هفت صبح در گزارشی نوشت:
در روزهای پایانی هفته‌ای که گذشت سه شایعه به طور جدی در فضای مجازی منتشر شد که هر کدامشان پتانسیل این را داشت که شرایط اقتصادی کشور را متلاطم کند. یکی اینکه گفتند ایران تصمیم به خروج از برجام گرفته. دوم اینکه شایعه شد محمد جواد ظریف وزیر خارجه استعفا داده است و دیگری اینکه بانک آینده ورشکست شده. همانطور که انتظار می‌رفت این سه خبر جعلی بود و فوری تکذیب شد. نکته مهم اما همزمانی این سناریوهاست که هرکدام از آن ها به تنهایی می‌تواند ضربه مهلکی به بازار ارز و سکه بزند. در این گزارش می‌خواهیم بررسی کنیم منبع اولیه این سه شایعه کجا بود و کسانی که به آنها دامن زدند ممکن است انگیزه‌هایی داشته باشند.
*** استعفای ظریف
از نظر توالی زمانی شایعه استعفای ظریف قبل از دو مورد دیگر مطرح شد. یک بار اواخر مهر امسال این مسئله مطرح شد و بلافاصله روابط عمومی وزارت امور خارجه آن را تکذیب کرد. باز یک ماه بعد دوباره همین شایعه عینا در شبکه‌های اجتماعی مطرح شد و کسی خیلی توجهی به آن نکرد. شایعه‌پردازان در طول هفته پیش یک‌بار دیگر تصمیم گرفتند روی همین مسئله مانور بدهند. با این تفاوت که این بار بعضی منابع رسانه‌ای هم به نوعی آن را تایید کردند. به طور مثال صفحه توئیتر روزنامه صبح نو (نزدیک به اصولگرایان و محمد باقر قالیباف) نوشت: «شنیده شده ظریف به دلیل اختلاف نظر با رئیس جمهور درباره تعهدات اروپا در برجام استعفا داده. روحانی معتقد است علت عدم پایبندی اروپا و شکست برجام، اشتباهات وزارت خارجه در روند مذاکرات بوده.» انتشار این خبر توسط اکانت رسمی یک روزنامه باعث شد موضوع بیشتر از دفعات قبل در محافل رسانه‌ای جدی گرفته شود. ضمن اینکه حمید رسایی هم در توئیتی تلویحا به استعفای ظریف اشاره کرد و خواستار پذیرش استعفای او شد. رسایی در حقیقت این نکته را در جواب توئیت حسین امیر عبدالهیان (مشاور امور بین‌الملل رئیس مجلس) نوشت که از لزوم دادن یک پیام شوک‌آور به اروپایی‌ها نوشته بود.
اگرچه محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور روز چهارشنبه و در حاشیه جلسه هیات دولت گفته بود این شایعه صحت ندارد اما توئیت روزنامه صبح نو و رسایی بعد از اظهارات او منتشر شد. بنابراین واعظی مجبور شد یک‌بار دیگر در توئیتر قضیه را تکذیب کند. رئیس دفتر روحانی انتشار این اخبار را مشکوک توصیف کرد. در عین حال علیرضا معزی دبیر شورای اطلاع رسانی دولت هم با موضعی مشابه خبر استعفای ظریف را تکذیب کرد و انتشار این اخبار را بازی در زمین ترامپ دانست. یادمان نرود تمام این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که ظریف در یک سفر مهم در هند به سر می‌برد.
جالب اینجاست که خبر تایید نشده استعفای ظریف را بیشتر چهره‌هایی از طیف اصولگرایان پروبال می‌دادند اما یکی از اولین منابع انتشار آن حسن محمدی از خبرنگاران نزدیک به یکی از وزرای دولت بوده است! حالا انگیزه پشت این ماجرا چیست؟ واقعا در فکر شوکه کردن اروپا هستند یا پالس‌هایی ناخودآگاه به بازار اقتصادی کشور مخابره می‌شود یا هدف کاهش اعتبار ظریف است؟به هرحال شنیده‌ها حاکی از این است ظریف به زودی در کسوت وزیر امورخارجه به عراق سفری خواهد داشت.
*** خروج ایران از برجام
مسئله دوم شایعه خروج ایران از برجام بود. با توجه به تعلل اروپا در راه‌اندازی کانال مالی مشترک با ایران و اینکه اواسط هفته پیش خبری مبنی بر وضع تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا ضد وزارت اطلاعات منتشر شد، خبر تصمیم خروج ایران از برجام معنادار به نظر می‌رسید؛ اتفاقی که فارغ از مسائل سیاسی می‌تواند به بازار ارز و سکه هم شوک وارد کند و کانال‌های قیمت ارز و سکه خیلی روی آن مانور دادند.
اولین منبعی که این خبر را اعلام کرد وحید ایمانی بود؛ خبرنگاری که قبلا مجری برنامه‌های سیاسی صدا و سیما بود و حالا از نیروهای باشگاه خبرنگاران جوان است. توئیت اولیه او از این قرار بود: «چند دقیقه پیش با خبر شدم که شورای عالی امنیت ملی پس از تایید رهبر انقلاب تصمیم به خروج از برجام را گرفتند.» او بعد از چند ساعت ماجرا را تکذیب کرد اما گفت که چون خودش موافق خروج ایران از برجام است توئیت قبلی را پاک نمی‌کند. باز طولی نکشید که او توئیت‌های قبلی را پاک کرد و نوشت: «چون مطمئن شدم خبر مربوط به خروج از برجام صحت نداشت، پاکش کردم و بابت انتشار خبر از همگی عذرخواهی می‌کنم.» ناگفته نماند یک نکته دیگر هم به این شایعه دامن زد. خبرگزاری رویترز به نقل از ظریف نوشت: «خروج از برجام برای تهران یک گزینه است.» مشخص بود این نقل قول ممکن است با توجه به فضای فعلی زمینه ساز برداشت‌های دیگری شود.
اینجا هم مثل ماجرای استعفای ظریف سیل تکذیبیه‌ها از راه رسید. هم محمود واعظی و هم علیرضا معزی دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی قویا این موضوع را تکذیب کردند. مهم‌تر اما اینکه سخنگوی شورای عالی امنیت ملی گفت: « شناسایی و برخورد قانونی با شبه رسانه‌های متخلف که مبادرت به اقداماتی از این دست می‌کنند توسط مراجع ذی‌ربط در دست انجام است.» در این ماجرا هم یک پای قضیه بعضی منابع رسانه‌ای اصولگرایان بودند به اضافه رویترز و از سوی دیگر بعضی گروه‌های ذی‌النفع از متشنج شدن بازار ارز هم با آن ها همراهی کردند. بازار ارز هم سخاوتمندانه به این شایعه واکنش نشان داد!
*** ورشکستگی بانک آینده!
سومین خبر کذب ورشکستگی بانک آینده است. این شایعه اولین بار نیست که مطرح می‌شود. به طور مثال در اسفند سال ۹۶ هم همین موضوع را عده‌ای مطرح کردند که کذب بودن آن خیلی زود برملا شد. این بار اما این شایعه آنقدر آماتوری ساخته شده که اصلا بدون توجه به تکذیبیه‌های بعدی به جعلی بودن آن می‌شد پی برد؛ اول اینکه یکی از اولین منابع اولیه انتشاردهنده این خبر شخصی به نام اکرم مهدوی زاده است که خودش را فعال اجتماعی و عضو اتاق بازرگانی معرفی کرده. او در توئیتر نوشت: «انصاری سهامدار اصلی بانک آینده با ۱۴۰ هزار میلیارد تومن از کشور فرار می‌کنه جالب نیست عادت کردیم به اختلاس.» نکته بامزه اینکه او عکسی را از علی انصاری ضمیمه این توئیت کرده که مربوط به اهدای جایزه امین الضرب در روز سه شنبه است. یعنی خود همین عکس تکذیبیه اصل ادعای خودش است. نکته بعدی هم اینکه رقم ۱۴۰ هزار میلیارد تومان اختلاس خیلی مبالغه آمیز به نظر می‌رسد. کل بودجه عمومی ما در سال جاری ۴۲۵ هزار میلیارد تومان است و این رقمی که ادعا کردند می‌شود تقریبا یک سوم کل بودجه عمومی کشور! شواهد دیگری هم البته مبنی بر کذب بودن این خبر داریم. از جمله اینکه روز چهارشنبه علی انصاری در مجموعه ایران مال میزبان محمد شریعتمداری وزیر کار بود.
این ماجرا هم از آن موضوعاتی است که می‌توان حدس زد با هدف تشنج آفرینی در اقتصاد کشور در فضای مجازی مطرح می‌شود. در واقع پروژه‌ای مشابه ماجرای صندوق‌های مالی در سال گذشته. موضوع مشکوک اینجاست که روز چهارشنبه یکی از صفحاتی که قیمت لحظه‌ای ارز و سکه را درج می‌کند توئیت کرد: «تا دیر نشده پست اینستاگرامی بانک آینده را منتشر کنید» ظاهرا قضیه اینطور به نظر می‌رسد که یک اشتباه سهوی در انتشار این توئیت رخ داده اما تا لحظه تنظیم این گزارش هنوز این جمله موهوم از صفحه مذکور پاک نشده. اگر پاسخ های مابقی کاربران به این توئیت را بررسی کنید می‌بینید این جمله آگاهانه یا ناآگاهانه به شایعات ورشکستگی بانک آینده دامن زد. یعنی به نظر می‌رسد همان افرادی که از آشفته شدن بازار سود می‌برند قصد داشتند این سیگنال را به مردم بدهند که گویا واقعا خبری است!
بانک مرکزی روز پنجشنبه در اطلاعیه اعلام کرد: «مطالب منتشره از سوی رسانه‌های معاند پیرامون یکی از بانک‌های کشور در راستای تلاش آنها برای ضربه زدن به بازار پول است و از هموطنان عزیز درخواست می‌شود در این زمینه هوشیاری لازم را داشته باشند.» علاوه بر این خود جلال رسول اف مدیرعامل بانک آینده هم گفت: «اقتصاد ایران، بانک محور بوده و به همین دلیل بیشتر فشارِ دشمنان، بر تخریب نظام بانکی کشور متمرکز است. باید مراقب باشیم و اجازه ندهیم که با بعضی شایعه پردازی معاندان، اعتماد مردم به بانک ها، دچار تزلزل گردد.» به این تکذیبیه‌ها اطلاعیه خود بانک آینده و توضیحات دبیر کل کانون بانک‌های خصوصی را هم در رد این قضیه اضافه کنید. بنابراین کذب بودن این خبر با واکنش به موقع برای افکار عمومی مسجل شد.
علاوه بر چهره‌هایی مثل سید مهدی رحمتی کاپیتان استقلال که در پی این شایعات از علی انصاری حمایت کرد، صادق خرازی فعال سیاسی و دبیر کل حزب ندای ایرانیان هم دیروز با انتشار یادداشتی از موسس ایران مال حمایت کرد. در بخش‌هایی از یادداشت آمده: «من دو بار از نزدیک پروژه بزرگ و عظیم «ایران مال» را ملاحظه کرده‌ام و با ابعاد آن به صورت اجمالی آشنایی دارم… اگر پیمانکار اروپایی اینچنین کار بزرگی می‌کرد همه بَه بَه و چهچه می‌کردند و برایش تبلیغات آنچنانی راه می‌انداختند و از او بت می‌ساختند و در ردیف اول قهرمانان جهان اقتصاد می نشاندند… این که چند نفر آدم با غیرت و با شرف برای کشورشان آمده‌اند چنین گام بزرگی برداشته‌اند، شایسته تقدیر است… باید با صدای بلند از اندیشه‌ای که ایران مال را پدید آورده است قدردانی کرد، نه اینکه هم صدا با بیگانگان شد. مگر بانک آینده و سرمایه‌گذاران این پروژه به جز خدمت چه کرده‌اند؟»
