ایران از شکایت علیه آمریکا در دادگاه لاهه به دنبال چیست؟

روز دوشنبه (پنجم شهریور) دادگاه لاهه نخستین جلسه رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا به منظور لغو تحریم‌های واشنگتن علیه کشورمان پس از خروج یکجانبه از برجام را در مقر خود در هلند برگزار کرد.

به گزارش «تابناک»؛ در روز اول دادگاه وکلای ایران به طرح شکایت خود در جمع 15 تن از قضات دیوان بین المللی دادگستری یکی از نهادهای زیر مجموعه سازمان ملل متحد پرداختند.

وکلای ایران خواستار تعلیق تحریم های آمریکا تا صدور حکم نهایی این دیوان شدند. حسن محبي، رئيس و ديگر اعضاي هيأت ايراني سه ساعت شكايت ايران را طرح كرده و به جزييات فني و حقوقي اقدام‌هاي خلاف قانون امريكا و مغايرت آن با عهدنامه مودت دوجانبه پرداختند.

در مرحله نخست، دادگاه در یک ماه آینده صلاحیت یا عدم صلاحیت خود را برای رسیدگی به شکایت جمهوری اسلامی ایران اعلام خواهد کرد.

جمهوری اسلامی ایران این شکایت را بر اساس معاهده ای مطرح کرده است که در سال ۱۹۵۵ بین دولت وقت آمریکا و دولت وقت ایران به امضا رسید.

این معاهده به عنوان معاهده مودت ایران و آمریکا معروف است. در این معاهده، طرفین متعهد شده‌اند که رابطه دوستانه‌ای داشته باشند و در مورد نحوه تجارت، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و فعالیت‌های اقتصادی اتباع دو کشور و حقوق کنسولی با یکدیگر توافق کرده‌ و چهارچوب‌های همکاری را تعیین کرده‌اند.

همچنین دو طرف معاهده مودت موافقت کرده اند اگر اختلافی بروز کرد، نخست طرفین راه‌های دیپلماتیک را طی خواهند کرد و اگر از این مسیر به نتیجه نرسند، باید به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کنند.

آمریکا در واکنش به شکایت ایران، دیوان بین‌المللی دادگستری را فاقد صلاحیت قضایی برای رسیدگی به این پرونده می‌داند و طرع دعوای ایران را خارج از مرزهای معاهده مودت دانست.

گفتنی است، با وجود گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی، نه ایران و نه ایالات متحده آمریکا از پیمان مودت دوکشور خارج نشده اند، به همین دلیل اعتبار این معاهده بر اساس حقوق بین الملل همچنان باقی است.

حال ممکن است این پرسش مطرح شود که خاصیت شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین المللی دادگستری چیست و جمهوری اسلامی چه اهدفی را دنبال می کنند؟

نخست اینکه، باید در نظر داشت با توجه به سابقه نامناسب و نامطلوب دولت ترامپ در پایبندی به تعهدات بین المللی و انزوای واشنگتن در مجامع بین المللی، جمهوری اسلامی در وهله نخست به دنبال نشان دادن عدم پایبندی آمریکا به تعهدات بین المللی خود است.

دوم؛ جمهوری اسلامی ایران علاوه بر تلاش برای نشان دادن عدم پایبندی آمریکا به تعهدات بین المللی اش، بیش از هر چیز به دنبال اثبات حقانیت خود است و انتظار اینکه رأی دیوان جنبه الزام آورر به خود بگیرد، دور از انتظار است. در واقع، دیوان به مانند سایر نهادهای بین المللی بازوی اجرایی الزام آور برای اجبار کشورها جهت پذیرش آرای خود را ندارد. با این حال، شکایت ایران از آمریکا در لاهه می تواند در تقویت مواضع ایران در جامعه بین الملل نقش بسزایی داشته باشد.

در همین زمینه، سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه در برنامه «صبح و گفتگو» اظهار داشت: دادگاه لاهه ابتدا باید صلاحیت خود را تشخیص داده و بعد وارد محتوا شود. این پروسه طولانی خواهد بود و در نهایت هر تصمیمی گرفته شود، از منظر حقوق بین‌الملل الزام‌آور نیست.

عراقچی خاطرنشان کرد: ما با این منطق وارد نشدیم که حتما در دادگاه لاهه اثبات محکومیت آمریکا را بگیریم و بعد آمریکا مجبور به حرکت شود. در حقیقت این اقدام ما برای نمایاندن حقانیت جمهوری اسلامی ایران به جامعه بین الملل است و جمهوری اسلامی ایران در این مسیر به تعهدات خود پایبند بوده و طرف خلاف کار و بدعهد، آمریکاست.

معاون سیاسی وزیر امور خارجه این پروسه را منجر به فشاری سیاسی و روانی بر آمریکا دانست و افزود: چیدمان حقوق بین‌الملل به گونه‌ای است که نمی‌توان کشوری مثل آمریکا را در دادگاه محکوم و مجبور به اجرای احکام کرد؛ اما فشارهای ناشی از آن مؤثر خواهد بود.

سوم؛ به مانند آمریکا که به دنبال باز کردن پرونده های متعدد مربوط به ایران در حوزه های مختلف است، ایران نیز به در پی آن است که فشارهایی را به واشنگتن در برابر افکار عمومی جهانی ایجاد کند.

در این زمینه، عراقچی اظهار داشت: آمریکا هجمه جدیدی را آغاز کرده و ما هم باید هجمه ای را در مقابل آن شروع و مقاومت کنیم تا از دور جدید فشارها بگذریم؛ من مطمئنم که چنین خواهد شد؛ اگر انسجام داخلی خود را همچون گذشته حفظ کنیم.

عراقچی خاطرنشان کرد: سیاست ما تمرکز بر همه مناطق جغرافیایی بوده و منافع ملی خود را ملاک قرار می‌دهیم و در هر گوشه دنیا، به دنبال منافع ملی خود خواهیم بود و سعی می‌کنیم این منافع را تأمین کنیم.

وی با اشاره به شرایط جدید ایجاد شده بعد از خروج آمریکا از برجام گفت: این روند اقتضا می‌کند ما نیز رفتار خود را با شرایط جدید تنظیم کنیم.

عراقچی همچنین قدرت گرفتن ایران در عرصه های بین المللی و منطقه ای را از نتایج برجام خواند و تصریح کرد: این نکته بسیار مهم است که بدانیم فشارهای وارده از سوی آمریکا، به دلیل قدرتمند شدن جمهوری اسلامی ایران است و اگر قوی نبودیم، دلیلی برای اعمال این فشارها بر ما نبود.

معاون سیاسی وزیر امور خارجه تأکید کرد: همان گونه که در گذشته مقابله کرده ایم، امروز هم قدرتمندانه ایستاده ایم، ضمن اینکه به الگوهای رفتاری و تاکتیک و سیاست های جدید نیازمندیم و همه این ها طراحی شده و با همین قدرت نسبت به حرکت مسیر خود اقدام خواهیم کرد.

عراقچی با اعلام اینکه سیاست ها و تاکتیک های داخلی با شرایط روز تغییر می کند، یادآور شد: در مقطعی با سیاستی خاص وارد مذاکرات شدیم؛ در مقطع فعلی نیز باید سیاست های خود را با فشارهایی که آمریکا مجددا وارد می کند، تنظیم کنیم.

معاون سیاسی وزیر امور خارجه گفت: به استناد توافقات دهه ۵۰ میلادی با آمریکا، شکایتی علیه این کشور به دادگاه بین المللی لاهه انجام گرفته و براساس آن توافق، اعمال دوباره تحریم‌ها خلاف قانون است.