راهکاری برای تغییر معادل‌سازی «زیرموشی» برای «موس پد»؛

معادل‌سازی مکانیکی، زبان روز فارسی را کاریکاتوری نکند

واژه‌هایی که خلق و در فرهنگستان تصویب می‌شود، بیشتر غیرکاربردی و بعضاً خنده‌دار است؛ اتفاقی که روز گذشته با اعلام گروهی از واژگان، از سوی اصحاب نظر تأکید ویژه شده و به حرمت حضور برخی بزرگان، درباره‌اش موضع رسانه‌ای در پیش نگرفته ‌و نمی‌گیرند و اتفاقاً همین مراعات‌ها، آفت ادبیات فارسی شده است.
کد خبر: ۴۴۲۷۵۲
|
۲۶ مهر ۱۳۹۳ - ۱۲:۰۲ 18 October 2014
|
27579 بازدید
|
برخی از واژه‌ها که به تازگی از سوی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی تصویب شده، بار دیگر منجر به وارد آمدن نقدهایی به شیوه جایگزینی واژه‌های فارسی به جای واژه‌های انگلیسی شده و در این زمینه، مدل جایگزینی واژه‌ها به طور جدی به چالش کشیده شده است؛ اما برای تغییر این وضعیت چه راهکاری می‌توان پیش روی فرهنگستان گذارد تا ورای نقد این واژه‌سازی‌ها رفت؟

به گزارش «تابناک»، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، بخشی از تازه‌ترین واژه‌های مصوب خود را معرفی کرد. البته هرچند گروهی از این واژگان‌ پذیرفته است و اساساً برخی این واژگان در زبان عموم جاافتاده، برخی از آنها قابل هضم نیست و بعید است در زبان فارسی نیز جا بیفتد، کما اینکه بسیاری از واژگان مصوب فرهنگستان در چند دهه اخیر، نتوانسته جای خود را در زبان عامه مردم و حتی در ادبیات مکتوب باز کند و تلاش‌های مسئولان فرهنگستان نیز نتوانسته کارساز ‌واقع شود.

مهم‌ترین نهاد شکل‌دهنده رسم‌الخط و ادبیات فارسی در وسعت جغرافیای سیاسی کشورمان ـ به رغم حضور شمار چشمگیری از چهره‌های فرهنگی برجسته در ترکیب رسمی‌اش ـ کمترین خروجی مفید و جدی را در این دوران ‌داشته و همین خروجی نیز نتوانسته تغییر محسوسی در ادبیات فارسی پدید آورد، تا آنجا که در ‌‌نهایت برای تغییرات به سراغ کتاب‌های درسی دوره دبیرستان رفته‌اند و برخی تغییرات مصوب فرهنگستان را در این نقطه اعمال کرده‌اند؛ تغییراتی که بخش‌هایی از آن ‌هضم شدنی نیست!

در گروه واژه‌گزینی فرهنگستان، نزدیک ‌۷۰ کارگروه تخصصی واژه‌گزینی با همکاری بیش از ۳۵۰ استاد و کار‌شناس و متخصص در حوزه‌های گوناگون علوم و فنون فعالیت دارند. هر کارگروه پس از گردآوری پیکره واژگانی خود، برای هر واژه، پرونده‌ای به نام کاربرگه تشکیل می‌دهد که در آن اطلاعاتی از قبیل واژه بیگانه به زبان انگلیسی و زبان‌های دیگر، تعریف واژه، منشأ زبانی و ریشه‌شناختی واژه، ترکیبات و مشتقات و واژه‌های مرتبط با آن، معادل‌های به‌کاررفته در برابر این واژه در زبان فارسی، مقوله دستوری و جز آن درج شده؛ اما به ‌رغم این پروسه‌ اعلام شده، نوع تغییرات مصوب بعضاً عجیب و اسباب خنده می‌شود!

معادل‌سازی مکانیکی، زبان روز فارسی را کاریکاتوری نکند

معادل‌های مصوب در پایان هر سال به صورت فرهنگ منتشر و برای آگاهی علاقه‌مندان و کار‌شناسان، در وب‌گاه فرهنگستان درج می‌شود و تا سه سال، در صورت دریافت پیشنهاد‌ها و معادل‌های بهتر، قابل تغییرند؛ اما حقیقت امر آن است که بیشتر این واژه‌ها تغییر نمی‌کند و اساساً سازوکارِ فعالی برای جذب پیشنهادهای عموم مردم و به طور خاص دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ادبیات برای جایگزینی واژه‌های قبلی وجود ندارد.

نخستین عامل جا افتادن معادل فارسی یک واژه انگلیسی، سرعت عمل در معادل سازی پیش از تثبیت واژه انگلیسی در گفتمان فارسی است. هنگامی که یک پدیده جدید شکل می‌گیرد، باید پیش از فراگیری و ورود به ایران، فرهنگستان زبان فارسی معادل‌سازی کند و وقتی مردم برای ترجمه نام یک ابزار یا عبارت نوظهور غیرفارسی به لغت‌نامه مراجعه کردند، معادل فارسی‌اش در لغت‌نامه‌های انگلیسی به فارسی موجود باشد، نه اینکه با سرعت حلزون واژه سازی‌ها صورت پذیرد و جامعه که با اصل واژه اخت شده، معادل فارسی‌اش را پس بزند.

البته این تنها مشکل جدی در واژه‌سازی نیست و نامفهوم بودن واژه‌ها، کارکرد داشتن معادل انتخاب شده در زبان فارسی و ترجمه مکانیکی، از دیگر آفات‌ رایج در معادل‌سازی است. باید پذیرفت بسیاری از واژه‌ها اساساً قابل هضم نیستند؛ برای نمونه، به جای انتخاب «موشواره»‌ معادل «موس» و «زیرموشی»‌معادل «موس پد» می‌توان از واژه‌ای قابل هضم‌تری استفاده کرد. البته باید این واژه‌سازی در همان زمان ‌اختراع «موس»، ‌صورت ‌پذیرد و بعید است بتوان با اقدامات دستوری، این واژه‌ها را در سطح عموم تغییر داد.

از سوی دیگر، ساختار زبان فارسی و انگلیسی متفاوت است و نمی‌توان واژه‌ای چون «موش» و نظایر آن که در زبان امروزی کاربرد مشخصی دارد، صرفاً با افزودن یک پیشوند یا پسوند نچسب ـ که گاهی «ه» و «ی» است ـ برای وسیله‌ای دیگری به کار برد، زیرا مخاطب این واژه را نمی‌پذیرد و ترجمه کلمه به کلمه و مکانیکی فاقد اثربخشی خواهد بود، کما اینکه تاکنون فاقد قدرت فراگیری بوده است.

افزون بر همه این‌ها، خلاقیت در واژه‌سازی نقش فراوانی دارد که طبیعتاً یک گروه ده نفره نمی‌توانند ‌این خلاقیت عظیم را داشته باشد که برای یک ملت واژه‌سازی کنند؛ بنابراین و طبیعتاً باید از ظرفیت عموم مردم در این زمینه بهره برد.
اشتراک گذاری
تور پاییز ۱۴۰۳
بلیط هواپیما
مطالب مرتبط
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۱۵
در انتظار بررسی: ۸۸
انتشار یافته: ۶۳
رضا
|
-
|
۱۲:۳۳ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
کلمات عربی هم همین طور می باشد بزرگان نباید کلمه عربی را به جای کلمه فارسی به کار ببرند.
پاسخ ها
علی
| Iran, Islamic Republic of |
۱۵:۴۴ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
آقا رضای عزیز که نگران زبان فارسی هستید، کاربرد "می باشد" غلط است، به جای آن از واژۀ "است" باید استفاده کرد.
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۶:۲۰ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
بگو واژه جانم
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۹:۰۶ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
نه عزیزم.این طور نیست.
همان‌طور که در قانون اساسی آمده زبان عربی یک زبان بیگانه نیست .
آیا شما دیده‌ای مثلا یک انگلیسی زبان، زبان لاتین یا یونانی را بیگانه بداند؟
محمد
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۲:۳۹ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
مشکل این هست که کسانی که در فرهنگستان هستند به صورت عام خودشان هم باور ندارند که واژه‌هایی که انتخاب میکنند باید جایگزین واژه‌های انگلیسی و یا زبانهای دیگر شود و وسواس لازم را ندارند. به خاطر همین برای رفع تکلیف واژه‌ای من در آوردی را تصویب میکنند.
ناشناس
|
Netherlands
|
۱۲:۴۲ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
مثل چرخبال در برابر هلیکوپتر که من هر وقت میشنوم خنده ام میگیره.
پاسخ ها
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۶:۰۰ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
بالگرد بکار میره مجید جان!علت خندت شاید چیز دیگری باشه
آريا
| Iran, Islamic Republic of |
۱۷:۱۳ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
دانشمند واژه چرخبال رو تاجيكستان اختراع كرده ، معادل فارسيش بالگرد هست.
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۲:۴۴ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
آن فرهنگستان که بزرگانی جون فروغی -دهخدا -حسابی و ... عضو آنبودند کجا واین فرهنگستان... کجا
ناشناس
|
Australia
|
۱۲:۴۵ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
بجای زیرموشی اگه میگفتند تشک موش که بهتر بود
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۲:۴۶ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
جانا سخن از زبان ما می گویی
واقعا واژه هایی که فرهنگستان تصویب می کند گاها خنده دار متناقض و ثقیل می باشد.
اخیرا واحد شمارش کله پاچه یعنی دست را برای ست بازی والیبال انتخاب کرده اند و یا واژه رایانه و یارانه و .. که ثقیل می باشد یا واژه هلیکوپتر که ما بالاخره نفهمیدیم چرخ بال است یا بالگرد. یه نظر می رسه باید کسانی که عمری برای زبان و ادبیات فارسی زحمت کشیده اند در راس فرهنگستان باشند و رشته های غیر مرتبط مانند فلسفه در تعیین کلمات نقشی نداشته باشند.
علی
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۲:۴۶ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
من پیشنهادم اینه که به جای powerpoint از نقطه قوت استفاده بشه!
ناشناس
|
Germany
|
۱۲:۵۵ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
maghleh bi samari bood. ba gomalateh omumi yek kareh mofid ra zireh soal mibard. hamin rawesh gay gizini dar keshwarhai skandinvi mamul ast wa nasl be nasl mofagiyat bishtari pyda mikonad
اکبر تبریزلی
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۳:۰۵ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
اما واقعیت جور دیگه ای هست الان بخصوص تو تهران بکار بردن واژه های اصیل غربی جزئی از زندگی روزمره شده و تلاشهای فرهنگستان صرفا جهت پرکردن صفحات روزنام هاغ و مجلات هست و عملا ارزشی نداره حال بماند که گاها واژه ها بسیار مضحک و خنده دار معادل سازی میشن
پاسخ ها
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۸:۵۲ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
گاها هم که به کار برده اید. غلط است. چرا که این واژه پارسی است و ان عربی نباید به گاه بچسبد. خواهش هم به همین شکل که گاه خواهشا می نویسند و علط است.
ناشناس
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۳:۰۶ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
درود بر نویسنده ،بسیار عالی بود.
پاسخ ها
مهدی
| Iran, Islamic Republic of |
۱۹:۰۶ - ۱۳۹۳/۰۷/۲۶
اگه نویسنده محترم یه کمی به کسانی که واؤه های بیگانه انقدر رواج می دن اشاره می کرد خیلی بهتر بود حتما زبان فارسی چندان هم مهم نیست به فرض که زیر موشی خیلی رایج نیست اما حتما لازمه بگین پیچ- شیر کردن - رزولیشن- بکگراند اسکرول بار - و ...
برچسب منتخب
# جنگ ایران و اسرائیل # قیمت طلا # مهاجران افغان # یارانه # حمله اسرائیل به ایران # خودرو
الی گشت
قیمت امروز آهن آلات
نظرسنجی
به نظر شما چه کسی در انتخابات آمریکا پیروز خواهد شد؟