مهرجویی از ترس «اشباح» سرما خورد، «خانه پدری» عیاری غوغا کرد

هشتمین روز جشنواره فیلم فجر با نمایش «اشباح» داریوش مهرجویی آغاز شد تا «استاد» نشان دهد در راهی که پیش گرفته مصمم است و منتقدانِ ... (صفت مورد علاقه استاد) نمی توانند او را در مسیری که افتاده متوقف سازند و او مصمم است تا یک عمر اعتبار سینمایی اش را ظرف چند سال بر باد دهد و یاس را بر دل دوستدارانش که هنوز عده ای شان برای امضای مهرجویی پای یک فیلم، حاضرند بلیت بخرند، بنشاند اما همه پیشکسوتان چنین ظاهر نشدند و با نمایش «خانه پدری» کیانوش عیاری مشخص شد هنوز میان پیشکسوتان، کارگردان دقیق و با حوصله قابل رویتند.

به گزارش «تابناک»، روز هشتم فرا رسید و نوبت به «اشباح» بیست و ششمین فیلم بلند سینمایی داریوش مهرجویی رسید تا بار دیگر نیز شاهد یک شگفتی باشیم. زمان تماشای فیلم، به شدت مدیریت عجیب بود و انگار کارگردان به عنوان مدیر این پروژه حین تولید اثر دست به دامان آکسسوار شده بود. توضیحش اندکی پیچیده است اما شاید یک شبیه سازی بد نباشد. ابتدا به این دیالوگ ها توجه کنید:

«[شب – خارجی – خیابان های پایتخت]
کارگردان: میریم برا ضبط
دستیار کارگردان: استاد! هنوز خیابون خیس نشده ها!
فیلمبردار: تو کادر کف خشک خیابون رو داریم، چی کار کنیم
کارگردان: بسته بگیر بره!».

چنین گاف جالبی در ابتدای تازه ترین فیلم داریوش خان در چشم می زند و شاید دیالوگی شبیه به همین دیالوگ در زمان ثبت تصویر وجود داشته، چرا که بعید است استاد محمود کلاری، زمین های خشک پایین کادر را در سکانسی که باران چون دم اسب می بارد، ببینند و سکوت کند. این استارت یک سلسله گاف های خنده دار در «اشباح» است که می‌تواند برای یک فیلم بین نکته سنج، حکم یک کمدی مفرح را داشته باشد!

مهتاب کرامتی که تنها نشانه پیری اش، چروک پیشانی اش است و همچون همایون ارشادی پیر نمی شود در این فیلم در سکانسی جالب تر، پس از نمایش نمایی از میدان هفتم تیر، به پسرش می گوید که ببین این میدان چقدر تغییر کرده و سپس در داخل خودرو، محلی دیگر نشان داده می‌شود! ظاهراً داریوش خان حوصله نداشته به میدان هفت تیر بازگردد و همین سکانس را از داخل خودرو نیز بگیرد و به همین دلیل در خیابان های بعدی (مثلاً سهروردی) نمایی داخلی خودرو از میدان هفت تیر را گرفته است!

در واقع فیلم «اشباح» پیش از آنکه از نداشتن داستان رنج ببرد، مدیون بی حوصلگی استاد در پردازش است و الا با همین داستان که شبیه فیلم هندی ها بود، می شد فیلم بهتری ساخت که در حد فیلم اولی های این دوره از جشنواره باشد. سیاه و سفید کردن فیلم برای دوره پهلوی تا حدودی منطقی بود اما اینکه زمان حال نیز سیاه و سفید باشد و صرفاً به سکانس آخر و سکانس گل کردن پسر ماجرا، رنگی شود، اوج فلسفه فیلم بود که به هر حال در نوع خود ابتکاری بود و باید از این ابتکار به او غبطه خورد و یاد فیلم «آرتیست» افتاد که به گرد پای «اشباح» هم نمی رسد.

داستان فیلم درباره یک تیسمار بازنشسته در دوران پیش از انقلاب است که پس از کنار گذاشتنش، دائم الخمر شده و پس از آنکه همسرش او را رها می کند، کلفتشان را در مستی مورد تعرض قرار می‌دهد و کلفت باردار می شود. خانمِ خانه، پس از عدم موفقیت در سقط جنین، کلفت را از خانه با صدهزار تومان بیرون می اندازد و پسرش را نیز راهی لندن می کند. حال پس از سال ها دخترِ کلفت به خانه خانم آمده و کلفت شده و پسر نیز با بیماری از لندن بازگشته است!
این مضمون می‌توانست یک فیلم جدی باشد اما وقتی مهرجویی اعتقادی به سناریست ندارد و پول برای مهم ترین نقطه ضعف آثارش و آثار اکثر کارگردانان کشورمان همچون همکارانش هزینه نمی‌کند، مشخص است در نهایت از یک طرح خوب، در خوشبینانه ترین حالت یک سناریو متوسط بیرون آید و با یک پردازش ضعیف، فاجعه ای شکل بگیرد که ضربه دیگری باشد به کاخ اعتبار استاد که از بالایش، همه منتقدان دلسوزش را به دیده تحقیر و انکار می نگرد.

بازیهای فیلم هم در حد سایر بخش ها بود و مهرجویی این بار فیلمش را جم و جور نوشت تا تنها لازم باشد به مهتاب کرامتی، همایون ارشادی، مهدی سلطانی، حسن معجونی و دختر شریفی نیا دستمزد پرداخت کند که طبیعتاً با دستمزد مهناز افشار، حامد بهداد و رضا عطاران و... که در اثر بسیار بسیار با کیفیت «چه خوبه برگشتی» حاضر بودند، قابل قیاس نیست! شاید همین امر باعث شد بود همایون ارشادی چندان تلاشی برای ارائه یک بازی متفاوت نداشته باشد، یا ملیکا شریفی نیا در نقش کلفت باردار حکم احسان حدادی را بیابد و مجمع را تا سقف پرتاب کند و یا مهتاب کرامتی نقش بانوی خنگ خانه را داشته باشد که از شکم برآمده کلفت‌شان به سادگی درنیابد که حامله است و در اوج فیلم به گونه ای گریه کند که تماشاگر از خنده، روده بر شود!

شاید استاد در پی ارائه راهنمایی به جوانان تحت عنوان «چگونه فیلم تان را سریع و ارزان بسازید؟» بوده، چرا که در غیر این صورت، ساخت چنین اثری فاقد منطق خواهد بود و ممکن است هزینه تولیدش را نیز بازنگرداند. به هر حال دوران بدی شده و داریوش خان هم سرما خورد و مصلحت ایجاب کرد به کاخ جشنواره نیاید تا خنده های تماشاگران را حین نمایش فیلمش نبیند و مجبور نباشد در نشست پرسش و پاسخ پس از فیلم حاضر شود. مهرجوییِ عزیز بدین ترتیب نشان داد همچنان به حرکتی که سال گذشته انجام داد و امسال مسعود خان کیمیایی نیز بدان همت گمارد، معتقد است.

باشد که منتقدانِ مهرجویی که توقع دارند او فیلم های دارای ساختار مسنجم نظیر لیلی، پری، میکس، هامون، اجاره نشین ها، دایره مینا و... بسازد، به صفتی که به آنها نسبت داده شده توجه بیشتری کنند و حد خود را بشناسند و وارد بازی بزرگان نشوند!