همه ما فیلم‌های خارجی را با زیرنویس می‌بینیم و این را امری بدیهی می‌دانیم؛ اما تابه‌حال فکر کرده‌اید چه کسانی این عبارات را زیر فیلم‌ها می‌نویسند تا ما بتوانیم فیلم‌های روز دنیا را ببینیم؟!
مهر نوشت: «-فیلم جدید چی داری؟ -زیرنویس خوب داره؟ -آره!»، «-قسمت جدید سریال اومده؟ -زیرنویس هماهنگ هم داره، چه سریع ترجمه کردن!» اگر اهل فیلم و سریال خارجی باشید، حتما این جمله‌ها را شنیده‌اید. بزرگترین معضلی که اهل فیلم‌ها با آن روبرو هستند، زیرنویس خوب و دقیق و البته هماهنگ شده است و با اینکه با استفاده از نرم‌افزارها به راحتی می‌توان زمان‌بندی زیرنویس‌های مختلف را هماهنگ کرد، اما وقتی زیرنویس دُرُست باشد، لذت دیگری دارد. با وجود مهم بودن ارزش زیرنویس و ترجمه شاید کمتر به نویسنده آن‌ها فکر کنیم یا با فکری گذرا از آن‌ها عبور کنیم و بعد از اینکه فیلم شروع می شود، دیگر نامی که در ابتدای فایل دیده‌ایم برای‌مان اهمیت چندانی نداشته باشد. البته ممکن است اگر این زیرنویس خوب نباشد، صدای‌مان در بیاید که این چه وضع زیرنویس است!
مترجم‌هایی که زیرنویس فیلم‌ها را حاضر می‌کنند، بدون شک از نادیده‌ترین افراد در صنعت و بازار پرسود دانلود فیلم و سریال هستند. آن‌ها ساعت‌های طولانی برای ترجمه وقت می‌گذارند و با سرعت و دقت سعی می‌کنند اولین فایل را برسانند و در عین حال دقیق و صحیح هم باشد، اما در نهایت به جز آمار دانلود و چند کامنت که پای فایل‌های زیرنویس‌شان در سایت‌ها گذاشته می‌شود، چیز دیگری بدست نمی‌آورند.
ایده اینکه سراغشان برویم از همینجا شروع شد که آن‌ها را افرادی با اطلاعات و سواد بالا دانستیم که کارشان دیده نمی‌شود و البته سودی هم از این کار نمی‌برند. اما پیدا کردن‌شان کار سختی بود! با اینکه بسیاری‌شان آدرس ایمیل را ضمیمه زیرنویس می‌کنند، اما به نظر می‌رسد این روزها چک کردن ایمیل مانند قدیم چندان رونق نداشته باشد و ایمیل‌های زیاد ما به این اسم‌ها بعد از بیشتر از سه هفته جواب داد؛ با یک نفرشان که ارتباط گرفتیم، بقیه را هم پیدا کردیم. حرف مشترک همه‌شان این بود که از روی علاقه این کار را انجام می‌دهند و درآمد چندانی ندارند که بخواهند روی ترجمه زیرنویس به عنوان شغل حساب باز کنند. بعضی‌های‌شان قدیم‌تر هستند که اول سراغ آن‌ها رفتیم.
عماد/ ۲۳ ساله، لیسانس مدیریت بیمه، تهران/ خوشحالیم که فیلم‌ها را با زیرنویس ما می‌بینید
عماد ترجمه را از ۱۴ سالگی شروع کرده، با اعتماد به نفس حرف می‌زند و اطلاعات زیادی هم از این کار دارد. این‌طور تعریف می‌کند «از ۸-۷ سالگی کلاس زبان را به شکل مستمر می‌رفتم و وقتی ۱۴ ساله شدم باید آزمون تافل شرکت میکردم که چون محدودیت زمانی داشت، تصمیم گرفتم ادامه ندهم؛ اما برای اینکه زبان یادم نرود، تصمیم گرفتم زیرنویس فیلم‌ها را ترجمه کنم و بعد آن‌ها را در سایت‌های زیر نویس آپلود میکردم، در این زمان اتفاق جالب این بود که زیرنویسی که گذاشته بودم، مورد توجه قرار گرفت و بارها دانلود شده بود. در آن زمان چون مدرسه‌ای بودم و اوقات فراغت زیادی هم داشتم، فرصت اینکه روی ترجمه فیلم‌ها کار کنم را داشتم و همه را روی سایت‌های زیرنویس قرار می‌دادم. کمی بیشتر از یک سال بعد با چند نفر از دوستانم سایتی را اه‌اندازی کردیم که در آن فیلم و زیرنویس‌ها را برای دانلود قرار می‌دادیم و تقریبا جز اولین‌ها بودیم و سایتمان جزو پرمخاطبین‌ها قرار گرفته بود و با ۸۰-۷۰ هزار نفر مخاطب در روز حجم بالایی از سایت ما دانلود می‌کردند. اما بعد از مدتی ماجرای فیلترها اتفاق افتاد که ما هم به دنبال قانونی کردن سایت بودیم، چندباری رفع فیلتر شدیم اما ماجراها به قدری زیاد شده بود که خسته شدیم و سایت را به چند نفر از بچه‌هایی که بعد از ما آمده‌بودند، سپردیم.»
بعد از این ماجرا عماد چندسالی از دنیای ترجمه دور می‌شود که در همان زمان سایت‌های مختلفی برای دانلود راه می‌افتند و به گفته عماد حتی درآمدهای میلیونی داشتند. «امروزه سایت‌های زیادی هستند که فیلم و سریال‌ها را با زیرنویس‌هایی ارائه می‌دهند و کسب درآمد هم می‌کنند. مهم‌ترین ابزار تبلیغاتی این سایت‌های دانلود همین زیرنویس‌ها هستند که علاوه بر اینکه ۶۰-۵۰ هزار نفر آن را دانلود می‌کنند، از راه‌های مختلف مانند رایت روی دی‌وی‌دی‌ها حتی در شهرستان‌ها هم دیده می‌شوند. با این‌حال دستمزدی که به بچه‌های مترجم می‌دهند اصلا در شان کاری نیست که انجام می‌دهند، چون این سایت‌ها به واسطه فروش اکانت‌های‌شان درآمد زیادی دارند.»
آن‌ها سعی می‌کنند دوباره سایت خودشان را راه‌اندازی کنند، اما بازار به قدری اشباع شده که نمی‌توانند و بچه‌هایی که با آن‌ها کار می‌کردند به تیم‌های دیگر ترجمه می‌پیوندند، خودش این‌طور تعریف می‌کند «با اینکه هنوز تیم‌های ترجمه‌ای کار می‌کنند، اما با توجه به بازار دوبله و جمع شدن سایت‌های غیرمجاز، کم‌کم این حوزه کمرنگ می‌شود و شاید منطقی‌ترین کاری که مترجم‌ها می‌توانند انجام دهند، کار در استودیوهای دوبله باشد.»
عماد می‌گوید ترجمه زیرنویس کاری است که هیچ درآمدی ندارد و عشق و علاقه آن‌ها را در کار نگه می دارد. «وقتی آمار دانلودها بالا می‌رفت و مخاطبان کامنت می‌گذاشتند و از زیرنویس‌ها تشکر می‌کردند، حال ما هم خوب می‌شد و همین موضوع انرژی ما برای ادامه کار بود. برای مثال همان سال‌های اولی که این کار را شروع کرده بودم، نیمه‌شب بیدار بودم که نسخه بی‌کیفیت و اولیه «بنجامین باتن» روی سایت‌ها آمد، ساعت ۳ صبح بود و من مشغول ترجمه آن شدم که تا ساعت ۱۰ شب طول کشید و بعد آن را آپلود کردم. این تنها زیرنویس برای آن فیلم بود که دیگر کسی هم ترجمه نکرد و هنوز هم زیرنویسی است که من ترجمه کرده‌ام! این اتفاقات حال آدم را خوب می‌کند. یک‌بار هم فیلمی آمد که زیرنویس کره‌ای داشت و مجبور شدم ترجمه شنیداری کنم و با توجه به اینکه دوهزار خط داشت، کار سختی بود، اما بازخوردهای خوبی که از مردم می‌گرفتیم، حال ما را خوب می‌کرد. حالا که دیگر خیلی کار نمی‌کنیم، اما خوشحالیم که طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۰۱۲ اسم ما پای بیشتر زیرنویس فیلم‌ها و سریال‌های مختلف خورده است.»
مهرزاد جعفری/ ۲۶ ساله، لیسانس اکتشافات معدن، تهران/ صنف زیرنویس را تشکیل دادیم!
مهرزاد راهش را در دنیای سینما و تئاتر پیدا کرده و حالا علاوه بر ترجمه کتاب و نمایشنامه، روی صحنه هم می‌رود. اما ماجرای ترجمه زیرنویس‌هایش از سال پیش‌دانشگاهی شروع می‌شود «آن زمان سریال در حال پخش بود و ما خانوادگی مخاطب آن بودیم، فصل ۶ که آمده بود، زیرنویس نداشت و ما هم خیلی منتظرش بودیم، من همه‌جا دنبال زیرنویس آن بودم تا اینکه یکی از دوستان به من گفت «وقتی زبان خوبی داری چرا خودت ترجمه نمی‌کنی!» این حرف باعث شد خودم قسمت اول فصل ۶ لاست را ترجمه کنم بعد هم در سایت‌ها آپلود کردم، از این‌کار خوشم آمد و با توجه به استقبال دیگران قسمت‌های بعدی را هم ترجمه کردم. همین سریال من را به دنیای ترجمه و زیرنویس کشاند و تیم ترجمه داشتیم و کار می‌کردیم. البته درآمدی نبود و حتی خودمان باید پول وسط می‌گذاشتیم، با این‌حال علاقه به این کار زیاد بود. همین الان هم بعضی از سریال‌هایی که چند سالی است خودم ترجمه کردم، را انجام می‌دهم، اما دیگر خیلی درگیر این کار نیستم.»
مهرزاد بزرگترین دردسری که برای زیرنویس‌ها وجود دارد را موازی‌کاری می‌داند و این‌طور توضیح می‌دهد: «اوایل که کارمان را شروع کرده بودیم با دیگر بچه‌ها صنف تشکیل داده بودیم و برای خودمان پیمان‌هایی را قرار دادیم، یکی از آن‌ها این بود که موازی‌کاری انجام ندهیم، وقتی تیمی ترجمه یک سریال را شروع می‌کند، تیم دیگری هم مشغول نشود، البته همیشه بودند افرادی که این شرایط را بهم می‌زدند که ما با آن‌ها برخورد می‌کردیم. برای مثال ما قانونی داشتیم که قسمت اول فصل اول هیچ سریالی انحصاری نیست، اما وقتی تیمی مشغول شد، دیگر کسی سراغ آن نمی‌رود یا اینکه هیچکسی از فصل چهار یک سریال ترجمه را شروع نمی‌کند. من اصلا نمی‌فهمم وقتی زیرنویس خوبی برای یک اثر وجود دارد، چرا فرد دیگری هم باید دست به کار شود؟ حتی گاهی اتفاق می‌افتاد که بعضی‌ها تنها چند خط از زیرنویس یکی دیگر را تغییر می‌دهند و به نام خودشان منتشر می‌کنند! ما ترجمه می‌کنیم که به آدم‌هایی که می‌خواهند زبان یاد بیگرند یا فیلم‌ها را راحت ببینند، کمک کنیم، اما بعضی‌ها می‌ایند که معروف شوند یا سایت‌شان دیده شود و درآمد داشته باشند، اهداف جدیدی جای قبلی‌ها را گرفته که اصلا خوب نیست.»
آرین دراما/ ۲۲ ساله، دانشجوی فیلم و سینما، آلمان/ مخاطب حق دارد با زیرنویس خوب، فیلم ببیند
آرین در حال حاضر در رشته فیلم و سینما در آلمان تحصیل می‌کند، او هم ترجمه را از ۶ سال قبل و کاملا اتفاقی شروع کرده است، «آن زمان سریال می‌دیدم و یادم است فصل دوم یکی از سریال‌ها زیرنویس نداشت و من هم اشتیاق زیادی به دیدن ادامه سریال داشتم که تصمیم گرفتم خودم آن را ترجمه کنم و بعد از آن دیگر کار را شروع کرده بودم. اما سه سال اول بدون هیچ درآمد و تنها از روی علاقه و اشتیاق خودم به دنیای سینما و تلویزیون کار میکردم. اما بعد از آن درآمد هم داشتم.»
آرین می‌گوید دلایل زیادی برای ترجمه کردن دارد. «اوایل بیشتر برای تقویت زبان بود، اما از وقتی به زبان انگلیسی مسلط شدم ترجمه به عنوان تمرین محسوب می‌شد. از طرف دیگه به کارهای بعضی از کارگردانهای بزرگ یا سریال‌های خاص و قوی تلوزیون علاقه زیادی دارم و دوست داشتم متن آن‌ها را هم ترجمه کنم و با مخاطبین به اشتراک بگذارم. البته این نکته هم هست که اکثر کسانی که زیرنویس فیلم و سریال ترجمه می‌کنند، اطلاعات کامل و درستی از زبان انگلیسی و ادبیات فارسی ندارند و خیلی اتفاق می‌افتد که فیلم‌های شاخص سینما با اینکه چند زیرنویس فارسی دارند، باز هم هیچکدامشان از کیفیت خوبی برخوردار نبودند، این موضوع باعث مبهوم شدن مفهوم فیلم می‌شود و مخاطب نمی‌تواند منظور دقیق آن‌را متوجه شود که این واقعا اجحاف در حق مخاطب‌هایی است که بنا به هر دلیلی، مخاطب آن اثر سینمایی یا تلویزیونی هستند.»
آرین هنوز هم مشغول کار ترجمه است، البته خودش می‌گوید حجم کارهایش کمتر شده، اما نمی‌تواند از سریال‌ها و فیلم‌هایی که توجهش را جلب می‌کنند، بگذرد. «سریال «هانیبال» و فلیم شوالیه جام‌ها را خیلی دوست داشتم، اما سخت‌ترین کاری که انجام دادم، فیلم سینمایی The Big Short بود، آن را مشترک با حسین غریبی ترجمه کردیم، اما پر از اصطلاحات اقتصادی بود که ترجمه‌اش هم تقریبا یک هفته زمان بُرد که تحقیق می‌کردیم تا بتوانیم برای این اصطلاحات صحیح‌ترین معادل فارسی را پیدا کنیم. به طور کلی ترجمه فیلم‌هایی که در آن‌ها از کلماتی که معادلی در زبان فارسی ندارند، استفاده شده کار سختی است، چون مترجم باید کلمه‌ای را استفاده کند که مخاطب با اینکه اولین بارش است آن را می‌شنود، اما متوجه شود.»
رضا/ ۲۳ ساله، لیسانس عمران، ماکو/ علاقه ما را در این کار نگه داشته‌است
death stroke نام مستعارش است و تقریبا از چهار سال قبل بعد از آشنایی با انجمن‌های فیلم و سریال که در زیرنویس‌ها تبلیغ می‌شدند، وارد کار ترجمه می‌شود. «آن زمان زبانم خیلی خوب نبود، اما اولین ترجمه‌ام یک انیمیشن کوتاه از داستان اسباب بازی‌ها بود، مورد قبول قرار گرفت و وارد تیم شدم. بعد از آن مدیر ترجمه‌ای که داشتیم کمک زیادی به من کرد تا زبانم قوی شود و بتوانم حرفهای ترجمه کنم. هنوز هم ترجمه می‌کنم و در یکی از تیم‌های ترجمه عضو هستم.»
رضا هم درآمد این کار را خیلی کم می‌داند و می‌گوید: «درآمد این کار به طور کلی زیاد نیست و بستگی به سفارش دهنده دارد، اما اگر خطی حساب کنیم و در نظر بگیریم هر فیلم در حدود ۹۰۰ خط داشته باشد، ۷۰-۶۰ هزار تومان می‌دهند و اگر دقیقه‌ای حساب کنند، برای هر دقیقه ۱۳-۱۲ هزار تومان. البته وقتی عضو تیم ترجمه‌ای باشیم از همان سایت هم حقوق می‌گیریم. اما بیشتر ما از روی علاقه در این کار هستیم و همه زندگی‌مان را فیلم و سریال و زیرنویس تشکیل می‌دهد.»
ایلیا/ ۲۸ ساله، فوق‌لیسانس عمران، کرمانشاه/ تعداد دانلودها مهم‌ترین انگیزه برای ما مترجم‌هاست
ایلیا پنج سالی می‌شود فیلم و سریال ترجمه می‌کند، «در دوران کارشناسی ارشد و برای پایان‌نامه کتابچه‌ای را ترجمه کرده بودم که خوب شده بود، بعد از آن فیلم و سریال را به واسطه علاقه خودم ترجمه کردم و عضو تیم ترجمه شدم. هیچ‌وقت بحث مالی برای ما مطرح نبود و از اینکه این کار را انجام می‌دهیم لذت می‌بریم، البته در تقویت زبان و حتی تایپ هم موثر بوده است. اما کار زمان‌بَری است و الان من بیشتر سریال ترجمه می‌کنم چون زمان مشخصی دارد و می‌توان برای ترجمه آن برنامه‌ریزی کرد، اما فیلم‌ها این‌طور نیستند و هر لحظه ممکن است که اثر جدید روی سایت‌ها قرار بگیرد.»
ایلیا در ادامه حرف‌هایش می‌گوید که برای مترجم‌ها تعداد دانلودها خیلی مهم است و از همین راه هم با هم مقایسه می‌شوند و با اینکه هیچ عایدی ندارد، اما همه‌شان این کار را دوست دارند و حتی کسانی بوده‌اند که برای مدتی کار را ترک کرده‌اند اما دوباره برگشته‌اند.
کیانوش/۲۳ ساله، لیسانس عمران، مشهد/ «پَ‌نَ‌پَ» را زیرنویس کردم!
کیانوش هم ۲۳ سال دارد و درسش را در رشته مهندسی عمران تمام کرده، ساکن مشهد است و در مغازه پدرش هم کار می‌کند، او هم از روی علاقه دست به ترجمه فیلم و سریال زده و بالاخره چنر نفری او را می‌شناسند! «اهل فیلم دیدن بودم و خودم هم دانلود میکردم، در یکی از سایت‌ها فرخوانی برای مترجم می‌خواستند که شرکت کردم و قبول شدم و بعد از آن فیلم و سریال ترجمه میکردم. اولین کاری که انجام دادم هم فیلم «تلما و لوئیس» بود که خیلی هم از من وقت گرفت و دو هفته‌ای درگیرش بودم.»
کیانوش درباره تیکه‌های طنز و ایرانی که گاهی در زیرنویس‌ها وجود دارد نیز می‌گوید «بعضی فیلم‌ها کمدی هستند و حرفهای طنز زیادی دارند، ما هم در ترجمه برای اینکه بار طنز آن‌ها را نشان دهیم، از تیکه‌های طنز ایرانی استفاده می‌کنیم! البته استفاده از عباراتی مثل «پَ‌نَ‌پَ» یا «پلیس فتا حواسش به همه‌چیز هست» در یک بازه زمانی که در جامعه معروف می‌شوند، اتفاق می‌افتند و بعد از آن دیگر کاربرد ندارند.»
کیانوش در پایان می‌گوید که مدتی است دیگر کار ترجمه انجام نمی‌دهد، چون هم وقت‌گیر است، هم عایدی ندارد، اما در زمان تحصیل و دوران دانشجویی این کار خیلی خوبی بوده و به همه زیرنویس‌هایش اهمیت می‌داده و تلاش می‌کرده بهترین کیفیت را تحویل دهد.
دست همگیتون درد نکنه 
صد در صد موافقم