‌رود بانک مرکزی و سایر مسئولان اقتصادی کشور، پیمان پولی دوجانبه با همسایگان به‌ویژه روسیه را که اقدامات اولیه نیز در این راستا انجام‌شده، جدی گرفته و تلاش خود را برای تسریع در عملی کردن آن شدت ببخشند تا قطع رابطه از دلار و دفع فشار تحریم‌ها با این امور میسر باشد.
