قانون درباره باور‌های درست و نادرست از مالیات بر ارزش افزوده چه می‌گوید؟

بر اساس ماده ۲۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم، وظیفه مطالبه، تشخیص و وصول مالیات به سازمان مستقلی به نام سازمان امور مالیاتی محول شده که در راستای مقررات قانونی این سازمان به مؤدیان مراجعه و از آن‌ها مطالبه مالیات می‌کند و بعد از اینکه مالیات قطعی شد، مطالبه و وصول مالیات را انجام خواهد داد؛ اما همان‌گونه که می‌دانید، هرگونه مطالبه مالیات طبق قانون به‌ وسیله اظهارنامه‌ای که مؤدی تنظیم می‌کند و در قانون مهلت مشخصی دارد، به عمل می‌آید؛ یعنی مؤدی مالیاتی، فعال اقتصادی یا کسی که درآمد کسب کرده است، در مهلت قانونی اظهارنامه را تقدیم می‌کند تا مورد رسیدگی قرار گیرد.

به گزارش «تابناک»؛ اظهارنامه مالیاتی، دفاتر، اسناد و مدارک مؤدی مورد قبول واقع شده که رسیدگی بر اساس آن انجام یا رد می‌شود. از سوی دیگر ممکن است مؤدی فاقد دفاتر باشد که اصطلاحاً به آن رسیدگی علی‌الراس می‌گویند و مالیات ب ه‌صورت علی‌الراس با توجه به قرائن قانونی تعیین خواهد شد.

مالیات بر ارزش‌ افزوده، مالیات غیرمستقیمی است که مصرف‌کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید کالا یا خدمات می‌پردازد و برخی از کالا‌ها و خدمات از این مالیات معاف هستند.

محمدعلی برومندزاده، رییس شعبه ۳ بدوی دیوان عدالت اداری (امور اقتصادی، اراضی و شهرسازی) در گفتگویی در خصوص انواع مالیات در قانون اظهار کرد: به طور کلی انواع مالیات در قانون و مقررات مختلف، شامل دو قسم است. یکی مالیات مستقیم و دیگری مالیات غیرمستقیم. مالیات بر ارزش افزوده که محور بحث ماست، از نوع مالیات‌های غیرمستقیم است. اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران از مهرماه سال ۱۳۸۷ شروع شد و در حال حاضر، مبلغ آن به‌ صورت ۳ درصد عوارض و ۶ درصد مالیات از مصرف‌کننده‌ها دریافت می‌شود.

رییس شعبه ۳ بدوی دیوان عدالت اداری عنوان کرد: مالیات بر ارزش افزوده یعنی مالیاتی که پرداخت‌کننده واقعی آن از ابتدا مشخص نیست و درواقع مالیات مصرف‌کننده نهایی و گیرنده خدمت نهایی است و مؤدی آن شخصی است که از جانب مؤدی واقعی، مالیات را پرداخت خواهد کرد. بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۳۸۷ و مواد یک، چهار و پنج آن، مالیات بر ارزش افزوده به عرضه کالا و ارایه خدمت تعلق می‌گیرد و به طور کلی هیچ منبع و مأخذ دیگری برای مالیات بر ارزش افزوده غیر از این دو مورد وجود ندارد.

برومندزاده در خصوص اینکه مالیات بر ارزش افزوده به عرضه کالا تعلق می‌گیرد، گفت: فروشندگان کالا مکلفند هنگامی که کالا را به مشتری و خریدار عرضه می‌کنند، بر اساس آن، درصدی که در قانون پیش‌بینی شده و هر سال یا هر چند سال یک بار قابل تغییر است را از مصرف‌کننده و خریدار اخذ و به‌حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند؛ یعنی مؤدی در اینجا فروشنده‌ای است که مأمور وصول مالیات است و همزمان با فروش جنس، هم ثمن معامله را به نفع خود اخذ می‌کند و هم ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده موضوع معامله را از مشتری گرفته و به ‌حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌کند. عرضه کالا به خود، مشمول مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود و به عنوان مثال اگر کسی بخشی از کالا را برای خود استفاده کند، اداره مالیاتی می‌تواند بابت این کالا نیز از او مطالبه مالیات کند.

مالیات بر ارزش افزوده در خصوص ارایه خدمت

رییس شعبه ۳ بدوی دیوان عدالت اداری عنوان کرد: اشخاصی که به هر نحوی به دیگران ارایه خدمت می‌کنند، مثلاً ماشینی را تعمیر یا فرشی را شستشو یا رفو می‌کنند، مکلفند بر اساس نرخ فعلی قانون مالیات، ۹ درصد از مجموع خدمتی که ارایه می‌دهند را از گیرنده خدمت گرفته و به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا ارایه خدمت موضوع مالیات بر ارزش افزوده استثنا هم دارد یا خیر، گفت: ارایه خدمت حتماً باید به غیر باشد. ارایه خدمت به خود، مشمول مالیات بر ارزش افزوده نخواهد بود. اگر کسی به خودش خدمتی را ارایه بدهد مثلاً تعمیرکار خودرویی، ماشین خود را تعمیر کند، اداره مالیاتی نمی‌تواند بابت این تعمیر و خدمت از او مطالبه مالیات کند. ارایه خدمت حتماً باید به غیر بوده و در مقابل مابه ازا باشد. چنانچه شخصی به دیگری ارایه خدمت کند و این خدمت رایگان صورت گیرد مثلاً فرش‌های یک موسسه خیریه و مسجد را رایگان شستشو کند و مابه ازا نگیرد، سازمان امور مالیاتی بابت این خدمت نمی‌تواند مطالبه مالیات کند.

رییس شعبه ۳ بدوی دیوان عدالت اداری در پاسخ به این پرسش که چه عرضه‌ها و کالا‌هایی مشمول مالیات بر ارزش افزوده و چه کالا‌هایی شامل آن نمی‌شود، بیان کرد: تقریباً همه عرضه‌ها و خرید و فروش‌ها مشمول مالیات بر ارزش افزوده است. مگر آنچه در ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده آمده است؛ یعنی اداره امور مالیاتی نمی‌تواند از بابت عرضه کالا‌ها یا ارایه خدماتی که در این ماده ذکر شده است، مطالبه مالیات کند و اتفاقاً بیشترین اختلاف بین مؤدیان و ادارات مالیاتی ناشی از برداشت‌هایی است که از مصادیق مندرج در ماده ۱۲ مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد.

وی در خصوص تکلیف مشاوران املاک در ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده که ذکر شده اموال غیرمنقول از شمول مالیات بر ارزش افزوده معاف است، نیز گفت: در این ماده، نکاتی وجود دارد که برداشت‌ها از آن مختلف و متفاوت است که یکی از این موارد، اموال غیرمنقول است. در ماده ۱۲ ذکر شده است که اموال غیرمنقول از شمول مالیات بر ارزش افزوده معاف است، ولی در مورد اینکه منظور از اموال غیرمنقول چیست، اختلاف نظر وجود دارد.

رییس شعبه ۳ بدوی دیوان عدالت اداری اظهار کرد: گاهی مشاوران املاک این‌گونه برداشت می‌کنند، چون معامله‌ای را که بابت آن کمیسیون دریافت کردند، مربوط به مال غیرمنقول است، مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شود. در حالی که ادارات مالیاتی معتقدند صرفاً خرید و فروش یا اجاره ملک غیرمنقول مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیست و آن هم راجع به‌عین ملک. اما بسیاری از مؤدیان معتقدند که سایر حقوق متصوره بر مال غیرمنقول از جمله حقوق ارتفاقی و انتفاعی نیز مشمول این استثنا مندرج در ماده ۱۲ است.

وی افزود: مثلاً اشخاصی کار جدول‌کشی، احداث پارک و فضای سبز یک مجتمع را تعهد می‌کنند. در این رابطه باید بررسی شود که آیا این امور مشمول مالیات بر ارزش افزوده است یا خیر؟ اداره مالیاتی معتقد است این‌ها حقوق متفرعه بر ملک است و مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شود؛ اما بسیاری از مؤدیان معتقدند که این امور هم به نوعی متفرع بر مال غیرمنقول ذکرشده در ماده ۱۲ است و باید از شمول مالیات بر ارزش افزوده مستثنا شود.

گوشت مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شود

برومندزاده تصریح کرد: اختلاف دیگری که ممکن است در این بحث پیش بیاید، ممکن است راجع به گوشت باشد. گوشت یکی از مواردی است که در ماده ۱۲ ذکر شده است و در اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا اینکه گوشت مشمول مالیات بر ارزش افزوده نمی‌شود، خدمات جانبی گوشت مثل خدمات کشتارگاهی را هم در برمی‌گیرد؟ در این رابطه مثلاً شخصی در دیوان عدالت اداری طرح دعوا می‌کند که در کشتارگاه ذبح انجام می‌دهد و بابت آن حق کمیسیون و دستمزد دریافت می‌کند و بر این باور است که با توجه به اینکه گوشت از شمول مالیات بر ارزش افزوده مستثناست، دستمزد وی هم از شمول مالیات بر ارزش افزوده مستثنا خواهد بود که در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد.

رییس شعبه ۳ بدوی دیوان عدالت اداری عنوان کرد: بر اساس ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده، آنچه در بحث گوشت، مشمول استثنا شده، صرف عرضه گوشت است و سایر خدمات متفرعه بر گوشت از جمله خدمات کشتارگاهی مشمول این استثنا نشده‌اند و دستمزد و خدماتی که کشتارگاه بابت ذبح و بسته‌بندی گوشت می‌گیرد، مشمول این مالیات نیست. در مورد شکر، روغن و گندم، قند و همه این موارد هم همین‌طور است. یکی از عناوینی که از شمول موارد مالیات بر ارزش افزوده استثنا شده، ماده ۱۳ این قانون و صادرات است. صادراتی که اشخاص به خارج از کشور (هم صادرات کالا و هم صادرات خدمت) انجام می‌دهند، از شمول مالیات بر ارزش افزوده موضوع این قانون خارج است و اداره مالیاتی نمی‌تواند از صادراتی که اشخاص انجام می‌دهند، مالیات بر ارزش افزوده مطالبه کند.