در سال 1354 براساس طرح مشترکی میان دانشگاه کالیفرنیا و موزه لس‌آنجلس آمریکا و متخصصان ایرانی، تیمی از محققان از آمریکا به مراغه برای اکتشاف فسیل در این منطقه، که یکی از چهار منطقه مهم دنیا از نظر ذخائر فسیلی است، سفر کردند. در طی دو سال مقادیر زیادی فسیل کشف شد و به موزه ملی طبیعی ایران منتقل شد.
به گزارش آنا، بخشی از این فسیل‌ها در داخل ایران کدگذاری و شناسایی شدند و بخش دیگری نیز برای کدگذاری به آمریکا فرستاده شدند. ایران در واقع، این کار را برای افزایش ظرفیت علمی در مورد فسیل‌ها انجام شد. قرار بود که این فسیل‌ها بعد از تحقیق به ایران برگردند اما در همان زمان انقلاب اسلامی اتفاق افتاد و از همین رو به کل همکاری‌های دو کشور متوقف شد و پروژه مشترک فسیل‌های مراغه نیز جزو همین پروژه‌ها بود.
به گفته داریوش کریمی، مدیرکل دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست، چندین سال بعد از آن پرونده فسیل‌ها به دیوان داوری لاهه ارجاع شد تا مورد بررسی قرار گیرد، از سال 63 تا 93 سازمان حفاظت محیط زیست این پروژه را در دیوان لاهه پیگیری کرد و در سال‌های 92 و 93 با گشایشی که از نظر گفت‌وگو بین دو کشور رخ داد، این مسئله در دستور کار دیوان لاهه قرار گرفت.
کریمی افزود: «بعد از آن دو طرف لوایح متعددی برای ارسال فسیل‌ها به ایران تعیین کردند و شهریور 93 نشستی با حضور نمایندگان دو طرف به عنوان جلسه استماع در دیوان لاهه برگزار شد و قضات بعد از استماع مستندات به این جمع‌بندی رسیدند که آمریکا باید فسیل‌ها را به ایران بازگرداند».
کریمی همچنین گفت: «در این پرونده فقط سازمان حفاظت محیط زیست و دانشگاه کالیفرنیا درگیر نبودند، بلکه چهار نهاد شامل سازمان حفاظت محیط زیست، مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری، نماینده ایران در دیوان لاهه و دفتر حفاظت منافع ایران در واشنگتن پیگیر این موضوع بودند».
با توجه به طولانی شدن این موضوع مشترک بین ایران و آمریکا، روشن شدن موضوع نیازمند مذاکرات فراوان بود تا اطلاعات دقیق مبنی بر اینکه چه تعداد فسیل در آمریکا است.
به گفته کریمی، زمانی که اکتشاف انجام شد اعلام شده بود حدود 3000 قطعه فسیل از مراغه کشف و استخراج شد که از این تعداد 1500 قطعه در ایران بود، بنابراین انتظار داشتیم هزار و 500 قطعه را از آمریکا دریافت کنیم. برخی از فسیل‌ها پیش از آنکه شناسایی و کدگذاری شوند به آمریکا ارسال شده بود، بنابراین تخمین تعداد دقیق آنها سخت بود، در این فاصله نیز تعدادی از دانشجویان ایرانی در آمریکا روی این فسیل‌ها کار کردند که در نهایت اطلاعات آنها را نیز جمع‌آوری کردیم.
وی ادامه داد: بعد از 20 روز کار مشترک 1351 فسیل شناسایی و تعیین اصالت شدند و در فهرست مربوط به توافق‌نامه دو کشور ثبت شد.
مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: «تعدادی از فسیل‌ها در قالب توده به آمریکا فرستاده شده بودند که در این مدت همچنان در قالب توده باقی ماندند و فسیل‌های موجود در آنها استخراج نشد، بنابراین انتظار می‌رود تعدادی فسیل در این توده‌ها موجود باشد».
وی افزود: «قرار است دو کار علمی و تحقیقاتی روی فسیل‌ها انجام شود و این در حالی است که تمام آنها در موزه تاریخ طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست نگهداری می‌شود».
علی اصغر مبارکی، مدیر کل دفتر تاریخ موزه طبیعی و ذخایر ژنتیک سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این نشست خبری اعلام کرد که براساس تخمین‌ها، این فسیل‌ها متعلق به جانورانی شبیه به غزال، کرگدن، زرافه، اسب و فیل است و قدمت آنها به 8 تا 9 میلیون سال پیش برمی‌گردد.
مبارکی در پاسخ به سوال خبرنگار آنا در مورد اطلاعاتی که آمریکایی‌ها از این فسیل‌ها در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار داده، گفت: «با دریافت فسیل‌ها تعداد 30 مقاله چاپ شده و دو گزارش 800 صفحه‌ای که توسط محق
قان آمریکایی درباره این فسیل‌ها تهیه شده بوده نیز دریافت کردیم و از این رو بانک اطلاعاتی غنی از این فسیل‌ها در اختیار داریم».
وی افزود: «براساس ماده 8 قراردادی که با آمریکا امضا کردیم، ایالات متحده متعهد می‌شود چنانچه یک فسیل بعد از ارسال به ایران به هر شکلی پیدا شود، این دولت ملزم به عودت فسیل و دادن خسارت به ایران است».
