آفت در لباس‌های سلطنتی خاندان پهلوی

روزنامه شهروند با این مقدمه گزارش داد: ۲‌ سال پیش و در‌ همان روزهایی که کاخ‌موزه سعدآباد هم مثل بسیاری دیگر از موزه‌ها بین مدیران دولت احمدی‌نژاد و نزدیکان مشایی دست به دست می‌شد، کاخ شمس پهلوی را به موزه لباس‌های سلطنتی تبدیل کردند. لباس‌های رضاشاه و محمدرضا شاه و دیگر اعضای خانواده آنها را در این کاخ به نمایش گذاشتند. حمیدرضا بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی هم از این موزه دیدن کرد، روبان افتتاحش را هم برید، عکس یادگاری نیز گرفت. او آن روز در سعدآباد موزه‌ای را افتتاح کرد که پرده، دوربین مداربسته و تجهیزات موزه‌ای نداشت.

لباس‌ها را تن مانکن‌ها کردند و دور تا دور اتاق‌ها چیدند.‌ همان زمان کسانی که از موزه‌داری و نگهداری اشیای تاریخی سر در می‌آوردند، هشدار دادند که نمایش لباس‌های سلطنتی در موزه‌ای که پنجره‌هایش پرده ندارد جز اینکه موجب آسیب دیدن این لباس‌ها شود، حاصلی ندارد.

مسئولان وقت سازمان میراث و مدیران سعدآباد گفتند در اولین فرصت برای پنجره‌های این موزه پرده می‌زنیم. حالا ۲ سال از آن روز‌ها گذشته، آنها که باعث و بانی افتتاح موزه‌ای بودند که ابتدایی‌ترین استاندارد‌ها برای نگهداری اشیای تاریخی را ندارد همه رفته‌اند اما از لباس‌های سلطنتی که در این موزه به نمایش درآمده هم جز تار و پودی آسیب‌دیده بر تن مانکن‌ها چیزی نمانده است، نه فقط آفتاب رنگ از روی لباس‌های سلطنتی برده که آفت به جان خیلی از آنها افتاده است. لباس‌های فرح پهلوی، تاج‌الملوک و بسیاری لباس‌های دیگر که خاندان سلطنتی در بسیاری از مراسم رسمی آن‌ها را بر تن داشتند. خبر کرم افتادن به لباس‌های سلطنتی در سعدآباد را یک منبع آگاه به شهروند، می‌دهد.

یکی از مخزن‌داران کاخ موزه‌های سعدآباد که می‌خواهد نامش محفوظ بماند، می‌گوید: «برای بعضی‌ها مهم این است که فقط در یک ساختمان را باز کنند و تعدادی از آثار را از مخزن‌ها بیرون بکشند و موزه راه بیندازند اما به این فکر نمی‌کنند که قرار دادن اشیای تاریخی حالا هر چه باشد چه یک اثر هنری و چه لباس، نیازمند نور و دمای مناسب و مجموعه‌ای از استانداردهای موزه‌ای است. این لباس‌ها را بردند و در کاخ شمس زیر نور مستقیم آفتاب گذاشتند، آنقدر از موزه‌داری نمی‌دانستند که وقتی به آنها گفتیم آفتاب این لباس‌ها را نابود می‌کند، گفتند پشت پنجره‌ها روزنامه می‌زنیم. الان هم این لباس‌ها بعد از ۲ سال تحت تاثیر همین شرایط آفت زده‌اند.»

او درباره اینکه دقیقا چه اتفاقی برای لباس‌های سلطنتی افتاده و این لباس‌ها چه آسیب‌هایی دیده‌اند، گفت: «قرار گرفتن این لباس‌ها زیر آفتاب برای مدت طولانی موجب شده موادی که پارچه را منعطف نگه می‌دارد از بین برود. اصولا هیچ چیز به اندازه نور برای پارچه آسیب‌زننده نیست. بعد از ۲ سال آفتاب خوردن مدام، رخ لباس رفته و رنگشان پریده و پارچه‌ها خشک شده است، خشکی موجب شده پارچه بید بزند و کرم به آنها بیفتد.»

مدیر سعدآباد: برای موزه پرده سفارش دادیم

در کاخ موزه سعدآباد، بزرگ‌ترین باغ‌موزه کشور که در یک دهه اخیر یکی از مکان‌های فرهنگی بوده که بیشترین تغییر و تحولات مدیریتی را به خود دیده، یوسف منصورزاده که حالا چند ماه است سرپرست این کاخ‌موزه شده، وضع نامناسب لباس‌های سلطنتی را تایید می‌کند.

او از وضع نامناسب نمایش این لباس‌ها در کاخ موزه شمس باخبر است و به شهروند می‌گوید: «از شرایط این موزه و وضع لباس‌های سلطنتی در آن باخبر هستم. متاسفانه این موزه را با شرایط نامناسب و در واقع با شرایطی که اصلا نمی‌توان به آن گفت موزه، راه‌اندازی کرده‌اند. وقتی هم می‌پرسیم چرا این شرایط را دارند می‌گویند پول نداشتیم که البته این هم توجیه است و پذیرفتنی نیست. سفارش داده‌ایم برای این موزه به فوریت پرده‌های مناسب تهیه کنند تا از آسیب بیشتر به لباس‌ها جلوگیری شود اما نخواستیم در آستانه روز جهانی موزه‌ها درهای این موزه به روی مردم بسته باشد.»

علاوه بر لباس‌هایی که در موزه «فرهنگ و مردم» در کاخ شمس در شرایط نامناسب نگهداری، آسیب دیده‌اند، بخش دیگری از لباس‌های سلطنتی که در مخزن‌ها نگهداری می‌شوند هم شرایط بهتری ندارند.

پیگیری‌های شهروند نشان می‌دهد که در نخستین هفته‌هایی که سلطانی‌فر، کارش را در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آغاز کرده بود، جمعی از کارکنان سعدآباد در نامه‌ای چندصفحه‌ای وضع نگران‌کننده نگهداری لباس‌های سلطنتی و همچنین مشکلات دیگری که در این سال‌ها در کاخ سعدآباد به وجود آمده را به او اعلام کردند. حالا منصورزاده هم درباره اینکه چرا لباس‌های سلطنتی در شرایطی نمایش داده شده و در مخازنی نگهداری می‌شوند که آسیب دیده‌اند، می‌گوید: «به هر حال اینها نتایجی است که از مدیریت ۸ ساله گذشته به ما به ارث رسیده است. من ۲ ماه است آمده‌ام و به همه این مسائل رسیدگی می‌کنم. شرایط نگهداری لباس‌ها در مخزن کاخ خوب نبوده و به همین دلیل لباس‌ها آفت گرفته‌اند. هر ۲ موضوع در حال پیگیری است؛ هم وضع لباس‌ها در موزه هنر و مردم و هم لباس‌هایی که در مخازن هستند و کار‌شناسان ما در حال آفت‌زدایی از این لباس‌ها هستند.»

به گفته سرپرست کاخ‌موزه‌های سعدآباد، این مجموعه تاریخی - فرهنگی در سال‌های گذشته با معضلاتی مواجه شده و حل مشکلاتی که در آن به وجود آمده نیاز به زمان دارد.

بخش عمده لباس‌هایی که در کاخ شمس به نمایش درآمده لباس‌های مربوط به فرح پهلوی، تاج‌الملوک و لباس‌های شمس و اشرف خواهران محمدرضا پهلوی است. پیش از اینکه موزه‌ای برای نمایش لباس‌های سلطنتی راه‌اندازی شود، این لباس‌ها به مناسبت‌های مختلف در قالب نمایشگاهی در طبقه زیرین کاخ ملت به نمایش درآمده بودند. حالا اما آفتاب، رنگ و رویشان را برده و کرم‌ها و آفت‌ها به جانشان افتاده‌اند.