شمارش معکوس برای اجرای برجام و برداشته شدن تحریم‌ها

انتشار گزارش آمانو در روز شنبه

خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک خبر داده که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره انجام تعهدات برجامی ایران، احتمالا روز شنبه (فردا) منتشر می‌شود. در راستای ورود طرف‌های مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 به فاز سوم برجام که همان «روز اجرا»ست،‌ قرار است آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی درباره انجام تعهدات برجامی توسط ایران منتشر کند. پیشتر مقامات ایرانی و برخی دیگر از کشورهای حاضر در مذاکرات به همراه رسانه‌های بین‌المللی گفته بودند گزارش آژانس بین‌المللی امروز جمعه منتشر می‌شود.

ژنو آماده دیدار ظریف، کری و موگرینی

خبرگزاری ریانووستی روسیه به نقل از یک منبع دیپلماتیک مرتبط با یکی از کشورهای 1+5 گزارش داده است که احتمال دارد جان کری وزیر خارجه آمریکا، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا فردا (شنبه) در سوئیس با هم دیدار کنند. این منبع دیپلماتیک در خصوص احتمال برگزاری این نشست سطح وزرا گفته: «اگر این جلسه شکل بگیرد، تا آنجا که من می‌دانم (جان) کری، (فدریکا) موگرینی و (محمدجواد) ظریف، شنبه در ژنو با یکدیگر دیدار می‌کنند.» منابعی در دفتر سازمان ملل در ژنو نیز بدون تأیید یا رد خبر برگزاری این جلسه، گفته‌اند که منتظر قطعی شدن حضور قریب‌الوقوع جان کری در این مکان هستند. این منبع گفته «مقامات آمریکایی از ما خواسته‌اند که از ساعت 12 به وقت محلی (2 و نیم بعدازظهر به وفت تهران) آماده برگزاری نشست باشیم.» دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران هم اعلام کرده که منتظر دستورالعمل در خصوص نشست آتی است.

منتظر خبرهای خوبی باشید

حمید بعیدی‌نژاد، عضو مذاکره کننده تیم هسته‌ای در اینستاگرام خود در رابطه با آغاز اجرایی شدن برجام و برداشتن تحریم‌ها علیه ایران گفت: ان‌شاءالله منتظر خبرهای خوبی باشید؛ لحظات زیبایی در تاریخ کشور عزیزمان در حال رقم خوردن است. وی افزود: کاش می‌شد در جلسات ما بودید و عزت و کرامت ملت بزرگ‌مان را می دیدید.

نگرانی رژیم اسرائیل، عربستان و اردن از اجرایی شدن برجام

بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل گفت، با وجود آغاز اجرای توافق هسته‌ای، باید همچنان فشار علیه ایران ادامه داشته باشد. وی با متهم کردن ایران به پیگیری «سیاست‌های تجاوزکارانه»، از واشنگتن خواست از تل‌آویو حمایت کند. عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی هم موضعی مشابه نتانیاهو گرفته و گفته آزادسازی دارایی‌های بلوکه شده ایران، مایه نگرانی است.

سید عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای روز چهارشنبه در نشستی در خانه اندیشمندان علوم انسانی در رابطه با لابی صهونیست و تاثیرگذاری بر برجام گفته بود: سعودی‌ها هزینه سنگینی در کنگره پرداخت کردند تا نمایندگان کنگره را راضی کنند مانع از وتوی رئیس‌جمهور شوند. ما اخبار قطعی در این رابطه داریم که آن‌ها برای هر نماینده کنگره 3 میلیون دلار کنار گذاشتند و صهیونیست‌ها نیز پولی و غیرپولی لابی کردند.

پادشاه اردن هم از برداشته‌شدن تحریم‌های تحمیلی علیه ایران ابراز نگرانی کرده و آن را مایه دغدغه برخی کشورهای منطقه خوانده است.

آمادگی اتحادیه اروپا برای رفع تحریم‌ها با چراغ سبز آژانس

منابع دیپلماتیک به خبرگزاری فرانسه گفته‌اند که اتحادیه اروپا آمادگی دارد به محض آن که آژانس حرکت ایران در راستای برجام را تأیید کند، تحریم‌های اقتصادی ایران را بردارد. این منبع دیپلماتیک به خبرگزاری فرانسه گفت، همه چیز برای اینکه 28 کشور عضو اتحادیه اروپا بتوانند هم‌زمان با آمریکا و سازمان ملل رژیم تحریم‌ها علیه ایران را در روز اجرایی شدن برجام پایان دهند آماده است.

تعهدات ایران پیش از رسیدن به روز اجرای برجام

برای رسیدن به روز اجرای برجام، در مقابل تعهدات 5+1 برای فراهم کردن مقدمات قانونی برداشته شدن تحریم‌های ایران، ایران در همکاری با آژانس و در مواردی با همکاری با اعضای 5+1 اقدامات زیر را عملیاتی کرده است.

1- رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک

در برجام مقرر شده بود که: "ایران به ساخت و ساز راکتور ناتمام موجود بر مبنای طرح اولیه ادامه نخواهد داد و کالندریای موجود را خارج کرده و آن را در ایران نگهداری می‌کند. تمام کانال‌های کالندریا با بتن به گونه‌ای پر می‌شوند که برای کاربرد هسته‌ای غیرقابل استفاده باشد و آژانس بتواند غیرقابل استفاده بودن آن را راستی‌آزمایی کند. برای مدرن کردن و بازسازی راکتور آب سنگین اراک، ایران بیش‌ترین استفاده را از زیر ساخت‌های موجود در راکتور آب سنگین اراک خواهد داشت. "

وضعیت: بر اساس اعلام بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در روز پنج‌شنبه 24 دی ماه، این کار انجام و کانال‌های کالندریا با بتن پر شده است.

2- کارخانه تولید آب سنگین

در برجام مقرر شده بود که: "به مدت 15 سال تمامی آب سنگین مازاد بر نیاز راکتور مدرن اراک، راکتور آب سنگین صفر قدرت و حداقل ذخیره احتیاطی لازم برای آن‌ها، به همراه مقداری که برای تحقیقات دارویی مورد نیاز است و مقداری که برای تولید محلول‌های دوتره و ترکیبات شیمیایی مورد نیاز است، مابقی برای صادرات به بازارهای بین‌المللی آماده شده و بر اساس قیمت بین‌المللی به آن‌ها تحویل می‌شود. مقدار آب سنگین با خلوص هسته‌ای برای نیازهای گفته شده در بالا، یا معادل آن در غنای دیگر قبل از راه‌اندازی راکتور اراک، 130 تن و پس از راه‌اندازی با احتساب مقدار آب سنگین داخل راکتور مدرن اراک 90 تن برآورد می‌شود. "

وضعیت: بر اساس اعلام مقامات سازمان انرژی اتمی ایران اکنون علاوه بر 130 تن آب سنگین مورد نیاز خود، حدد 40 تن آب سنگین مازاد در اختیار دارد که با وجود متعهد نبودن ایران به فروش مازاد آب سنگین قبل از برجام، 1+5 به ویژه آمریکایی‌ها تأکید دارند، قبل از اجرای برجام مازاد آب سنگین ایران نیز فروخته شود. از این روی، با توجه به محدودیت زمان آمریکایی‌ها خود حاضر شدند با واسطه آب سنگین ایران را به قیمت بین‌المللی خریداری کنند که ظاهرا قبل از اجرای برجام باید تکلیف این معامله و انتقال آب سنگین نیز روشن شده باشد.

3- ظرفیت غنی‌سازی

در برجام مقرر شده بود که:"ایران تمایل دارد تمامی سوخت مصرف شده خود را برای تمام نیروگاه‌های قدرت و تحقیقاتی در حال و آینده، برای پسماندداری یا فرآیندهای بعدی که در قرارداد مربوطه‌ای که به موقع خود، وفق قوانین و قواعد ملی، با کشور دریافت‌کننده منعقد خواهد شد، به خارج از کشور ارسال کند. ایران سطح غنی‌سازی خود را به مدت 15 سال در حد 3.67 درصد حفظ خواهد کرد. ایران ماشین‌های سانتریفیوژ و زیرساخت‌های ذیل را که با 5060 ماشین سانتریفیوژ IR-1 در تاسیسات نطنز مرتبط نیستند، از محل نصب شده خارج و در سالن B سایت نطنز تحت نظارت پیوسته آژانس قرار خواهد داد: تمام ماشین‌های سانتریفیوژ مازاد از جمله ماشین‌های IR-2m. ماشین‌های سانتریفیوژ مازاد IR-1 برای جایگزینی ماشین‌های برخورد کرده یا خراب شده بر مبنای یک به یک مورد استفاده قرار خواهد گرفت. "

وضعیت: خارج کردن ماشین‌های سانتریفیوژ مازاد بر تعداد مشخص شده در برجام اولین اقدامی بود که مقامات سازمان انرژی اتمی برای شروع اجرای تعهدات خود انجام دادند چرا که کاری زمان‌بر و حساس بود. سانتریفیوژهای مازاد بر اساس اعلام مقامات سازمان انرژی اتمی در انباری در سایت‌های نطنز و فردو تحت نظارت آژانس نگهداری می‌شوند.

4- تحقیق و توسعه سانتریفیوژها

در برجام از جمله مقرر شده بود که:"ایران تحقیق و توسعه غنی‌سازی خود را به گونه‌ای که برای جمع‌آوری اورانیوم غنی‌شده نباشد، ادامه خواهد داد. ایران به مدت 10 سال و براساس برنامه تحقیق و توسعه خود، تست ماشین‌های سانتریفیوژ با استفاده از اورانیوم فقط شامل IR-4 و IR-5 و IR-6 و IR-8 می‌شود. تست مکانیکی بر روی دو ماشین از هر نوع، فقط بر روی IR-2m و IR-4 و IR-5 و IR-6 و IR-6s و IR-7 و IR-8 خواهد بود. ایران ماشین‌ها را با یا بدون استفاده از اورانیوم خواهد ساخت یا تست می‌کند که در این برجام آمده باشد.

وضعیت: ایران اقدامات لازم در حوزه تحقیق و توسعه سانتریفیوژها و از جمله موارد فوق را در دستور کار قرار داده است.

5- کارخانه غنی‌سازی سوخت فردو

در برجام از جمله مقرر شده بود که: به مدت 15 سال، ایران در فردو، فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه مربوط به غنی‌سازی اورانیوم نخواهد داشت و هیچ‌گونه مواد هسته‌ای نگهداری نخواهد کرد. ایران به مدت 15 سال تا 1044 عدد ماشین سانتریفیوژ IR-1 را در یکی از سالن‌های فردو نگهداری خواهد کرد که از آن: دو زنجیره که قبلاً UF6 به آن‌ها تزریق نشده است، برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار اصلاح خواهند شد. تبدیل به تولید ایزوتوپ‌های پایدار برای این زنجیره‌ها در فردو بر اساس یک مشارکت مشترک بین کشور روسیه و ایران بر مبنای ترتیباتی که متقابلاً بر روی آن توافق خواهد شد، صورت می‌پذیرد.

وضعیت: ایران اقدامات لازم در حوزه کارخانه غنی‌سازی سوخت فردو و از جمله موارد فوق را اجرا کرده است.

6- سایر جنبه‌های غنی‌سازی

در برجام مقرر شده بود که: "ایران به تعهدات داوطلبانه خود آن‌گونه که در برنامه دراز مدت غنی‌سازی و تحقیق و توسعه غنی‌سازی خود به عنوان بخشی از اظهاریه اولیه پروتکل الحاقی ارایه کرده است، پایبند خواهد ماند. تا قبل از روز اجرا ضروری است تا یک مدل و نمونه توافقی شامل شرح انواع مختلف سانتریفیوژها (IR-1 و IR-2m وIR-4 وIR-5 و IR-6 و IR-6s وIR-7 و IR-8) و تعاریف مربوطه تهیه شود. تا قبل از روز اجرا ضروری است تا یک پروسه و روند توافقی برای اندازه‌گیری داده‌های مربوط به کارکرد سانتریفیوژهای IR-1 و IR-2m و IR-4 تهیه شود. "

7- ذخایر اورانیوم و سوخت

در برجام از جمله مقرر شده بود که: تمام اورانیوم غنی شده مازاد بر 300 کیلو گرم گاز UF6 (یا معادل آن در ترکیب‌های شیمیایی دیگر) با غنای تا 3.67 درصد، یا به سطح غنای طبیعی رقیق خواهد شد و یا این که در بازارهای بین‌المللی که به خریدار تحویل شود در مقابل برگشت اورانیوم با غنای طبیعی که به ایران تحویل داده شود، فروخته خواهد شد.

وضعیت: تبادل سوخت با روسیه انجام شد. بنا به گفته بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی: کمتر از 11 تن مواد هسته‌ای غنی شده در ازای بیش از 200 تن کیک زرد تبادل شده است. انتقال سوخت ایران به روسیه بعد از آن صورت گرفت که محموله کیک زرد به طور کامل به ایران منتقل و از کیفیت آن اطمینان حاصل شد. محاسبه 11 تن مواد هسته ای ایران از محاسبه مواد هسته‌ای 3.5 درصد، 20 درصدی و صفحات سوخت نیمه ساخته براساس معیارهای فنی، تجاری و قیمت بین‌المللی صورت گرفت.

8- ساخت سانتریفیوژ

در برجام مقرر شده است که: "ایران بر اساس برنامه خود، ذخیره ماشین سانتریفیوژ IR-1 موجود در انبار خود را که مازاد بر تعداد 5060 عدد ماشین سانتریفیوژ IR-1 در نطنز و ماشین‌های سانتریفیوژ IR-1 نصب شده در فردو هستند را برای جایگزینی ماشین‌های خراب یا برخورد کرده، استفاده خواهد کرد. هر زمان طی مدت 10 سال از شروع اجرای برجام، سطح موجودی ماشین سانتریفیوژ IR-1 به 500 عدد یا کم‌تر از آن رسید، ایران می‌تواند این سطح از موجودی را با از سرگیری تولید ماشین‌های IR-1 با نرخ تعداد متوسط ماهانه ماشین‌های برخورد کرده، بدون این که از سطح ذخیره 500 عدد تجاوز کند، حفظ کند. "

9- تکمیل مدالیته‌ها و ترتیبات خاص مربوط به هر تأسیسات

10- پروتکل الحاقی و کد اصلاحی 3.1

در برجام مقرر شده است که: ایران اجرای موقت پروتکل الحاقی را بر طبق بند ب ماده 17 پروتکل الحاقی تا زمان اجرایی شدن قانونی آن به آژانس اعلام کرده و متعاقبا تصویب و اجرایی شدن آن‌را مطابق نقش‌ رییس‌جمهور و مجلس درخواست می‌کند. همچنین ایران اجرای کامل کد اصلاحی 3.1 را به عنوان بخشی از ترتیبات فرعی موافقت‌نامه جامع پادمان‌های ایران تا زمانی که موافقت‌نامه پادمان‌ها اجرا می‌شود را به آژانس اطلاع می‌دهد.

وضعیت: ایران و آژانس برای اجرایی شدن این موضوع آماده شده‌اند. خبرهایی از آمادگی تعداد زیادی از بازرسان آژانس برای حضور در ایران منتشر شده است. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی به ایسنا گفته که سازوکار حضور بازرسان مثل تعیین سفیران در کشورهای دیگر است، آژانس تعدادی از بازرسان را معرفی و مشخص می‌کند و کشور پذیرنده باید بررسی کرده و آن‌ها را تایید کند که این پروسه حدود 3 ماه به طول می‌انجامد. این روند برای تمام کشورهای عضو صادق است و با اجرای پروتکل الحاقی حدود 130 بازرس تعیین می‌شوند که البته این تعداد هم‌زمان در داخل ایران نخواهند بود.

11- شفافیت در خصوص ساخت قطعات سانتریفیوژ

در برجام مقرر شده است که: "ایران یک موجودی اولیه از همه لوله‌های روتور سانتریفیوژ و بیلوز و گزارش‌های بعدی در رابطه با تغییرات انجام شده بر روی این موجودی را برای آژانس فراهم کرده و به آژانس اجازه خواهد داد تا این موجودی را با شمارش و کدگذاری، و از طریق محدودسازی و مراقبت برای همه لوله‌های روتور سانتریفیوژ و بیلوز شامل همه سانتریفیوژهای موجود و جدید، راستی‌آزمایی کند. ایران همه مکان‌ها و تجهیزات محدود به ماشین‌های فرم‌دهی سرد، ماشین‌های پیچش الیاف و قالب‌های ساخت روتور را که به قصد تولید لوله‌های روتور و بیلوز مورد استفاده قرار می‌گیرند، را اعلام کرده و به آژانس برای پایش مداوم شامل محدودسازی و مراقبت بر روی این تجهیزات جهت راستی‌آزمایی که این تجهیزات که برای تولید سانتریفیوژهایی استفاده می‌شوند که فقط برای فعالیت‌های مشخص در این برجام مشخص شده‌اند، استفاده می‌شوند. "