با انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا، دور جدیدی از نقض پیمان‌ها و توافق نامه‌های بین المللی از سوی دولت آمریکا آغاز شد و دولتی که در بسیاری از تهدید‌های بین المللی خواسته و یا ناخواسته نقش مستقیمی دارد، اکنون به صورت شفاف نشان داد که بنایی برای توسعه و پیشرفت صلح و ثبات جهانی ندارد.
این حقیقت را می‌توان از تصمیم اخیر دونالد ترامپ در رابطه با بلندی‌های جولان و به رسمیت شناختن مالکیت اسرائیل بر این منطقه حیاتی خاورمیانه برداشت کرد؛ تصمیمی که نه تنها با حقایق تاریخی و حقوق بین الملل منافات دارد، بلکه چه اکنون و چه پیشتر توسط اکثر مقامات و سازمان‌های ملی و بین المللی با مخالفت رو به رو شده است.
هر چند رئیس جمهور آمریکا پیش از این و در مقاطع مختلف ثابت کرده بود ارزش چندانی برای توافق نامه‌های بین المللی قائل نیست و با خروج از برخی توافق نامه‌ها چالش‌های بزرگی را در عرصه بین الملل ایجاد کرده بود، اما این روز‌ها در پی نمایش چهره جدیدتری از خود است و در پرده جدید از نمایش هایش بنا دارد، حقوق تاریخی ملت‌ها را نیز به صورت کاملاً یک سویه ملغی کند!
ترامپ پیش از اینکه موضوع به رسمیت شناختن مالکیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را مطرح کند، در سال‌های گذشته اظهار نظر‌های فراوانی در مورد ضرورت خروج از توافق نامه و سازمان‌های مهم بین المللی کرده بود؛ توافق نامه و سازمان‌هایی که در راستای پیشرفت و توسعه صلح و ثبات جهانی فعال شده بودند و خروج از آن‌ها در شرایطی که بسیاری از مناطق جهان از جمله خاورمیانه آبستن بحران‌های سیاسی نظامی فراوان است، توجیه مناسبی نداشته و ندارد.
در سال‌های گذشته رئیس جمهور آمریکا نه تنها از توافق نامه هسته‌ای ۶ کشور جهان با ایران موسوم به برجام خارج شد، بلکه پیمان بین المللی ترانس پاسیفیک را نیز لغود کرد. او همچنین از توافق نامه آب و هوایی پاریس به صورت کاملاً ناگهانی و بدون طرح دلایل منطقی خارج شد.
ترامپ همچنین به صورت جدی موضوع خروج آمریکا از سازمان تجارت جهانی و نیز قرار داد تجارت آزاد آمریکای شمالی موسوم به نفتا را نیز مطرح کرد؛ مواضعی که همگی بیانگر عدم پایبندی رئیس جمهور کنونی آمریکا به قوانین و توافق نامه‌های بین المللی است.
با این همه و همانطور که اشاره شد، اگر ترامپ تا کنون عدم تعهد و پایبندی خود را به توافق نامه و سازمان‌های بین المللی نشان داده بود، این بار و در تصمیمی که احتمال نهایی شدن آن بعید نیست، بنا دارد حقوق تاریخی ملت‌ها را نیز نادیده بگیرد و بار دیگر شخصیت تنش آفرین خود را در عرصه بین المللی به نمایش بگذارد.
او روز پنجشنبه ۲۱ مارس در صفحه توئیتر خود نوشت: پس از ۵۲ سال، زمان آن رسیده است که ایالات متحده کامل حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت بشناسد. وی با بیان اینکه این منطقه اهمیت و ضرورت راهبردی و امنیتی برای رژیم صهیونیستی دارد نوشت، این اقدام در حمایت از «ثبات منطقه» است.
این ادعای ترامپ در حالی مطرح و قرار است که در هفته جاری به صورت رسمی اعلام شود که بلندی‌های جولان بر اساس اسناد غیر قابل انکار حقوقی به دولت و ملت سوریه تعلق دارد؛ حقیقتی که جدا از مراجعه به تاریخ و اسناد حقوقی موجود می‌توان از اظهار نظر‌های مقامات سیاسی برخی کشور‌های جهان پس از این اعلام رئیس جمهور آمریکا برداشت کرد.
در همین رابطه و پس از اعلام ترامپ، اتحادیه اروپا در واکنش به اظهارات ترامپ تصریح کرد حاکمیت اسرائیل را بر منطقه اشغالی جولان به رسمیت نخواهد شناخت. اتحادیه اروپا تاکید کرد موضع آن در برابر حاکمیت بر بلندی‌های جولان تغییر نکرده است و بر اساس قوانین بین المللی، حاکمیت اسرائیل را بر مناطقی که در سال ۱۹۶۷ اشغال کرد از جمله بلندی‌های جولان، به رسمیت نخواهد شناخت.
ایگور موروزوف عضو کمیسیون امور بین الملل پارلمان روسیه نیز اعلام کرد روسیه به هیچ وجه حاکمیت اسرائیل را بر جولان اشغالی به رسمیت نخواهد شناخت.
احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب گفت: هر گونه به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان سوریه، از هیچ وجهه قانونی برخوردار نیست و هیچ حقوقی را به دنبال ندارد. وی اضافه کرد: بر اساس حقوق بین الملل و قطعنامه‌های سازمان ملل متحد و شورای امنیت، جولان، سرزمین اشغال شده سوریه است.
مولود چاوش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه هم تاکید کرد آنکارا حاضر نیست تصمیم آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان اشغالی را بپذیرد.
بیشتر بخوانید
جدا از مواضع بالا بسیاری از مقامات بلندپایه سیاسی کشور‌های جهان از جمله کشورهایی، چون مصر و اردن نیز مخالفت خود را با این تصمیم اعلام کردند.
مارتین شیفر سخنگوی وزارت خارجه آلمان نیز در سال ۲۰۱۶ در مورد تلاش‌های اسرائیل برای الحاق بلندی‌های جولان به اسرائیل گفته بود: تحت اصول پایه قوانین بین المللی هیچ دولتی نمی‌تواند سرزمینی را از یک کشور دیگر به خود الحاق کند.
قابل تأمل‌تر اینکه مخالفت با به رسمیت شناختن مالکیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان البته تنها از سوی دولت و کشور‌های غیر از آمریکا مطرح نمی‌شود و دولت سابق آمریکا نیز در همین رابطه مواضع مشابهی داشت. به صورت مشخص جان کربی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در دولت باراک اوباما نیز موضعی صریحی در این باره اخذ و در واکنش به رفتار اسرائیل اعلام کرده بود: بلندی‌های جولان به اسرائیل تعلق ندارد؛ شخصیتی سیاسی در آمریکا که در حال حاضر نیز یکی از منتقدان جدی نقض پیمان‌های بین المللی از سوی دولت کنونی آمریکا است و در این باره بار‌ها گفته است ترامپ نباید تعهدات بین المللی آمریکا را نقض و به سخره بگیرد.
با توجه به اهمیت استراتژیک بلندی‌های جولان از جمله مسائلی، چون وسعت ۱۸۶۰ کیلومتری آن، فاصله ۷۰ کیلومتری با دمشق پایتخت سوریه، فاصله ۷۷ کیلومتری با فلسطین اشغالی، فاصله ۲۰ کیلومتری با لبنان و ۱۴ کیلومتری با اردن و نیز منابع آبی، کشاورزی، توریستی فراوانی که در بلندی‌های جولان وجود دارد، انتظار این است که در ماه‌های آینده این تصمیم خاورمیانه و به صورت مشخص شرق مدیترانه را دوباره آبستن تحولات و تنش‌های فراوان کند.
با این حال جدا از تنش‌هایی که این تصمیم در صورت رسمیت یافتن به وجود خواهد آورد، شرایطی که پیش آمده است بار دیگر چهره واقعی ترامپ و شخصیت ضد صلح و ثبات جهانی او را برای جهانیان آشکار خواهد کرد و گام دیگری در مسیر انزوای دولت کنونی آمریکا در منطقه و جهان محقق خواهد شد؛ رخدادی که البته شاید برای شخص ترامپ نه به عنوان رئیس جمهور یک ملت بلکه به عنوان یک تاجر اتفاق چندان ناخوشایندی نباشد، اما به هر صورت حجت را برای کسانی که در مورد نوع کنشگری‌های او در عرصه بین الملل دچار تردید بودند، تمام خواهد کرد.
* دکتری جغرافیای سیاسی و عضو شورای تحریریه تابناک
