اجلاس شانزدهم جنبش عدم تعهد با حضور 38 کشور در سطح رییس جمهور، نخست وزیر یا پادشاه، 50 کشور در سطح وزرای امورخارجه و 38 کشور در سطح معاون وزیر، مشاور و فرستاده؛ یکی از باشکوه ترین و پررونق‌ترین اجلاسیه‌های تاریخ خود را تجربه می‌کند و این نکته‌ای است که بسیاری از برگزار کنندگان اجلاس تهران به آن باور دارند.
به گزارش ايسنا، «مهدي كيايي» در يادداشتي به برگزاري اجلاس كشورهاي غيرمتعهد در تهران و سپردن رياست آن به مدت سه سال به جمهوري اسلامي ايران پرداخته است كه متن كامل آن به اين شرح است:
1- دنیای امروز با سالهای نخست دهه شصت میلادی یعنی روزگار شکل گیری جنبش عدم‌تعهد و سالیانی که نظام جهاني دو‌قطبي بود و كشورها يا در اردوگاه چپ و مارکسیسم و عضو پيمان ورشو به رهبري اتحاد جماهير شوروي بودند يا در اردوي راست و امپریالیسم و عضو پيمان ناتو به رهبري آمريكا، بسیار متفاوت است. جنبش عدم تعهد (NAM) به عنوان بزرگترین ندای جمعی استقلال‌طلبی سیاسی، نظامی و اقتصادی کشورهای مستقل جهان که با ابتكار اوليه جواهرلعل نهرو، احمد سوكارنو و جمال عبدالناصر در سال 1955 در باندونگ اندونزي كليد خورد و مقابله يا – حداقل - استقلال از جهان دو قطبي آن روز را به عنوان اصلي ترين هدف جنبش برگزيد، امروز دومين نهاد بين المللي جهان بعد از سازمان ملل متحد است و كشورهاي عضو آن بيش از دو سوم اعضاي سازمان ملل را تشكيل مي دهند و تلاش می کنند نامعادلات ظالمانه حاكم بر روابط كنوني بين المللي را تغییر دهند.
سالهاست که آمريكا آهنگ دهكده جهاني با كدخدايي خود را ساز كرده و با جنگ افروزي و زورگویی كوشيده جاي خالي شوروي را یک تنه پر كند و با بهره گیری از تمامی ابزارهای نظامی ، اقتصادی و فرهنگی، خود را تنها ابرقدرت مسلط و حاکم بر جهان معرفی کند و البته در مراتب بعد برخی قدرت های بزرگ و کشورهای جهان اول، مانند فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، ژاپن، روسیه و کانادا قرار می گیرند، کشورهایی که ۶۵٪ اقتصاد جهان را در دست دارند. در اين ميان، هيچ نامي از كشورهاي جهان سوم و غيرمتعهد شنيده نمي‌شود؛ کشورهایی مانند كشورهاي آفريقایی، آسيایی و آمريكاي لاتين كه دو سوم کشورهای جهان را شامل می شوند و تلاش می کنند با همکاری و همبستگی با یکدیگر در مقابل زورگویی و زیاده طلبی های غرب مقاومت کنند .
2- اگر اصول سه‌گانه سیاست خارجی ایران «عزت، حكمت و مصلحت» به عنوان سه اصل محوری و ثابتی است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای آنها شكل گرفته است و رهبر معظم انقلاب این سه اصل را «یك مثلث الزامی برای چارچوب ارتباطات بین‌المللی» دانسته و همچنین تعامل ایران با جهان را در سند چشم‌انداز بیست ساله‌ی كشور بر مبنای این سه اصل پیش‌بینی كرده‌اند، بایستی بررسی کرد که نسبت این سه اصل با دیگر اصول مطرح در سیاست خارجی چیست؟ و چه رابطه‌ای بین آرمان‌گرایی توأم با واقعیت و این سه اصل وجود دارد؟ و تا چه میزان اهداف و اصول سه گانه سیاست خارجی ایران از مجال و مجرای جنبش غیرمتعهدها قابل تحقق است؟
3- انقلاب اسلامی ایران كلمه «غیر متعهد واقعی» را معنا و مفهومی دوباره بخشید و نشان داد که نه تنها براساس اصل 152 قانون اساسی «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس عدم تعهد در برابر قدرتهای سلطهگر و روابط صلحآمیز متقابل با دول غیر محارب استوار است»، بلکه جمهوری اسلامی نه‌تنها نسبت به مسائل و پیمان‌های نظامی دول زورگو غیر متعهد است، راجع به سیاست‌های دو بلوك شرق و غرب و در مجموعً استكبار جهانی از آغازغیرمتعهد بوده و شعار مبنایی انقلاب نه شرقی و نه غربی ، ناظر به این موضوع است.
انقلاب اسلامی از بدو تولد با این شعار ثابت كرد كه می‌شود نه به بلوک شرق وابسته بود و نه به غرب و می توان با هر دو مقابله كرد و می‌شود در مقابل زورگویی هر دو ایستاد.
4- يكي از ويژگي‌هاي جنبش عدم تعهد اين است كه دبيرخانه ای ايستا و ثابت ندارد و از اين رو رئیس دوره‌اي آن نقش عمده‌اي در تهيه اسناد و صورت جلسات و انتشار آنها پیدا می‌کند. ميزباني ايران در اين جنبش، فرصت بسيار خوبي براي ما فراهم كرده است كه بتوانیم با ايجاد همگرايي بين كشورهاي عضو ساختارهای ناکارآمد و تشریفات غیر ضرور را از جنبش غیر متعهدها دور کرده و اجلاس شانزدهم وریاست 3 ساله ایران می تواند روزنه ای برای دمیده شدن روحی تازه بر پیکره جنبش عدم تعهد باشد.
5- با توجه به اینکه نظام سلطه یکی از ابزارهایش استفاده از تحمیل شرایط اقتصادی سخت علیه کشورهای دیگر است؛ باید کشورهای عضو جنبش عدم تعهد با فعال کردن ظرفیت های اقتصادی خود چنین فضایی را کم تاثیر کنند. ایران نیز بایستی از ریاست 3 ساله خود بر جنبش عدم تعهد نهایت استفاده را ببرد و چنانچه به نظر می رسد در شرایط کنونی ایران باید ظرفیت‌ها و قابلیت‌های اقتصادی فراتر از نفت و گاز را درمناسبات اقتصادی با کشورهای عضو جنبش عدم تعهد را در این مدت مورد توجه قرار دهد.
از آنجا که بخش بزرگي از تجارت خارجي ايران (بیش از 45 میلیارد دلار) با اعضاي جنبش عدم تعهد انجام مي‌شود ، از فرصت ميزباني اين جنبش مي‌توانيم هم به صورت سلبي و هم به صورت ايجابي استفاده كنيم و منافع خود را پيش بريم؛ به اين معنا كه هم مشتريان جديدي براي توليدات خود اعم از نفت و گاز و توليدات غيرنفتي همچون محصولات صنعتي و كشاورزي و صنايع دستي پيدا كنيم و هم با مذاكره با اعضاي جنبش، مانع از تلاش های آمريكا شويم و تحريم‌ها را كمرنگ‌تر كنيم. به ويژه اگر بتوانيم در حوزه نقل و انتقالات مالي به‌صورت دوجانبه با كشورها به توافق برسيم، مي‌توانيم منافع خود را تامين كنيم ، موضوعی که مغايرتي با تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد نیزندارد.
6- اجلاس تهران مي تواند براي بررسي همه جانبه و يافتن راه حل براي بحران سوريه گروه و هيئتي را به رياست تروئيكاي جنبش شامل روساي فعلي، قبلي و بعدي (ایران، مصر و ونزوئلا) جنبش عدم تعهد و با حضوركشورهاي همسايه سوريه كه عضو جنبش هستند، يعني سه كشور اردن، عراق و لبنان را مامور بررسي بحران سوريه كند.
همچنین برخی کشورهای همسایه سوریه مانند ترکیه که عضو غیر متعهدها نیستند، در صورتی که اصول اولیه و مبانی این جنبش مانند احترام به حق حاکمیت ملت ها ، عدم دخالت در امور دیگر کشورها و منع هرگونه دخالت خارجی را بپذیرند می توانند در این تروئیکا شرکت کنند و به این ترتیب با استفاده از مکانیزم گروه تماس و راه حل سوری سوری برای رفع مشکل اقدام شود.
7- اجلاس شانزدهم جنبش عدم تعهد با حضور 38 کشور در سطح رییس جمهور، نخست وزیر یا پادشاه، 50 کشور در سطح وزرای امورخارجه و 38 کشور در سطح معاون وزیر، مشاور و فرستاده؛ یکی از باشکوه ترین و پررونق‌ترین اجلاسیه‌های تاریخ خود را تجربه می‌کند. این نکته‌ای است که بسیاری از برگزار کنندگان اجلاس تهران به آن باور دارند و تاکید می کنند در مقایسه حضور سران کشورهای عدم تعهد در اجلاس تهران نسبت به اجلاسیه های گذشته در کشورهای مختلف این اجلاس قابل مقایسه با دوره های قبل نیست.
به این مهمانان اضافه کنید: «بان کی مون» دبیرکل سازمان ملل ، «نبیل العربی» دبیرکل اتحادیه عرب و «اکمل الدین احسان اوغلو» دبیرکل سازمان همکاری اسلامی.
و این موارد نشان می دهد تا چه میزان تلاش های سالیان متمادی غرب برای انزوای جمهوری اسلامی قرین توفیق بوده است، چنانچه نيويورک‌پست چاپ آمریکا این روزها نوشت: «آخرین میخ به تابوت اوباما وقتی زده می شود که ایران رهبران برجسته کشورهای سنی ، برخی کشورهای غربی و دبیر کل سازمان ملل را در تهران گرد هم می آورد. اجلاسی که با حضور نمایندگان بیش از 120 کشور سبب نگرانی در میان قدرت های جهانی شده است».
