گمرک جمهوری اسلامی ایران سخنان برخی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری را «سعی بر سیاه نمایی و ارائه آمار غلط درباره میزان ورود کالای قاچاق به کشور» دانست و متن نامه رییس این سازمان به نامزدها را برای تشریح وضع موجود منتشر کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، «مسعود کرباسیان» در این نامه که خطاب به «سیدمصطفی آقامیرسلیم، سیدابراهیم رئیسی، محمدباقر قالیباف و سیدمصطفی هاشمی طبا» نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری نوشته، دستاوردهای دولت یازدهم در کاهش میزان ورود کالای قاچاق به کشور و افزایش درآمدهای گمرک را توضیح داده است.
در متن این نامه آمده است: اعمال تحریم های اقتصادی پیش از برجام، پیامدهای بسیاری را در حوزه تجارت خارجی به دنبال داشت. این پیامدها مراحل مختلف فرایند ورود و ترخیص کالا را با چالش هایی روبرو می کرد که می توان به قطع تعامل با کشورهای طرف معامله اشاره کرد.
کرباسیان افزوده است: تأثیر تحریم در رابطه تجاری با کشورهای طرف معامله از 2 منظر قابل بررسی است. از یک سو کشورهای تحریم کننده از عرضۀ مستقیم کالاهای تولیدی خود برای ورود به کشور تحریم شونده خودداری کرده وبه همین دلیل، کالاهای مورد نیاز کشور، تنها از طریق دور زدن تحریم ها و به واسطه گری کشورهای دیگر و در نتیجه با هزینۀ بیشتر و پرداخت حق واسطه گری و سایر هزینه های مرتبط با مخاطرات مورد مطالبۀ کشور واسطه،به دلیل پایبند نبودن به مقررات تحریم ها توسط آن کشور، وارد می شد.
از سوی دیگر، امکان معاملۀ تجاری مستقیم با کشورهای تحریم کننده نیز میسر نشد و از این رو تعیین تعدد کشورهای هدف صادراتی نیز غیرممکن و فقط به چند کشور خاص محدود شده بود.
وی درباره اثر برجام بر رفع این مشکلات ادامه داده است: پس از رفع تحریم ها، کشورهای تحریم کننده برای دستیابی مستقیم و بی واسطه به بازارهای ایران، بلادرنگ وارد مبادلات تجاری شده و عرضۀ مستقیم کالاهای خود را به ایران آغاز کرده اند.
همچنین درحوزه حمل و نقل تا قبل از برجام شرکت های حمل و نقل بین المللی بزرگ و خطوط معتبر کشتیرانی بین المللی بالاخص اروپایی مجبور بودند برای رساندن کالا به ایران به امارات رفته و در ادامه محموله های خود را با استفاده از کشتی های کوچک تر و رویه ترانشیپمنت از بنادر حوزه خلیج فارس به بنادر ایران منتقل کنند که این امر باعث افزایش هزینه های حمل و نقل و در نهایت بهای تمام شده کالای وارداتی در عبور از مرزها می شد.
از سوی دیگر صادر کنندگان نیز مجبور بودند برای حمل دریایی نیز ابتدا کالای خود را به یکی از بنادر کشورهای مجاور نظیر امارات انتقال و سپس با استفاده از خطوط کشتیرانی بین المللی به مقاصد ذیربط منتقل کنند؛ در حالی که پس از اجرای برجام، هزینه حمل و نقل و تخلیه بار کشتی ها در بنادر نیز کاهش قابل توجهی یافته است و با اجرایی شدن برجام کشتی های ایرانی و خارجی به راحتی در تمام بنادر دنیا و همچنین خلیج فارس تردد می کنند. در شرایط کنونی باید با شتاب بیشتری روند حمل ونقل دریایی توسعه یابد. در حوزه حمل و نقل هوایی نیز مسیرهای جدید پروازی به طور مستقیم برای حمل بار و مسافر ایجاد شده است.
کرباسیان افزوده است: در دوران تحریم با عنایت به فقدان گشایش اعتبار و قطع ارتباط بانکی با دیگر کشورها، وارد کنندگان برای انتقال ارز مورد نیاز واردات و صادرات خود باید از طریق واسطه ها و روشهای غیر معمول همچون حمل چمدانی و صرافی های واسطه کشورهای مجاور اقدام می کردند که علاوه بر ریسک بالا، هزینه بالایی را نیز متحمل می شدند.
امکان تبادل الکترونیکی اسناد و دستیابی به اسناد ریشه نظیر گواهی مبدا و گواهی بازرسی کالا که به عنوان ابزار مناسب در شناسایی کالاهای تقلبی و حذف فرایندهای مواردی مورد استفاده قرار می گیرند، پیش از برجام فراهم نبود و بصورت کاغذی صورت می گرفت؛ در حالی که این امر در پسابرجام امکانپذیر شده است.
وی در این نامه یادآوری کرده است: در زمان تحریم و پیش از برجام، به دلیل مشکلات ناشی از حمل ونقل، بیمه و انتقال ارز به ناچار واردات کالا با رویه های غیر معمول در تجارت فرامرزی در سایر کشورها از جمله ملوانی، پیله وری، همراه مسافر، ته لنجی، کوله بری و... رواج یافت که عملا نظارت و کنترل و اعمال مقررات و اخذ مجوزهای قانونی مانند بهداشت و استاندارد را با مشکل روبرو کرده بود اما در شرایط به وجود آمده فعلی و با رفع تدریجی این مشکلات امکان حضور نمایندگی های رسمی شرکت های بزرگ دنیا فراهم شده است که این امر علاوه بر تضمین خدمات پس از فروش، باعث ورود کالاها از کانال رسمی تجاری و کاهش قاچاق می شود. ضمن اینکه با رونق گرفتن تولید داخلی کالاهای با کیفیت و با قیمت تمام شده مناسب، انگیزه قاچاق با کاهش سودآوری آن از متخلفان گرفته شده است.
رییس گمرک جمهوری اسلامی ایران به استقرار گمرک الکترونیک و یکپارچه با همکاری پژوهشکده دانشگاه تهران و استفاده از نیروهای متخصص داخلی با هدف تحقق گمرک دیجیتال اشاره و اضافه کرده است: براساس گزارش عارضه یابی ارائه شده توسط کارشناسان اعزامی سازمان جهانی گمرک در بازدید به عمل آمده در آذر ماه پارسال، مراتب توفیق گمرک جمهوری اسلامی ایران در راه اندازی سیستم جامع یکپارچه ترخیص گمرکی و دستیابی به یک سیستم مدرن پنجره واحد در زمان کوتاهی با سایر سازمان های مرتبط و حذف اسناد فیزیکی مورد تایید قرار گرفت و بسیاری از اقدامات این سازمان مانند ترخیص بدون کاغذ، استقرار کارشناسان مجازی و حذف ارتباط فیزیکی ذینفعان با کارکنان گمرک به عنوان بهترین شیوه های جهانی مدرنیزاسیون گمرکی که امکان به اشتراک گذاری با سایر کشورها را داراست عنوان شد.
به نوشته وی، دبیر سازمان جهانی گمرک در دعوتنامه رسمی از این سازمان ارائه تجربیات موفق ایران و به اشتراک گذاری آن با سایر اداره های گمرک دنیا در اجلاس ماه آتی را خواستار شده است.
دستاوردهای گمرک جمهوری اسلامی ایران
این مسوول با اشاره به مشکلات سیستم «آسیکودا» که در سال 1375 راه اندازی شده بود، دستاوردهای گمرک در دولت یازدهم را چنین برشمرده است:
طراحی و پیاده‌سازی سامانه جامع و یکپارچه گمرک الکترونیک؛ با هدف افزایش سرعت و کاهش هزینه تجارت خارجی رسمی و افزایش شفافیت و دقت در انجام تشریفات گمرکی.
انجام کنترل های الکترونیکی از مبدا حمل کالا با اخذ اطلاعات حمل کالا از مبدا بصورت الکترونیکی و سایر اطلاعات مرتبط با کالا از جمله بازرسی کالا در مبدا و گواهی مبدا قبل از ورود کالا به کشور(در حالی که قبل از اجرای سامانه، اخذ اطلاعات جهت شناسایی و بررسی کالا تا 10 روز بعد از ورود کالا به کشور میسر نبود).
تبادل الکترونیکی داده با حداقل 22 سازمان همجوار از جمله بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت دفاع، سازمان های استاندارد، بنادر و دریانوردی، نیروی انتظامی، انرژی اتمی، اتاق های بازرگانی و سایر سازمانهای مرتبط و نیز دریافت الکترونیک نظر آزمایشگاه های تعیین ماهیت کالا از طریق پنجره واحد با ایجاد دروازه مشترک مرزی با سایر کشورها امکان تبادل الکترونیکی اطلاعات میسر شد که این امر ضمن تسهیل در ترخیص کالا موجب حصول اطمینان از صحت اطلاعات و جلوگیری از هرگونه جعل و تخلف می شود.
راه اندازی برنامه های TIREPD وE-TIR (کارنه تیر الکترونیکی) متعاقب امضای تفاهم‌نامه سه جانبه میان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران- اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) و گمرک جمهوری اسلامی ایران و بهره‌گیری از گردش اطلاعات مرتبط قابل دسترس، گام مهمی در ایجاد بستر امن ترانزیت کالا و گسترش تجارت خارجی کشور برداشته است. راه اندازی پروژه E-TIR با هدف تبادل الکترونیکی برخط اطلاعات اظهارنامه های کارنه تیر فی بین گمرک ایران و گمرک ترکیه و حذف کاغذ و تسریع در فرآیند برای نخستین بار در دنیا با موفقیت صورت پذیرفت.
تجهیز گمرکات مهم و مرزی کشور به دستگاه‌های پیشرفته کنترلی از جمله دستگاه ایکس ری، پلمب الکترونیک، دستگاه ردیاب ماهواره ای (GPS)و...طراحی و پیاده‌سازی پنجره واحد تجارت فرامرزی؛ با هدف افزایش هماهنگی بین دستگاه‌های ذیربط و کاهش هزینه‌ها و زمان لازم برای انجام این هماهنگی‌ها.
شناسایی کالاهای تقلبی از برند های اصلی و جلوگیری از عرضه و و ترخیص این کالاها در گمرک های کشور با بکارگیری سامانه IPM که توسط سازمان جهانی گمرک و با مشارکت شرکتهای تولیدی در سراسر جهان طراحی شده است.
ارتقای کمی و کیفی مبارزه با پولشویی به عنوان اقدام اساسی در ایجاد اختلال در فرایند گردش مالی قاچاق کالا چه از مبادی رسمی و چه از مبادی غیررسمی، با هدف افزایش هزینه‌های تجارت خارجی غیرقانونی که منجر به ارسال 2700 پرونده های مظنون به پولشویی و خروج ارز به مراجع قانونی شده است. در گذشته با توجه به فقدان سامانه و ارتباط گمرک با بانک مرکزی امکان تخصیص و پرداخت ارز برای واردات اما وارد نشدن کالای مربوطه به وفور متصور بوده است.
رییس گمرک جمهوری اسلامی ایران در این نامه تاکید کرده است: ارائه آمار روزانه تجارت خارجی کشور برای اجرای قانون دسترسی آزاد به اطلاعات گمرک جمهوری اسلامی ایران به جهت ایجاد شفافیت اطلاعات حوزه تجارت فرامرزی و نیز جلوگیری ازارتباط فیزیکی تجار و حق العمکاران با کارشناسان گمرکی که این امر موجب بهبود سلامت محیط کاری شده است.
امروز فرایندهای گمرکی، بطور کامل الکترونیک شده و این اقدام به شدت، سرعت و دقت انجام تشریفات گمرکی را افزایش داده است. با پیاده‌سازی این سامانه، هم فرایند انجام تشریفات گمرکی به طور قابل توجهی سریع‌تر شده و هم با ارتقای امکان نظارت بر این فرایند دستاوردهای مهمی در مبارزه با قاچاق کالا و تخلفات گمرکی و ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد و نیز افزایش درآمدهای گمرکی دولت داشته‌ایم.
تاثیر تمهیدهای گمرکی بر قاچاق کالا
رییس گمرک جمهوری اسلامی ایران در نامه خود به برخی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری نوشته است: همه این اقدامات به تحول اساسی در حوزه تسهیل تجارت خارجی و ارتقای نظارت بر فرایند آن منجر شده و نتایج مهمی در کاهش زمان انجام تشریفات گمرکی، افزایش کشفیات قاچاق و در عین حال افزایش درآمدهای گمرکی به دست آمده است؛ از جمله؛
صرفه جویی تقریبا معادل 330 هزار میلیارد ریالی در سال در چرخه تجارت کشور با اجرای سامانه جامع گمرکی و کاهش زمان ترخیص کالا با تسریع در فرآیند ترخیص کالا ( براساس اعلام بانک جهانی به ازای هر روز تأخیر در واردات و صادرات کالا، هزینه ای معادل یک درصد ارزش کالا به وارد کننده و صادر کننده تحمیل می شود. از این رو این هزینه را در ارزش فروش کالای خود منظور کرده و می توان انتظار داشت به ازای هر روز تأخیر در ترخیص کالا مقدار یک درصد به ارزش کالا اضافه شود).
تسویه ردیف های مرزی ترانزیتی از 45 روز معطلی به لحظه و به محض حصول کامیون حامل بار به گمرک مقصد؛ به گونه ای که نسبت به تسویه هر کامیون در لحظه ورود به گمرک مقصد اقدام شده است قبل از پیاده سازی سامانه و شروع دولت یازدهم 480 هزار ردیف مرزی کامیون های ترانزیتی بلاتکلیف بود.
افزایش صادرات غیر نفتی کشور و ثبت بهترین تراز تجاری در 2 سال اخیر؛ به طوری که برای نخستین بار در سال 1394 با تراز تجاری مثبت 924 میلیون دلار و در سال 1395 با تراز مثبت 246 میلیون دلار، کارنامه تجارت خارجی کشور بهترین عملکرد را کسب کرد.
ارائه آمار بر خط و روزانه تجارت خارجی کشور در راستای اجرای قانون دسترسی آزاد به اطلاعات گمرک جمهوری اسلامی ایران به منظور شفاف سازی اطلاعات.
ارتقای 23 پله در شاخص عملکرد گمرک در گزارش لجستیک بانک جهانی در سال 2016 با استقرار اولیه سامانه جامع گمرکی همچنین:
بهبود پنج رتبه ای ایران در شاخص ادراک فساد اقتصادی در سال 2016.
افزایش نرخ حمایتی تعرفه از صنایع از 6 درصد به 12درصد.
رشد 50 درصدی کشفیات قاچاق کالا در سال 1395 نسبت به مدت سال پیش از آن.
در اثر استفاده از سامانه و نیز ردیابی و بکارگیری تجهیزات مدرن از جمله ایکس ری موفق شدیم از 15 کیلو کشفیات موادمخدر و پیش ساز در سال 1391 به 300 هزارکیلو کشفیات در سال 1395 دست یابیم که تنها یک قلم از این کشفیات معادل 536 کیلو گرم هروئین بود.
بر این اساس ایران بیشترین کشفیات مربوط به مواد مخدر، روان‌گردان و انواع پیش‌سازهای صنعتی را پس از استرالیا، نیوزیلند و پاکستان داشت و رتبه چهارم را به خود اختصاص داد.
بهرهبرداری بهینه از دستگاه‌های کنترلی پیشرفته برای کشف قاچاق انسان در سال 1395 به کشف 50 مورد قاچاق انسان در گمرک بازرگان منجر شد.
شیوه محاسبه ارزش قاچاق
این مسوول در نامه خود آورده است: بنا برگزارش ستاد مبارزه با قاچاق کالاو ارز در سه ساله منتهی به سال 1394، شاهد کاهش حدود 10 میلیارد دلاری قاچاق کالا بوده‌ایم و با تعامل میان سازمان های ذیربط و اقدامات صورت گرفته توانسته ایم میزان قاچاق را به حدود 12میلیارد دلار برسانیم. این میزان برآورد قاچاق بر اساس روش های علمی و متداول شامل 'شکاف عرضه و تقاضا'، 'روش اقتصاد سنجی'، 'روش شکاف آمار تجارت خارجی فیمابین کشورهای صادرکننده و جمهوری اسلامی ایران'و ' تراز پرداخت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ' محاسبه شده است.
به عنوان نمونه در روش شکاف عرضه و تقاضا از روش های محاسباتی برآورد حجم قاچاق کالا براساس داده های آماری استفاده می شود با این فرض که مصرف کل کشور در بازه زمانی مشخص، از محل «تولید داخلی» و «واردات رسمی» و کمبود آن از محل قاچاق تأمین می شود، برآورد حجم قاچاق وارداتی هر کالا، برای اقلام عمده مشتمل بر 14 گروه کالایی ( پوشاک، گوشی تلفن همراه، لوازم خانگی، لوازم یدکی خودرو، رایانه و قطعات آن، تجهیزات پزشکی، چای، انواع پارچه، دارو و مکمل های دارویی، کفش، لوازم آرایشی و بهداشتی، سیگار، اسباب بازی، طلا و مصنوعات ساخته شده از آن) با لحاظ سهم سایر کالاها و اقلام ممنوعه با کسر رقم معافیت های وارداتی از جمله تسهیلات و معافیت ها برای واردات کالای همراه مسافران ورودی از خارج و از مناطق آزاد، ملوانی، کوله بری و ته لنجی برآورد شده است. این بررسی نشان می دهد قاچاق ورودی کالاهای مجاز و مشروط به کشور در سال 1395 کاهش چشمگیری داشته است.
در این نامه می خوانیم: با بهره گیری از داده های آماری بخش واقعی اقتصاد و استفاده از روش های منطقی محاسباتی میزان برآورد حجم رقم بالغ بر 12 میلیارد دلار محاسبه شده که درحال حاضرحدود سه میلیارددلارآن مرتبط با کالاهای قاچاق وارداتی است و حدود 9 میلیارددلارمرتبط با معافیت های کالای ته لنجی، مسافری، کوله بری و بازارچه های موقت.
به نوشته وی، با سیستم سامانه جامع گمرکی محموله ها رصدوثبت می شودو روند آینده مبادی تجاری ایران شفاف تر به کار خود ادامه خواهد داد. بر این اساس وضعیت وارد کننده و کالاهای وارداتی کاملا مشخص بوده و مرز نشین ها و مسافران قاچاقچی نبوده و رویه واردات کالا در این موارد تجاری محسوب شده اما در آمار ثبت نمی شود که این اختلاف به منزله قاچاق نیست.
رییس گمرک جمهوری اسلامی ایران در این نامه افزوده است: حقوق گمرکی دریافتی نیز رشد قابل‌ملاحظه‌ای یافته است، به گونه‌ای که درسال1395 توانستیم بیشترین درآمدگمرکی را نسبت به سال های اخیرکسب کنیم.
عملکرد درآمدی گمرک در زمینه حقوق ورودی در سال 1395 بالغ بر 181 هزار میلیارد ریال بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل61درصدافزایش داشت. افزایش درآمدهای گمرکی از حدود 86 هزار میلیارد ریال در سال 1392 به بیش از 180 هزار میلیارد ریال در سال 1395 با وجود کاهش 12 درصد واردات کشور از50 میلیارد دلار در سال 1392 به کمتر از 44 میلیارد دلار در 1395 صورت پذیرفت؛ به عبارتی درآمد از محل حقوق ورودی 110 درصد رشد کرد.
این مسوول افزوده است: با استفاده از قابلیت سامانه و انجام حسابرسی پس از ترخیص نسبت به کشف تخلف واردکنندگان کالای کامل که مبادرت به واردات کالا به صورت قطعات منفصله با پرداخت حقوق ورودی کمتر کرده به طوی که حمایت از تولید داخل بصورت مناسب صورت گرفته است.
ارتباط الکترونیکی با سازمان های ذیمدخل در تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و صدور مجوزها و تبادل اطلاعات به صورت الکترونیک و برخط به منظور جلوگیری از ارائه اسناد جعلی نظیر ثبت سفارش و اسناد بانکی، اسناد بیمه ای، مجوز های ترخیص طی سالهای اخیر تعداد دستگاه های ایکس ری کامیونی به دو برابر قبل افزایش یافته و در حال حاضر تعداد12 دستگاه ایکس ری کامیونی در گمرکات اجرائی با حداکثر ظرفیت فعال و در حال بهره برداری می باشد. همچنین 19 دستگاه ایکس- ری کانتینری دیگر نیز در مرحله خرید، حمل و تجهیز سازه است که شامل دو دستگاه ایکس ری پیشرفته پرسرعت در مراحل تحویل به گمرک بوده و انجام تشریفات قانونی تعدادی از آنها از طریق بومی سازی و استفاده از توان صنایع داخلی ودانش و تخصص مهندسین کشور و امکانات داخل صورت پذیرفته است.
یکی از دستاوردهای مهم پروژه گمرک، امکانپذیری ارزشگذاری یکپارچه کالاهای وارداتی بصورت الکترونیک و بکارگیری کارشناسی متمرکز و حذف ارتباط مستقیم خدمت گیرندگان از کارکنان در تشریفات گمرکی است که کمک مؤثری به ارتقاء شفافیت و سلامت اداری در انجام فرایندهای گمرکی است. همچنین، عملیاتی‌شدن این سامانه و استفاده از اسناد الکترونیک موجب جلوگیری از جعل اسناد کاغذی شده است.
کرباسیان «رهگیری و شناسایی کارت های بازرگانی موسوم به اجاره ای از طریق سامانه جامع امور گمرکی و اعلام به سازمان توسعه تجارت ایران جهت ابطال کارت های بازرگانی مورد نظر» و «استقرار گمرک جمهوری اسلامی ایران در مبادی ورودی کشور از جمله در مناطق آزاد تجاری- صنعتی به منظور راستی آزمایی همه کالاهای وارداتی برای رعایت الزامات و مجوزهای قانونی از جمله استاندارد و بهداشت» را از دیگر اقدام های این نهاد عنوان کرده است.
رییس گمرک جمهوری اسلامی ایران در پایان این نامه آمادگی این سازمان را برای رفع هرگونه ابهام یا پاسخ به سوال های احتمالی در خصوص اقدامات و دستاوردهای پیشگفت و همچنین بحث و مناظره در این زمینه اعلام کرد.
به گزارش ایرنا، برخی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در سخنان و تبلیغات خود به آمارهایی درباره وضع واردات و صادرات و همچنین قاچاق اشاره داشتند.
انتخابات دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا و میاندوره مجلس دهم شورای اسلامی بیست و نهم اردیبهشت ماه همزمان در سراسر کشور برگزار می شود.
