به گزارش
تابناک اقتصادی، تاریخ اقتصاد ایران و جهان آینه ای است تمام نما از رویدادهای اقتصادی که در گذشته رخ داده است و بیانگر ریشه های تاریخی بسیاری از واقعیت های امروز ایران و جهان است. موضوع "اقتصاد ایران و جهان در گذر زمان" در این نوشتار به وقایع تاریخی یازدهم اسفند ماه اختصاص دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم اقتصاد ایران و جهان را متاثر کرده است.
نگرانی انگلیس از کاهش قیمت کالاهای انگلیسی در ایران
11 اسفند 1301: تجديد و بازسازی روابط تجارتي ايران و روس و مساله تعرفه گمرکي قديم، اثرات محسوسي در وضع تجارت داده است. قيمت اجناس وارداتی از هند و انگليس که عمدتا در اختیار تجار انگلیسی است به شدت کاهش پیدا کرده است و قیمت اموال تجارتی ايران بالا رفته است. اين مساله موجب نگرانی و عدم رضایت انگليسی ها شده و این کشور برای مقابله با این رویداد به ایرانیان اخطار داده است که ایران اجازه ی آزادسازی تجارت را ندارد اما تجار بدون اهمیت به این اخطاریه دولت انگلستان تقاضاي آزادي تجارت را از شاه کرده اند.
اعلام نرخ اجناس در آستانه عید توسط بانک ملی
11 اسفند 1328: بانک ملی ایران گزارش اقتصادی هفتگی خود را در حوزه بازار تهران روز پنج‌شنبه یازدهم اسفند 1328 به این شرح اعلام کرد: وضع عمومی بازار به مناسبت نزدیک شدن ایام عید تا اندازه‌ای بهتر از هفته‌های گذشته بود و کم و بیش معاملاتی به نقد و به صورت نسیه انجام شد. در بهای چای تغییری روی نداد و چای شکسته کلکته هر کیلو 150 ریال، باروتی کلکته هر کیلو 135 ریال، باروتی سیلان کیلویی 110 تا 150 ریال در حدود مصرف معامله شد و قیمت قند هر کیلو 22 ریال و شکر هر کیلو 17 ریال بوده است. از آهن‌آلات، تیرآهن جور کیلویی 6 ریال و 50 شاهی (نقد و نسیه) ، لوله سفید آمریکایی شاخه‌ای 17 ریال، ورق موجی 16 ریال، نبشی شاخه‌ای 9 ریال و آهن گرد کیلویی 5/7 ریال خرید و فروش شد. معاملات نخ محکم‌تر از هفته گذشته بود، نخ 20 سهام هر بقچه 270 ریال و نخ 10 سهام هر بقچه 250 ریال داد و ستد شد و قیمت شیشه خارجی نسبت به هفته گذشته کاهش پیدا کرد و شیشه دو میلیمتری بلژیک هر مترمربع از 80 ریال به 78 ریال و دو میلیمتری فرانسه از 75 ریال به 72 ریال رسید و شیشه تولید داخل هر مترمربع 50 ریال خریدار داشت وکاغذ روزنامه ورقی هر کیلو 11 ریال، الوان 60 گرمی هر کیلو 12 ریال، تحریر چهار ورقی سوئدی جور کیلویی 14 ریال بود.
آغاز به کار لوکوموتیوهای زاپاس
11 اسفند 1338: چهارشنبه یازدهم اسفند سال 1338 یک مقام آگاه در راه‌آهن به خبرنگاران گفت: تعداد باجه‌های فروش بلیت راه‌آهن افزایش یافته و این تصمیم به علت مراجعه رو به افزایش گروه کثیری از مسافران ایام عید به ایستگاه راه‌آهن اتخاذ شده است.وی افزود: برای اینکه کار مردم راه بیفتد مامورین فروش بلیت راه‌آهن از ساعت 8 صبح تا 8 شب مشغول فروش بلیت می‌باشند و کلیه لوکوموتیوهای دیزل راه‌آهن که به‌صورت ذخیره و زاپاس خاموش بودند، به سرویس گذارده شده‌و آماده خدمت هستند.وی گفت: مامورین دپوهای راه‌آهن و کارگران و تعمیرکاران و مهندسین و روسای ایستگاه‌ها برای تامین رفت‌وآمد قطارها که در ایام عید فوق‌العاده افزایش خواهد یافت، از هم‌اکنون آماده شده‌اند.مقام مزبور اضافه کرد: امسال به علت وجود تعداد واگن کافی به هر تعداد مسافر که مراجعه نماید، بلیت فروخته خواهد شد. به گفته او، اکنون در ایستگاه تهران جمعا 30 باجه مشغول فروش بلیت به مسافرین هستند و هرکس هر روز و هر موقع مراجعه کند، موفق به دریافت بلیت خواهد شد.
اجرایی شدن قانون مقررات 25 ساله تهران
11 اسفند 1347: سال 1347 مقررات مربوط به محدوده 25 ساله تهران به اجرا درآمد و ایجاد ساختمان و دادن خدمات شهری در خارج از محدوده ممنوع شد. به همین سبب بهای این اراضی (خارج از محدوده) تا حد سقوط آزاد ارزان شد و این سقوط بها ثابت کرد که به‌رغم قانون معاملات بازرگانی که معاملات مستغلات را از ردیف این معاملات خارج ساخته بود، خرید و فروش مستغلات در ایران وارد معاملات بورس شده بود. البته بعدها، این مقررات نادیده گرفته شد و گروهی از فرصت به‌دست آمده استفاده کردند و بدون کسب پروانه، حتی در ساعات شب در اراضی خارج از محدوده از جمله اراضی متعلق به غیر به ساختن خانه سرگرم شدند و بدون مجوز، آب و برق دولتی به این ساختمان‌ها وصل کردند و مشکلات شهری تهران و گسترش بی‌رویه شهر از همان زمان آغاز شد.
محدود کردن جمعیت تهران و ایجاد منطقه مجاز برای ساختن مسکن در آن، ده‌ها سال پیش از طرح محدوده 25 ساله توجه دولت‌ها را به خود جلب کرده بود. یک مورد از این تلاش مربوط به نتایج سرشماری 11 اسفند 1318 است. به تهرانی‌ها دستور اکید داده شده بود تا در این روز از خانه‌های خود خارج نشوند تا سرشماری (شمارش یکایک افراد توسط کارکنان اداره سرشماری) دقیق باشد. پس از انجام این سرشماری اعلام شد که جمعیت تهران 540 هزار نفر است. این رقم مورد تحلیل کارشناسان و استادان دانشگاه تهران قرار گرفت و هشدار آنان نگرانی دولت وقت را برانگیخت زیرا که اشاره به مساله تغذیه و بهداشت این جمعیت در صورت بروز جنگ و نیز سیل و زلزله شده بود که تهران در معرض هر دو خطر است و تاکید شده بود که تهران هرچه بزرگ‌تر شود نقطه ضعف دولت هم ابعاد بیشتری پیدا می‌کند. در پی این بحث قرار شد که به منظور جلوگیری از افزایش جمعیت تهران و حومه آن طرحی با ضمانت اجرایی سخت تهیه شود که 18 ماه بعد ایران به اشغال نظامی متفقین درآمد و موضوع منتفی شد.
آغاز به کار صندوق بین المللی پول
29 فوریه 1947: صندوق بین المللی پول یک نهاد پولی مستقل جهانی است که در سال 1947 به وجود آمد و هیچ ارتباط تشکیلاتی با سازمان ملل ندارد. این سازمان اقتصادی در سال 1945 بر اساس موافقتنامه برتن وودز تاسیس شد و از سال 1947 فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. این سازمان اهداف مهمی چون بسط همکاری بین‌المللی در زمینه مسائل پولی و رفع محدودیت‌های ارزی، تثبیت نرخ‌های ارز، و تسهیل کارکرد نظام پرداخت‌های چند جانبه بین کشورهای عضو را دنبال می‌کند. در سال ۱۹۸۸ صندوق دارای ۱۵۱ عضو بود. مفاد قرارداد صندوق از کشورهای عضو می‌خواست تا نرخ ارزی را رعایت کنند که نوسان‌های آن محدود به ۱+ درصد ارزش اسمی ارز باشد. این سازمان امروزه بر اجرای سامانه پولی بین المللی نظارت دارد. هدف از تشکیل صندوق عبارت است از:
• گسترش همکاریهای پولی بین‌المللی و تسهیل رشد متوازن تجارت بین‌الملل
• ایجاد سامانه باثبات ارزی بین اعضا و پرهیز از رقابت در کاهش نرخ ارزها
• تهیه منابع لازم از طریق منابع عمومی صندوق، به منظور کمک به کشورهای عضو دارای کسری تراز پرداختها
درگذشت نظریه پرداز اقتصاد کشاورزی
29 فوریه 1979: تئودور شولتز (Theodore W. Schultz) اقتصاددانی است كه آثار او در زمینه اقتصاد كشاورزی و به‌ویژه تجزیه و تحلیل سیاست‌های كشاورزی در كشورهای در حال توسعه موجب شد كه جایزه نوبل در اقتصاد را همراه با آرتور لوییس نصیب خود كند. شولتز همچنین در اشاعه آثار و عقاید دیگران سهم زیادی دارد. او گرچه مبدع نظریه سرمایه انسانی نیست، ولی در نطقی تحت عنوان «سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی» كه در سال 1960 به مناسبت انتخاب خود به ریاست انجمن اقتصاددانان آمریكا ایراد نمود،توجه عموم مراكز تحقیقاتی را به این موضوع جلب كرد و بنابراین شاید بتوان او را پدر نظریه سرمایه انسانی به حساب آورد. شولتز در سال 1902 در شهر آرلینگتون در ایالت داكوتای آمریكا و در یك خانواده آلمانی‌الاصل متولد شد و در رشته اقتصاد كشاورزی در دانشگاه داكوتای جنوبی تحصیل كرد و لیسانس خود را در سال 1926 گرفت. او برای ادامه تحصیل به دانشگاه ویسكانسین رفت و در سال 1928 فوق لیسانس و در سال 1930 دكترای خود را از این دانشگاه گرفت. اولین كار تدریس او در كالج دولتی آیووا بود كه توانست تعداد قابل ملاحظه‌ای از اقتصاددانان جوان را در این كالج كه اقتصاد كشاورزی را با جامعه‌شناسی روستایی تركیب كرده بود، گرد آورد. او در سال 1943 به استادی دانشگاه شیكاگو رسید و در یك دوره 10 ساله چهار كتاب انتقادی در مورد برنامه‌های كشاورزی آمریكا منتشر كرد كه آخرین آن كتاب درسی مهمی است تحت عنوان «تشكیلات اقتصادی كشاورزی» كه در سال 1953 منتشر شد. كتاب مهم دیگری كه شولتز در اقتصاد آموزش و پرورش تالیف كرد، «ارزش اقتصادی آموزش و پرورش» نام دارد كه در سال 1963 انتشار یافت. او در سال 1972 موفق به دریافت مدال «فرانسیس ا.والكر» از انجمن اقتصاددانان آمریكا شد و در سال 1976 به اخذ مدال «ارنست المیرست« انجمن بین‌المللی اقتصاد كشاورزی نائل آمد. شولتس در سخنرانی مهم خود با عنوان «سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی» در سال 1960 توجه کلیه صاحب‌نظران را به سرمایه انسانی جلب کرد. شولتس معتقد است رشد اقتصادی پیش فرض مهم و لازم‌الاجرایی برای صنعتی شدن است. شولتس به فقیر و در عین حال کارآ بودن کشاورزان صنعتی جهان سوم معتقد بود. به نظر شولتس، کشاورزان سنتی، «انسان‌های اقتصادی» منطقی‌ای هستند و عدم اشتیاق ظاهری آنها به نوآوری ناشی از نامشخص بودن بازده در کشاورزی است که با فقدان خدمات دولتی به کشاورزان، قیمت‌های تبعیضی و سیاست‌های مالیاتی دولت‌ها در کشورهای جهان سوم تشدید می‌شود. وی معتقد است مهم‌ترین علت وجود فقر روستایی در کشورهای جهان سوم، برنامه‌ریزی‌هایی است که بیشتر به شهرها توجه دارد.
منابع:
1.آرشیو دنیای اقتصاد
2.ویکی پدیا
