دستور روحانی برای حل مشکل «سپنتا»، امیدها و بیم ها برای حل مشکل سپرده گذاران بانکی، ارجاع سوال مطهری در مورد حصر به صحن علنی مجلس، چراغ خاموش مالیات، واکنش ها به اجرایی شدن قانون تحریمی کاتسا، خوداتکایی در ساخت سوخت هسته ای، طلب حلالیت وزیر اطلاعات و جدال بقایی با دو نماینده مجلس از موضوعاتی است که محور گزارش ها و یادداشت های روزنامه های امروز شده است.
به گزارش تابناک، روزنامه های امروز دهم آبان ماه در حالی چاپ و منتشر شد که سفر قریب الوقوع ولادیمیر پوتین به ایران و واکنش ها به اجرایی شدن قانون کاتسا جزو مهمترین تیترهای آنها محسوب می شود. روزنامه های اعتماد و شرق با چاپ تصویر رئیس جمهور روسیه در صفحه نخست خود و با انتخاب تیترهایی همچون « سود و صعود دیپلماسی» پوتین وارد تهران می شود و« پیدا و پنهان پوتین» به استقبال سفر او به ایران رفتند.
کیهان در صفحه نخست خود «آمریکاییها به اندازه کافی در تیررس موشکهای سپاه هستند» جمله سرلشکر محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران که روز گذشته در سخنرانی اش ایراد شده بود را تیتر نخست کرد. و سرمقاله خود را به بی فایده بودن مذاکره با آمریکا اختصاص داد. وطن امروز نیز با درج تیتر« چرا کاغذ پاره شد؟» گزارشی از نقض مفاد برجام با اجرای قانون کاتسا منتشر کرد.
روزنامه بهار از روزنامه های اصلاح طلب که در روزهای اخیر تیترها و عناوین انتقادی بیشتری نسبت به عملکرد دولت روحانی انتخاب می کند تیتر نخست خود را به گزارشی با عنوان « تا کی دولت قبل؟» اختصاص داد. روزنامه بهار به منتقدان پیشنهاد کرده با عبور از کلیشه خسته کنندهه دولت قبل کمی هم از دولت فعلی بگویند.
در ادامه تعدادی از گزارش ها، یادداشت ها و سرمقاله های روزنامه های امروز را مرور می کنیم:
پيشنهاد گفتوگوي اصلاحطلبان با سپاه
آرمان در گزارشی پیشنهاد گفتگوی اصلاح طلبان با سپاه را که اخیرا توسط مرتضی حاجی مطرح شده است موضوع قرار داد و نوشت: وزیر آموزش و پرورش دوران اصلاحات و همچنین دبیرکل کنونی حزب پیشرو اصلاحات، در یک گفتوگوی خبری در حاشیه نمایشگاه مطبوعات، با بیان اینکه اصلاحطلبان باید با سپاه گفتوگو کنند، این جناح سیاسی را منادی گفتوگو در کشور خواند. مرتضی حاجی اظهار داشت: «باید با احزاب رقیب، با اصلاحطلبانی که میگویند ما بیرون ماندیم، با اصولگراهای خیلی تند، با سپاه و... باید گفتوگو انجام شود، بالاخره ما منادی گفتوگو هستیم.» وی با اشاره به مذاکره با دولتهای خارجی خاطرنشان ساخت: «وقتی با یک دولت خارجی میشود نشست، گفتوگو کرد و نتیجه گرفت، باید این هنر را در داخل نیز داشته باشیم که بتوانیم گفتوگو کنیم و به نتیجه برسیم.» حاجی خاطرنشان کرد: «رایزنی با شورای نگهبان، مجلس، عناصر اثرگذار، قوه قضائیه و دیگر تشکلهای اثرگذار بد نیست. سپاه مجموعهای از درون ملت است. هیچمجموعهای نیست که نقص و ایرادی در کارش نباشد، اما با وجود آن ایرادها باید ارتباطات حفظ شود و تا جایی که امکانش است، برای رفع آن ایرادها به هم کمک کنیم.»
ظاهرا سپاه هم چندان نسبت به رفع مشکلات بیتمایل نیست و این موضوع را بهنفع کشور میداند، چنانکه دیروز معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه گفت: «دشمن از طریق فشار روانی افکار عمومی میخواهد نظام را تحت فشار بگذارد، بنابراین اختلافات درون نظام به جای اینکه به افکار عمومی تحمیل شود، باید از طریق نهادهای قانونی حل وفصل شود.» سردار نقدی یادآور شد: ما باید همواره به وحدت فکر کنیم. طبیعتا این نوع سیرهای که امام بزرگوارمان داشتند و رهبرمان هم بر آن تاکید کردند، این بود که دستههای نظام اختلافات میان خودشان را به شکل اداری و در یک مسیر تبادل و تعامل حل کنند. الان هم انتظار میرود که تمام دستگاهها و نهادها اختلاف خود را از این طریق برطرف کنند. افراد و نهادها ممکن است مواضع مختلفی داشته باشند و اختلاف نظر اشکالی ندارد؛ مشکل آن است که نتوانند اختلافاتشان را از طریق گفتوگو و مراجع قانونی حلوفصل کنند. وی با اشاره به نهادها و دستگاههای نظارتی برای حل اختلاف میان سایر نهادها و قوا گفت: در کشور ما تمهیدات خوبی برای برطرفکردن اختلافات میان نهادها و قوا تمهید شده است و برای حل اختلافات باید از آنها استفاده کرد. طبیعتا پسندیده نیست که ما مسائلی را که بین دستگاهها وجود دارد، به جای برطرفکردن از طرق قانونی با ایجاد تشنج در میان افکار عمومی حلوفصل کنیم. نباید افکار عمومی را درگیر چنین موضوعاتی کنیم. مردم بهاندازه کافی تحت عملیات روانی گسترده دشمن هستند. نیازی نیست که با طرح چنین موضوعاتی آنها را تحت فشار قرار دهیم.
پس از اینکه کاخ سفید، به طرح ادعاهای واهی علیه سپاه در فضاهای رسانهای گوناگون پرداخت، در یک اجماع ملی سیاسی و بیسابقه بسیاری از چهرههای مطرح هر دو جناح عمده کشور در دفاع از سپاه و علیه رفتارهای خصمانه ایالات متحده در قبال آن مواضع سفت و سختی از خود بروز دادند. این مواضع یکباردیگر و پیش از این، در دفاع از حمله موشکی سپاه پاسداران به مواضع داعش، مشاهد شد. محمدعلی ابطحی، از فعالان سیاسی اصلاحطلب، در توئیتر خود نوشت: «حمله موشکی از داخل خاک ایران به داعش، ایرانیترین کاری است که غرور ملی را احیا کرد و باعث شد به ایرانی بودنمان افتخار کنیم.» حسین کمالی، وزیر کار دولت اصلاحات نیز در یک مصاحبه مطبوعاتی، از این اقدام سپاه تمجید کرد. غلامرضا تاجگردون، الیاس حضرتی، محمدعلی وکیلی، طیبه سیاوشی و محمود صادقی نیز از جمله چهرههای اصلاحطلب مجلس بودند که از این اقدام سپاه دفاع کردند و آن را مایه مباهات دانستند.
بسیاری از کارشناسان علم سیاست و نیز جامعهشناسی، ضمن هشدار نسبت به خطرناک بودن کشیدهشدن اختلافات سیاسی به سطح رسانهها، بر افزایش مفاهمه از طریق گفتوگو در میان جریانات صاحب قدرت و یا پایگاه اجتماعی تاکید دارند و از سخنان مسئولان علیه یکدیگر در پشت بلندگوها انتقاد میکنند. بهنظر میرسد اینک که احساس همگرایی میان جریانات سیاسی بسیار بیشتر از قبل است، زمینه برای گفتوگوی اصلاحطلبان بهعنوان یک جریان قدرتمند سیاسی-اجتماعی، با نهادهای قدرتمندی نظیر سپاه، شورای نگهبان، قوه قضائیه و برخی از افراد و جریانات صاحب نفوذ و قدرت وجود دارد. گفتوگوی ملی برای ایجاد اجماع نسبت به منافع ملی باعث نزدیکتر ساختن دیدگاههای جناحها میشود و هنگامی که جناحهای مختلف بر مصدر قدرت مینشینند، نهایتا در تاکتیکها اختلافنظر وجود داشته باشد و نه در راهبردها و استراتژیها! نتیجه این مفاهمه قطعا بهنفع مردم و نظام خواهد بود و باعث میشود که اتحاد ملی نیز افزایش چشمگیری یابد.
سیدفاضل موسوی، فعال سیاسی نیز درباره لزوم ارتباط اصلاحطلبان با سپاه توضیح داد: «هر گفتوگوی منطقی نشانه خرد است. به هر میزان که این گفتوگوها در درون نظام اتفاق بیفتد، برای نظام زیبندهتر است. اگر در میان جریانهای سیاسی باشد، قطعا از ارزش بیشتری برخوردار است و اگر در میان آحاد ملت باشد، بهمراتب خجستهتر است. بهطور کلی این اتفاق را باید به فال نیک گرفت.» وی ادامه داد: «بالاخص این اتفاق در یک خانواده بزرگ به نام ایران، نشانه فاصله گرفتن از منیت و نزدیکشدن به خرد جمعی است که خود یک فریضه الهی و دینی است. به باور بنده هرکس از این پیشنهاد استقبال کند، بهطور قطع از یک باورمندی دینی قوی برخوردار است و من امیدوارم این اتفاق در کشور ما در تمام لایهها ترویج یابد. هرکسی بهاین مقوله تمایلی بیشتری نشان دهد، قطعا برای ایران دلسوزتر است. این اتفاق باید در قبال شورای نگهبان و برخی دیگر از ارکان قانونی قدرت و در چارچوب قانون اساسی و مفاهمه ملی و در میان سایر جناحها نیز ترویج شود.»
واکنش دوگانه؛ خلیج فارس و کوروش
ولیالله شجاعپوریان مدیر مسئول روزنامه همدلی در سرمقاله امروز این روزنامه نوشت: هفتم آبان بهعنوان روز کوروش، نخستین پادشاه هخامنشی، شناخته میشود. در سالهای گذشته جمعی از هموطنان برای پاسداشت مقام این پادشاه در محل مقبره او در پاسارگاد حاضر میشدند و این روز را گرامی میداشتند. این برنامه آئینی در سال جاری با حاشیههایی همراه شده که از چند منظر به آن پرداخته میشود.
1- هیچ یک از منابع دینی و شرعی، توجه به تاریخ، گذشته و میراث فرهنگی را بهصورت قطعی و مسلم رد نمیکند. دین اسلام دین توجه به تاریخ و فرهنگ است و آیات قرآن (قل سیروا فیالارض) و روایات متعدد بر پاسداشت میراث فرهنگی و توجه به تاریخ و تمدن جوامع و ملل تاکید داشتهاند. پیامبر اکرم(ص) بعد از فتح مکه بهجز تخریب بتها که نماد بتپرستی و شرک بهشمار میآمد، با هیچیک از مظاهر جامعه و میراث فرهنگی آن روزها مخالفت نکرد؛ دستور تخریب هیچ مکانی را صادر نکرد و سکههای منقوش ایرانی و رومی، دهها سال نقد رایج مکه، مدینه، شام و... بود. ضرورت صیانت از میراث فرهنگی و تاریخی در بیانات مقام رهبری نیز مورد تاکید قرار گرفته است:«در دنیا از چیزهایی که جنبه افتخارآمیز هم خیلی ندارد، گاهی اوقات بهعنوان مفاخر تاریخی استفاده میکنند. آن کسانی که مفاخر تاریخی را ندارند، برای خودشان خلق میکنند! ما این همه مفاخر تاریخی داریم؛ این همه چیزهایی که مایه تفاخر تاریخی ملت ایران است، اعتماد به نفس ملت ایران است؛ چرا اینها را نشان ندهیم؟» از این رو بسیاری از برخوردها و واکنشها به بزرگداشت روز کوروش هیچ مبنای فقهی و دینی ندارد.
2- کوروش یکی از پادشاهان نامدار و محبوب ایرانزمین است. شهرت و محبوبیت کوروش به استناد دادگری، منشور حقوق بشر، آزادی و پلورالیسم مذهبی، احترام به عقاید مختلف و مدارا و مهربانی با مردم بوده است؛ آموزهها و مفاهیمی که در طول تاریخ، ورای هر دین و ایدئولوژی، مورد احترام همه جوامع بوده و در عصر حاضر نیز از مطالبات اصلی ساکنان زمین تلقی میشود. منتقدان کوروش باید دریابند، احترام به کوروش، احترام به یک شخص یا یک بنا نیست، بلکه یادآوری مفاهیم والایی چون آزادی، احترام، انساندوستی و همزیستی مسالمتآمیز است. بدیهی است امپراطوری کوروش همچون هر نظام سیاسی دیگری، خالی از قصور و اشتباه و چه بسا جنگ و خونریزی نبوده، اما آنچه کوروش را از تاریخ حاکمان فاسق و جبار متمایز میکند، توجه به مفاهیم اخلاقی و انسانی است که از منظر اسلام و سایر ادیان نیز پذیرفته شده و مقبول است. لذا احترام به کوروش و یا تاکید بر هرگونه دادگری و عدالتگستری در هر مکتبی، منافاتی با اسلام و آموزههای اسلامی ندارد. بگذریم از اینکه بسیاری از مفسران، ازجمله علامه طباطبایی، مراد از ذوالقرنین در قرآن مجید را کوروش کبیر میدانند.
3- هویت ملی-تاریخی در عصر حاضر از مفاهیم مهم پیشرفت و توسعه هر کشور بهشمار میآید. هویت بهعنوان یک سرمایه اجتماعی کارآمد میتواند موانع توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی را رفع کند. تقویت روحیه ملیگرایی، ورای جنبههای نژادپرستانه و افراطی، به تقویت گفتمان ایرانی و انسجام هویتی ایرانیان کمک میکند. اگر در هفتههای گذشته استفاده از واژه نامانوس خلیج ع.ر.ب.ی باعث اتحاد و وحدت ایرانیان شد، ثبت روز کوروش و برگزاری جشن به پاس این روز نیز میتواند جامعه ایران را در برابر دشمنان و معاندان یکصدا و همدل کند. برخوردهای دوگانه با مفاهیم ملی اشتباهی است که برخی جریانهای سیاسی بر آن اصرار دارند و گویا متوجه آسیبهای آن نیستند. یک ایرانی مسلمان میتواند دوستدار کوروش باشد، چراکه کوروش برای او نماد وطندوستی، عدالتطلبی و آزادی است؛ مفاهیمی که همگی از منابع دینی قابل استخراج و استتناج هستند.
4- از بزرگترین اشتباهات در سالهای اخیر، دوقطبیسازی جامعه در نحوه مواجهه با روز کوروش است. روز کوروش متعلق به همه ایرانیان است و مختص به یک گروه یا جریان سیاسی نیست. برخورد سیاسی با این پدیده باعث امنیتیشدن آن و تبعات و پیامدهای منفی بعدی میشود. متولیان فرهنگی کشور میتوانند در کنار توجه به پدیدههای فرهنگی-مذهبی، همچنین روزکوروش را گرامی بدارند و برای بزرگداشت آن برنامهریزی کنند. سوءتفاهمهای کلیشهای و تکراری، همچون انتساب کوروش به صهیونیسم و توطئه خارجی برای برگزاری روز کوروش نهتنها کمکی به حل این ماجرا نمیکند، بلکه با تبدیل آن به یک مسئله امنیتی باعث سوءاستفاده عدهای میشود که برای رسیدن به منافع سیاسی خود از روز کوروش استفاده ابزاری میکنند.
طلب حلالیت وزیر اطلاعات
شرق در گزارشی نوشت: سیدمحمود علوی اولین وزیر اطلاعاتی است که برای آنچه آن را قصور احتمالی در وظایف خود خواند، از ستمدیده یا ستمدیدگان عذرخواهی کرد. سیدمحمود علوی در نامه به عزتالله ضرغامی به جهت دستگیری و ایراد اتهام به طاهره قیومی تحت عنوان کلی از ستمی که بر این ستمدیدگان رفته، از آنها طلب عفو و بخشش کرده است.طاهره قیومی رئیس مرکز ارتباطات و تبلیغات دفتر رئیسجمهوری اسفند سال گذشته بازداشت و بعد از مدتی هم آزاد شد. عزتالله ضرغامی، در کانال تلگرامی خود در مطلبی پس از اشاره به سوابق قیومی، از ضرورت دلجويي و اعاده حيثيت از متهمان امنيتي رفعاتهامشده نوشته بود.
ضرغامی دیروز در کانال تلگرامی و دیگر صفحاتی که در فضای مجازی دارد، در متني با عنوان تشکر از نگارش نامه وزیر اطلاعات به خود خبر داده و نوشت:
«وزیر محترم اطلاعات، پس از مطالعه یادداشت قبلی من در مورد ضرورت اصلاح فرایندهای امنیتی و انتقاد از برخورد غیراصولی با سرکار خانم طاهره قیومی، رئیس مرکز ارتباطات، اطلاعرسانی و تبلیغات ریاستجمهوری نامهای خطاب به من مرقوم فرمودند. محتوای این نامه طلب عفو و حلالیت است. از جناب آقای علوی عزیز که شجاعت و جسارت این اقدام تاریخی را داشتند صمیمانه سپاسگزاری میکنم. رفتار ایشان در نظام جمهوری اسلامی ماندگار خواهد شد. در اینجا مسئله فرد و شخص نیست بلکه اصلاح رویههایی است که فارغ از اختلافات جناحی همیشگی که بلای جان مردم شده، نیاز جدی امروز جامعه در برقراری عدالت اسلامی است».
ضرغامی در ادامه این مطلب بخشهایی از نامه علوی را منتشر کرده و نوشته است: «موارد مهم دیگری هم در نامه هست که به نوعی درددل جناب آقای علوی نسبت به این فرايند نادرست است. شاید روزی لازم باشد که آنهم افشا و روشن شود».
در نامه علوی خطاب به ضرغامی به نقل از کانال تلگرامی او آمده است: «مرقومه حضرتعالی را درخصوص سرکار خانم طاهره قیومی در کانالهای تلگرامی ملاحظه کردم و بر احساس انساندوستانه و عاطفه دلسوزانه حضرتعالی درود فرستادم. اینجانب در چند سال حضور در دولت یازدهم که ایشان در سمت رئیس مرکز ارتباطات ریاستجمهوری فعالیت میکردند، غیر از نجابت و متانت و اهتمام و جدیت و خدمت از ایشان چیز دیگری ندیدم».
در ادامه این نامه آمده است: «رسول اکرم(ص) میفرماید: از آه و دعای مظلوم بترسید؛ زیراکه حق خود را از خدا میطلبد و خدا حق هیچ حقداری را پایمال نمیکند و نیز میفرماید از آه ستمدیده بترسید گرچه کافر باشد؛ زیرا بین دعای مظلوم و اجابت خدا حجاب و حائلی وجود ندارد. اگر این خدمتگزار کوچک مردم، در این ستمی که بر این ستمدیدگان رفته، قصور یا تقصیری داشته باشد، امیدوارم این ستمدیدگان ما را مورد عفو و بخشش کریمانه خود قرار دهند. اذعان به قصور در دنیا بهتر از گرفتاری آخرت است که سیدالشهدا(ع) فرمود: «العار اولی من دخول النار» شرمساری و پذیرش سرافکندگی بهتر از گرفتارشدن آتش دوزخ است».
ضرغامی در مطلب قبلی خود متذکر شده بود وقتی از متهمی رفع اتهام می شود، اگر این اتهام اشاعه پیدا کرده باشد باید از متهم اعاده حیثیت شود. او از مجلس خواسته بود قانونی در این زمینه تصویب کند. او نوشته بود: «دستگاههاي امنيتي براي انجام ذاتي مأموريتهاي خود موظف به جلب و بازجويي از افراد مظنون هستند که اين اقدام بايد با حکم قاضي و رعايت شئون اسلامي، اخلاقي و انساني صورت گيرد. طبيعي است که اگر در اين فرايند از افراد مظنون رفع اتهام شد، بايد از آنان عذرخواهي شود و اگر در حاشيه دستگيري، اخبار و شايعاتي عليه آنان ايجاد شده باشد، صراحتا توسط دستگاههاي مربوطه تکذيب شود. پيشنهاد ميکنم مجلس شوراي اسلامي با قيد فوريت مادهواحدهاي در اين خصوص تصويب کند». او با اشاره به بازداشت قیومی نوشته بود: «همه دستگاههاي اطلاعاتي، امنيتي و قضائي هم به اين نتيجه رسيدند که ايشان (قیومی) بيگناه است ولي هيچکس حاضر نيست اين بيگناهي را مکتوب کند که او بتواند به حيات طبيعي و ادامه خدمت خود برگردد. ايکاش حمايتهايي که از برخي متهمان وابسته به آنان ميشود از اين مديران بيپشتوانه هم صورت ميگرفت».
بعد از آن بود که علوی به عنوان اولین وزیر اطلاعات تن به عذرخواهی و طلب عفو و بخشش داد. در این میان چند وقتی است که فضای حلالیتخواهی در شرایط سیاسی کشور راه افتاده است. پیشتر آیتالله حائریشیرازی هم که در بستر بیماری است، از رئيس دولت اصلاحات و حجتالاسلام ریشهری به واسطه سخنانش در آستانه انتخابات خرداد ٩٦ طلب حلالیت کرده بود. بعد از آن حلالیتگرفتن به هشتگی در فضای مجازی تبدیل شد و مخاطبان با یادآوری برخی موضوعات روز یا گذشته، حلالیت را هشتگ زدند.
روسها به تجار ايراني اعتماد ندارند
اسدالله عسگراولادي رييس اتاق مشترك ايران و روسيه طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: رابطه ايران و روسيه، رابطهاي قابلقبول است؛ اما حجم مبادلات از نظر صادرات خيلي پايين است. ما سال گذشته حدود ٤٠٠ ميليون دلار صادرات به روسيه داشتيم و حجم واردات ما از اين كشور حدود يكميليارد و ٥٠٠ ميليون دلار است؛ اين نسبت يعني ٢٠ درصد از حجم مبادلات ما سهم صادرات و ٨٠ درصد آن سهم واردات است كه اين رقم اصلا رقم قابلقبولي نيست. روسيه در اروپاي شرقي بزرگترين كشور مصرفكننده مواد غذايي است و از نقاط مختلف دنيا واردات دارد؛ اما ايران در اين زمينه جايگاه خوبي ندارد. مبادلات ما با روسيه در مقايسه با كشورهاي همسايه از همه كمتر است. شرايط بانكي (نميتوانيم نقلوانتقال بانكي با روسيه داشته باشيم)، مالي (ريال و روبل در دو كشور متزلزل است و بايد بين بانك مركزي اين دو كشور قرارداد مالي-پولي بسته شود)، حملونقل و همچنين مشكلات صدور رواديد بر سر راه توسعه روابط تجاري دو كشور است؛ بهويژه صدور رواديد تجاري كه بارها اين مشكلات را در حضور وزراي روسي گفتهايم اما حل نشده است. تجار ايراني با شهرهاي جنوبي روسيه در ارتباط هستند؛ شهرهايي چون آستراخان، ساراتوف، لنينگراد، كالينينگراد، ولگوگراد و مسكو بازار كالاي ايراني هستند.
البته اگر شرق روسيه شامل جنوب شرقي هم باشد، شهر آستاراخان در آنجا در اين محدوده براي ما مهم است. مهمترين چالش تجار سياستهاي گمركي روسيه است و عبارتند از: «سيستم ارزشگذاري بالاي كالاهاي ايراني در گمرك روسيه»، «ضعف در بازاريابي و شناسايي ظرفيتهاي بازاري روسيه»، «فقدان استانداردهاي بهداشتي مشترك»، «مشكلات مربوط به اخذ رواديد»، «كشش تقاضاي مصرفكنندگان روسي به كالاهاي اروپايي» و «عدم اعتماد دوسويه بين تجار دو كشور» چالشهاي عمده صادركنندگان ايراني در مراوده با روسيه است.» در عين حال در چهار نوع سيستم حملونقل يعني سيستم هوايي، دريايي، ريلي و كاميوني ايرانيان براي سفر به روسيه مشكلدارند. خط كشتيراني ايران از انزلي به آستراخان ممكن است و تجار بايد كالاي خود را به انزلي منتقل كرده و بعد به روسيه صادر كنند. راننده كاميونها مشكل دريافت ويزا دارند. خطوط ريلي در ايران در خدمت تجارت نيست و سيستم هوايي ما مشكلاتي دارد. از طرفي ايران هواپيماي باري به روسيه ندارد و هواپيماي مسافربري هم فقط به مسكو پرواز ميكند درحاليكه تجارت با روسيه فقط در شهر مسكو انجام نميشود. ما بايد بتوانيم به شهر آستراخان و جنوب روسيه پرواز مستقيم داشته باشيم. در حالي كه حجم مناسبات ما با كشورهاي همسايه جنوبي، عراق و افغانستان بيشتر از روسيه است، اعتماد بهتري ميان ما با آنها وجود دارد اما هنوز در گمركات استانهاي مختلف روسيه به تجار ايراني اعتماد نميشود.