در مورد ماده 26 برجام در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

 

 

کلیات


برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توافقی است بین المللی که بر سر برنامه هسته‌ای ایران بین کشور‌های گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) و ایران در تاریخ ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۱۵ و در شهر وین اتریش رقم خورد. این مذاکرات یکی از طولانی‌ترین مذاکرات بین المللی بر سر یک موضوع مشخص بود که از سال ۲۰۱۳ میان ایران و ۶ قدرت جهانی آغاز شد و در نهایت در سال ۲۰۱۵ به نتیجه رسید.

با اینکه توافق اولیه موسوم به برجام در ماه ژوئیه به نتیجه رسید اما مذاکرات دو طرف ادامه یافت تا سرانجام در آوریل ۲۰۱۵ به "تفاهم لوزان" به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند. بر اساس متن توافق برجام، ایران ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی، ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژ‌های خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل ۱۵ سال کاهش خواهد داد.

بر اساس برجام، ایران غنی سازی بیش از ۳,۶۷ درصد را متوقف کرده و هیچ تاسیسات غنی سازی جدید و یا رآکتور آب سنگین نخواهد ساخت. علاوه بر محدودیت‌هایی در بخش‌های فنی و هسته‌ای تاسیسات هسته‌ای کشورمان، به منظور بررسی، نظارت و تایید اعمال این محدودیت‌ها از سوی ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمامی تاسیسات هسته‌ای کشورمان دسترسی منظم پیدا کردند.

بر اساس برجام و در ازای اجرای تمامی این تعهدات، ایران از ذیل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج شد.  متن برجام یا همان توافق وین، توسط فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با حضور رسانه‌ها به زبان‌های انگلیسی و فارسی قرائت و اعلام شد که طرفین به توافق جامع دست یافته اند.  پس از دستیابی طرفین به برجام، شورای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه مشهور ۲۲۳۱، رسما از این توافق حمایت کرده و با گنجاندن آن در حقوق بین الملل، عمل به برجام را به صورت قانونی الزام آور کرد.

 

نقض برجام


کنگره آمریکا در نوامبر ۲۰۱۶ به صورت اجماع آرا با ۴۱۹ رأی موافق و یک رأی مخالف در مجلس نمایندگان آمریکا و ۹۹ رأی موافق از ۹۹ فرد حاضر در سنای آمریکا،  قانون تحریم ایران را تمدید کرد. برخی از مقامات رسمی ایران بر این باور بودند که تمدید این قانون نقض برجام است. استدلال ایشان این بود که در پیوست ۲ برنامه جامع اقدام مشترک به صراحت توقف، لغو یا عدم تصویب تحریم‌های مندرج در این قانون طی حداکثر ۸ سال پس از اجرای برجام درخواست شده بوده‌است؛ و از این رو عملاً تمدید این قانون به منزله نقض برجام از سوی آمریکا است. اما، مقامات آمریکا آن را به منزله نقض برجام نمی‌دانستند.

آمریکایی‌ها بر این باور بودند که تمدید این قانون، تصویب تحریم‌های جدید نیست و از این رو نقض برجام به‌شمار نمی‌رود. با این حال اوباما، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده از امضای آن سرباز زد و این قانون صرفاً پس از گذشت مدت زمان لازم، ابلاغ شد.

حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران که پیش از این تهدید کرده بود واکنش مناسب علیه تمدید قانون تحریم ایران را خواهد داشت در دستوری به صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی دستور پژوهش درباره ساخت پیشران‌های هسته‌ای دریایی و تهیه سوخت برای آن‌ها را داد. هم‌زمان ظریف وزیر امور خارجه در دستوری جداگانه، مأمور پیگیری راه‌های پیش‌بینی‌شده در برجام برای رسیدگی به موارد نقض شد. با این حال پس از پیروزی دونالد ترامپ، وزارت خزانه داری آمریکا فوریه ۲۰۱۷ تحریم‌های جدیدی علیه ۱۳ فرد و ۱۲ نهاد مرتبط با ایران اعلام کرد و در نهایت ترامپ در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ شمسی،  رسماً اعلام کرد که ایالات متحده از برجام خارج خواهد شد و تحریم‌ها به مانند گذشته باز خواهد گشت.

 

ماده ۲۶ برجام

مجموعه اقدامات آمریکا در یک سال گذشته (۱۸ اردیبهشت ۹۷ تا ۱۸ اردیبهشت ۹۸) نقش صریح بسیاری از بند‌های توافق هسته‌ای منعقد شده از جمله ماده ۲۶ برجام است.

در بند ۲۶ توافقنامه برجام که از سوی آمریکا نقض شده، آمده است؛ اتحادیه اروپایی فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در این برجام، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آن‌ها را وفق این برجام لغو کرده است، خودداری می‌کند. هیچ گونه تحریم جدید هسته‌ای شورای امنیت و هیچ گونه تحریم جدید هسته‌ای اتحادیه اروپایی یا اقدامات محدودیت ساز وجود نخواهد داشت. ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ به عمل خواهد آورد.

 دولت ایالات متحده فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در این برجام، در چارچوب نقش مشخص رئیس جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ که اعمال آن‌ها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌کند. دولت ایالات متحده، در چارچوب نقش مشخص رئیس جمهور و کنگره، از اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد. ایران اعلام کرده است که تحمیل یا بازگرداندن تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو یا وضع تحریم‌های جدید هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد کرد.

 

نظر یکی از نمایندگان مجلس در مورد نقض ماده ۲۶ برجام

ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجف آباد در مجلس شورای اسلامی، در تاریخ ۸ شهریور ۹۶ با اشاره به ماده ۲۶ سند توافق هسته‌ای اظهار داشت: طبق این ماده کشور‌های ۱+۵ نباید اقداماتی داشته باشند که روح برجام تحت تاثیر قرار گیرد، اما شاهد هستیم که آمریکا دقیقا روح برجام را تحت شعاع قرار داده است، از سوی دیگر هدف  برجام رفع تحریم‌ها و تاثیر مستقیم بر زندگی مردم بوده که چنین هدفی محقق نشده است.

عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی کشور در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: دومین گزارش ۶ ماهه مجلس نیز نشان داد آمریکا به تعهدات خود پایبند نیست.



نشانه‌های صریح نقض برجام در ماده ۲۶

از جمله نشانه‌هایی که می‌توان با استناد به آن تقض صریح برجام را مورد اشاره قرار دارد، قانون تحریم‌های آی اس‌ای است.  قانون تحریم‌های ایران معروف به آی‌اس‌ای (ISA) نخستین‌بار در سال ۱۹۹۶ که از سوی داماتو ارائه شده بود، با هدف جلوگیری از سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی ایران و همچنین جلوگیری از برنامه هسته‌ای ایران تصویب شد.

قانون ISA در حالی در کنگره آمریکا و در دوران انعقاد توافقنامه برجام  برای ۱۰ سال دیگر تمدید شد که طبق بند ۲۶ برجام، آمریکا حق بازگرداندن و تحمیل مجدد تحریم‌های هسته‌ای از جمله تحریم‌های هسته‌ای مندرج در قانون داماتو علیه ایران را ندارد.   با تصویب سنا و امضای رئیس‌جمهور آمریکا، تمدید قانون داماتو برای ۱۰ سال دیگر رسما به عنوان نمونه بارز و آشکار نقض برجام به شمار می‌رود.  طبق نص صریح بند ۲۶ برجام، آمریکایی‌ها حتی اگر بخواهند تحریم‌های ISA  را مجددا وضع کنند، باید تحریم‌های مشخصا هسته‌ای را از متن خارج کنند؛ اقدامی که در مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا رخ نداد.

ماده ۲۶ برجام صراحتا عدم اعمال هرگونه تحریم هسته‌ای علیه ایران را تعهد داده است. در ماده ۲۶ برجام آمده است:

The U.S. Administration, Acting Consistent With The Respective Roles Of The President And The Congress, Will Refrain From Imposing New Nuclear-Related Sanctions.

با این حال، اما مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا بدون تصحیح قانون داماتو، رسما تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را تمدید کرده است و این خلاف برجام است.   براساس بند B.  از بخش ۱۳ (Sec.۱۳) قانون تحریم‌های ایران (ISA)، این قانون در روز ۳۱ دسامبر ۲۰۱۶ یعنی آخرین روز کاری اوباما در کاخ سفید ملغی (Sunset) می‌شود. آمریکایی‌ها، اما تصمیم گرفتند این قانون را مجددا برای ۱۰ سال دیگر وضع کنند.
 
 
اقدام متقابل ایران بدون نقض برجام در سایه ماده ۲۶

 بر اساس ماده ۲۶ و ۳۶  برجام ایران می‌تواند با این استدلال که طرف دیگر با عدم پایبندی به تعهداتش، زمینه بهره‌مندی آن از مزایای این توافق را مخدوش کرده است، از اجرای بخشی از تعهدات جزئی یا کلی خود سرباز زند. بند ۲۶ برجام که منحصراً حق اقدام متقابل را برای ایران محفوظ داشته است به چنین حقی اشاره داشته است چنانکه اتحادیه اروپا و امریکا باید فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در برجام، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آن‌ها را وفق این برجام لغو کرده است، خودداری کنند. از این رو ایران تحمیل تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد نمود. اما این تنها بند تصریح کننده حق ایران برای کاهش تعهداتش طبق برجام نیست.

چه مطابق با ماده ۳۶ برجام چنانچه ایران معتقد باشد هر یک یا کلیه اعضای گروه ۱+۵ تعهدات خود را طبق این توافق رعایت نکرده‌اند، می‌توانند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع نمایند؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضا معتقد باشند یکی از کشور‌ها تعهدات خود را طبق برجام رعایت نکرده است، سایرین می‌توانند اقدام مشابه به عمل آورند.
اینک به نظر می‌رسد که ایران بعد از بی نتیجه ماندن تلاش‌ها از پیگیری فرآیند گام به گام پروسه کمیسیون مشترک  و تحقق نیافتن مطالبات برجامی‌اش، فرصت خود را برای انجام اقدام متقابل از همیشه مهیاتر می‌بیند. اگر چه هنوز پیدا نیست که اقدامات مورد نظر ایران به چه ترتیب خواهد بود و کدام بخش از اجرای تعهدات فنی‌اش را شامل می‌شود، اما ناگفته پیداست که  ایران می‌کوشد برای مواجهه مؤثر با رویکرد تقابل جویانه امریکا از اهرم‌های حقوقی و سیاسی خود بدون توسل به اقدامات تهاجمی  بهره گیرد تا هزینه‌هایی را به راهبرد امنیتی و سیاسی واشنگتن علیه ایران تحمیل کند.

در مورد ماده 26 برجام در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

انستیتو واشنگتن تحلیل کرد؛
ایران می‌تواند نقشه راهی را برای چگونگی کاهش تعهدات برجامی خود ظرف هفته بعد و یا دو هفته دیگر تعیین کند، مگر اینکه غرب اقدامات خاصی انجام دهد. از منظر تهران، این امر می‌تواند به حکومت اجازه دهد تا فشار‌های غرب را تحت تأثیر قرار داده و با توجه به مخاطبان اصلی در اروپا، یک درگیری مضر را به وجود آورد، در حالی که انعطاف پذیری را برای اجرای تهدید‌های خود حفظ می‌کند.
کد خبر: ۸۹۷۵۴۶   تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۲/۱۸

بیانیه مهم شورای عالی امنیت ملی خطاب به کشورهای عضو برجام؛
در بیانیه شورای عالی امنیت ملی کشورمان که طی نامه های جداگانه نیز از سوی حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی به سران کشورهای عضو برجام اعلام شده، به کشورهای باقی مانده در برجام ۶۰ روز برای اجرای تعهدات خود به ویژه در حوزه های بانکی و نفتی فرصت داده شده و تأکید شده است: در هر زمان که خواسته های ما تأمین شود، ما نیز به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده...
کد خبر: ۸۹۷۵۳۵   تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۲/۱۸

تبلیغات در تابناک صفحه خبر
اینترنت پیشگامان