ماه سپتامبر در حالی به پایان رسید که خاطرات خوبی برای طلای سیاه به‌جا گذاشت. در هفته‌های اخیر قیمت نفت به‌شدت افزایش یافت، به‌طوری‌که برنت با ۲۰ درصد رشد فصلی، بهترین رشد تابستانی خود ظرف ۱۳ سال اخیر را تجربه کرد. نفت‌خام آمریکا نیز بیشترین رشد تابستانه از سال ۲۰۰۷ را به ثبت رساند.
به گزارش تابناک اقتصادی، رشد تقاضای فصلی نفت را می‌توان مهم‌ترین عامل افزایش قیمت‌ها دانست، در حالی که افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک به‌خصوص بعد از برگزاری رفراندوم در اقلیم کردستان عراق و احتمال تمدید توافق اوپک از دیگر عوامل افزایش قیمت‌ها محسوب می‌شوند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که رشد قیمت‌ها در سه ماه پایانی سال نیز ادامه خواهد یافت، با این حال بازار نفت بارها ثابت کرده که چندان قابل پیش‌بینی نیست.
بهترین سه ماهه سوم نفت در 13 سال
نفت‌خام آمریکا در بازار نیویورک در سه ماه سوم سال 2017 رشد قیمتی 6/ 5 دلاری معادل 12 درصد را به ثبت رساند و از قیمت‌های حدود 46 دلار به بیش از 51 دلار به ازای هر بشکه رسید. نفت برنت اما رشد قیمت بیشتری را تجربه کرد. این نفت شاخص در سه ماه سوم سال‌جاری از قیمت‌های نزدیک به 48 دلار در پایان سپتامبر به حدود 5/ 57 دلار بر بشکه رسید و توانست رشد بیش از 20 درصدی را به ثبت برساند. آنطور که خبرگزاری رویترز گزارش داده است این رشد قیمتی در تابستان امسال بیشترین رشد تابستانه برنت از سال 2004 یعنی ظرف 13 سال اخیر محسوب می‌شود.
بیشترین مقدار رشد قیمت‌ها در سه ماه سوم سال در ماه آخر رخ داده است. در ماه سپتامبر بهای نفت برنت 2/ 5 دلار و نفت‌خام آمریکا 5/ 4 دلار در هر بشکه رشد کرد. رشد قیمت‌ها به افزایش برآوردها از رشد تقاضا برای نفت‌خام توسط موسسات مختلف از جمله اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی و همچنین افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک به دنبال برگزاری همه‌پرسی در کردستان عراق باز‌می‌گردد.در ماه دوم یعنی ماه آگوست قیمت نفت در بازارهای جهانی مسیر کاهشی را طی کرد که مهم‌ترین عامل آن وقوع توفان در خلیج‌مکزیک در روزهای پایانی این ماه و همچنین ناامیدی از موثر شدن توافق اوپک به دلیل کاهش پایبندی این سازمان بود. در این ماه بهای نفت برنت 27 سنت و قیمت نفت‌خام آمریکا حدود 3 دلار کاهش یافت.اما در اولین ماه تابستان امسال یعنی در ماه جولای نیز به دنبال افزایش مصرف فصلی برای بنزین و رشد تقاضای پالایشگاه‌ها، شاهد رشد شدید قیمت‌ها بودیم. بر اساس محاسبات «دنیای اقتصاد»، نفت برنت در این ماه 7/ 4 دلار و نفت‌خام آمریکا 1/ 4 دلار بر بشکه افزایش قیمت را تجربه کردند.
خوش‌بینی به تمدید توافق
مطرح شدن احتمال تمدید توافق اوپک و مذکرات پراکنده برخی وزرای کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در این‌خصوص در هفته‌های اخیر خوش‌بینی به آینده نفت را بیشتر کرده است.اوپک در اواخر سال 2016 با 11 کشور غیرعضو این سازمان به توافق رسید که از عرضه جهانی نفت در نیمه اول سال‌جاری میلادی 8/ 1 میلیون بشکه در روز بکاهد که از این مقدار حدود 2/ 1 میلیون بشکه به عهده اوپک گذاشته شد. بین کشورهای عضو اوپک دو کشور لیبی و نیجریه به دلیل اینکه مدت‌ها درگیر جنگ‌های داخلی شده و کمتر از توان خود نفت تولید می‌کردند، از توافق معاف شدند.
اوپک از ابتدای سال این توافق را به مرحله اجرا درآورد اما با وجود اینکه کارنامه درخشانی در نیمه اول سال از خود به‌جا گذاشت، این توافق نتوانست تاثیر مثبتی بر عرضه و تقاضای نفت بگذارد و موجودی انبارهای نفتی را کاهش دهد، از این‌رو این سازمان مجبور شد توافق را به مدت 9 ماه دیگر یعنی تا پایان مارس 2018 تمدید کند. با وجود اینکه آمار و آخرین گزارش موسسات مختلف نشان می‌دهد بالاخره توافق اوپک در حال اثرگذاری بر مازاد عرضه جهانی نفت است، به دلیل اینکه کشورهای تولیدکننده نفت هیچ پایان‌بندی برای زمان اتمام توافق در نظر نگرفته‌اند، بیم این می‌رود که با پایان توافق به یکباره حجم عظیمی از نفت روانه بازار شود. با این حال در ماه گذشته زمزمه‌هایی درخصوص احتمال تمدید توافق در نشست آتی اوپک مطرح شد که خوش‌بینی‌هایی در بازار نفت ایجاد و به رشد قیمت‌ها کمک کرد.
در روزهای اخیر آماری درخصوص تولید نفت اوپک منتشر شده که می‌تواند موجب کاهش قیمت نفت در هفته جاری شود. به گزارش موسسه تامسون رویترز، تولید نفت اوپک در ماه گذشته میلادی به دنبال افزایش تولید نفت لیبی و عراق حدود 50 هزار بشکه در روز افزایش یافته و از این رو میزان پایبندی به توافق در این ماه مجددا کاهش یافته است. میزان پایبندی این سازمان به توافق در ماه آگوست بعد از چهار ماه افزایش یافته بود.تولید نفت لیبی بعد از راه‌اندازی مجدد خط لوله میدان الشراره حدود 50 هزار بشکه افزایش یافته، با این حال تولید نفت این کشور همچنان بی‌ثبات است. اما گزارش رویترز نشان می‌دهد تولید نفت نیجریه 30 هزار بشکه کاهش یافته است. تولید نفت عراق به دنبال افزایش تولید نفت منطقه کردستان 40 هزار بشکه در روز افزایش داشته است. تولید نفت عربستان و ایران نیز هر کدام 20 هزار بشکه افزایش یافته است. در مقابل تولید نفت آنگولا و نیجریه در ماه گذشته کاهش یافته است.
تاثیر دو‌جانبه توفان
وقوع توفان در آمریکا یکی از عوامل اثرگذار بر بازار نفت در ماه‌های اخیر بود. در هفته آخر ماه آگوست توفان عظیمی خلیج مکزیک واقع در ایالات متحده آمریکا را در‌نوردید و اثرات بزرگی بر صنعت نفت آمریکا از خود به جای گذاشت. این توفان حدود 5/ 4 میلیون بشکه از ظرفیت پالایشگاهی آمریکا را از دور خارج کرد و موجب کاهش تقاضا برای نفت خام از سوی پالایشگاه‌های این کشور شد. این در حالی است که تاثیر توفان بر تاسیسات تولید نفت‌خام به مراتب کمتر بود و حجم محدودی از تولید نفت این کشور را کاهش داد. از این رو وقوع توفان کاهش قیمت نفت به خصوص در آمریکا را به دنبال داشت.
به دنبال این وقایع موجودی انبارهای نفتی آمریکا که از ابتدای ماه جولای و به دنبال افزایش تقاضای فصلی برای بنزین در مسیر کاهشی قرار گرفته بود، رو به افزایش گذاشت. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، موجودی انبارهای نفتی این کشور در چهار هفته پس از توفان به‌طور مداوم افزایش یافته و در مجموع رشد 1/ 15 میلیون بشکه‌ای را به ثبت رسانده است. بر اساس آخرین آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا بالاخره در هفته منتهی به 22 سپتامبر این روند افزایشی متوقف شده است. در این هفته حدود 8/ 1 میلیون بشکه از موجودی انبارهای نفتی این کشور کم شده است. با این حال به دلیل پایان فصل تابستان که مصادف با افزایش مسافرت‌های جاده‌ای و رشد تقاضا در آمریکاست، پیش‌بینی می‌شود کاهش موجودی انبارهای نفتی این کشور ادامه نیابد.
استقلال اقلیم کردستان عراق
اما یکی از عواملی که در هفته اخیر بسیار بر قیمت نفت اثرگذار بود، افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک به دنبال برگزاری همه‌پرسی برای جدایی اقلیم کردستان از عراق بود. این رفراندوم که با نتیجه آری به جدایی اقلیم کردستان از عراق به پایان رسید، مخالفت‌های گسترده بین‌المللی را به همراه داشت. اقلیم کردستان به علاوه منطقه مورد مناقشه کرکوک در مجموع روزانه بیش از 900 هزار بشکه از تولید نفت عراق را به خود اختصاص داده است. بخش مهمی از این میزان از طریق خط لوله کرکوک-جیحان به بندر جیحان در سواحل مدیترانه ترکیه صادر می‌شود. این در حالی است که ترکیه یکی از بزرگترین مخالفان جدایی اقلیم کردستان بوده و در این مدت بارها اعلام کرده که با بستن خط لوله کرکوک-جیحان مانع از صادرات نفت اقلیم کردستان خواهد شد. این موضوع در کنار اینکه جدایی اقلیم کردستان از عراق موجب افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک خواهد شد، موجب شد به دنبال برگزاری رفراندوم قیمت نفت در بازارهای جهانی به شدت افزایش یابد. روز پنج‌شنبه نیز، نخست‌وزیر عراق اعلام کرد ترکیه درخصوص محدود کردن معامله صادرات نفت خام کردستان، با دولت مرکزی عراق توافق دارد.با این حال برخی بر این باورند که ترکیه و دولت مرکزی نمی‌توانند مانع از صادرات نفت کردستان شوند. از سویی رشد تولید نفت عراق به دنبال افزایش تولید نفت کردستان عراق در ماه گذشته، از نگرانی‌ها بابت کاهش تولید نفت این کشور به دنبال ریسک‌های ژئوپلیتیک کاست.
رشد تقاضا و کاهش موجودی انبارهای نفتی
رشد فصلی تقاضای نفت شاید مهم‌ترین عامل رشد شدید قیمت‌ها در تابستان امسال در بازارهای جهانی بوده است. در فصل تابستان به دنبال گرم شدن هوا، مسافرت‌های جاده‌ای در نیم‌کره شمالی زمین به شدت افزایش می‌یابد که رشد مصرف بنزین و افزایش فعالیت پالایشگاه‌ها را به دنبال دارد. از این رو تقاضا برای نفت‌خام در فصل تابستان افزایش چشمگیری می‌یابد.علاوه بر این آنطور که آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک گزارش داده‌اند، رشد تقاضا برای نفت در سال جاری بیشتر از برآوردهای قبلی خواهد بود. آژانس در آخرین گزارش خود رشد تقاضا برای نفت در سال جاری را 6/ 1 میلیون بشکه در روز برآورد کرد که نسبت به برآوردهای قبلی این سازمان 100 هزار بشکه در روز بیشتر است.
از سویی آژانس در این گزارش تاکید کرد که ذخایر انبارهای نفتی در ماه جولای 160 میلیون بشکه بیشتر از متوسط 5 ساله بوده که حدود 30 میلیون بشکه کمتر از ابتدای سال است. از این رو آژانس پیش‌بینی کرده که روند کاهشی ذخایر انبارهای نفتی در ماه‌های باقیمانده از سال ادامه یابد.
انتظار برای رشد تقاضا و کاهش موجودی انبارهای نفتی کشورهای OECD فضای مثبتی را در بازار نفت ایجاد کرده است؛ به‌طوری‌که برخی کارشناسان بر این باورند که افزایش قیمت‌ها در سه ماه چهارم سال نیز ادامه می‌یابد. در این خصوص یکی از کارشناسان بازار نفت به CNBC گفته است: «کاهش تولید نفت از سوی اوپک و متحدانش و همچنین افزایش تقاضا، قیمت نفت را به شدت افزایش داده و این روند افزایشی تا پایان سال ادامه می‌یابد.» فیل استریبل پیش‌بینی کرده است که قیمت نفت ۷ تا ۱۶ درصد افزایش یابد و به بیش از 60 دلار بر هر بشکه برسد. علاوه بر این جودی گونزبرگ، استراتژیست بازارهای کالایی S&P داوجونز نیز در گفت‌وگو با این شبکه خبری با مطرح کردن احتمال کمبود عرضه در بازار نفت، گمانه رشد قیمت نفت برنت تا 85 دلار را مطرح کرده است.
با این حال بازار نفت تا کنون بارها بر‌خلاف برآورد کارشناسان حرکت کرده است و در ماه‌های باقیمانده از سال عواملی بر بازار نفت اثرگذار خواهند بود که نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی درخصوص آنها داشت. اول اینکه باید دید تحولات عراق به کجا خواهد رسید و آیا ممکن است شاهد وقوع جنگ دیگری در خاورمیانه باشیم؟ دومین عامل مهم چگونگی ادامه توافق اوپک است. این سازمان در نشست خود که 30 نوامبر برگزار خواهد شد درخصوص توافق مجددا تصمیم‌گیری خواهد کرد. در کنار این عوامل رشد تولیدات شیل آمریکا مهم‌ترین نگرانی بازار نفت محسوب می‌شود. هفته گذشته همزمان با رسیدن قیمت‌ها به بیش از 50 دلار، بعد از 7 هفته تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی آمریکا افزایش یافت و این نگرانی را که با افزایش قیمت نفت شاهد افزایش تولید شیل خواهیم بود، تشدید کرد. از این رو باید منتظر بود و دید که در ادامه سال این عوامل به چه شکلی رخ خواهد داد و بازار نفت را به کدام سو خواهند برد.
منبع: دنیای اقتصاد
