از اواخر بهمن ماه سال گذشته بود که شیوع ویروس کرونا رسما در کشور اعلام و بعد از آن تاریخ تلاش شد تا از تجمع مردم در بسیاری از مکان های پرتردد از جمله بانک ها جلوگیری شود.
به گزارش بورس تابناک، همچنین مسئولین تلاش‌های لازم را انجام دادند تا جایی که می شود کار‌ها مجازی انجام و از حضور فیزیکی مردم جلوگیری شود؛ اما برخی نهاد‌ها گویا در این شرایط کرونایی، تمایلی به انجام فعالیت‌ها به صورت مجازی ندارند که از آن جمله می‌توان به شرکتهایی که دریافت سود خود را منوط به حضور فیزیکی سهامداران در بانک‌ها کرده اند، اشاره نمود. این در حالی است که شرکت‌ها می‌توانند برای واریز سود سهامداران از سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) استفاده کنند.
سامانه سجام چیست؟
به موجب قانون سازمان بورس و اوراق بهادار، تمامی افرادی که قصد فعالیت و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را دارند، ملزم به ثبت نام در سامانه سجام و پیمودن مراحل احراز هویت در این سامانه هستند. سامانه جامع اطلاعات مشتریان با عنوان سامانه سجام در سال ۱۳۹۷ به منظور ثبت و نگهداری اطلاعات فعالان بورس به وجود آمد.
همچنین یکی از دلایل تاسیس سامانه سجام، واریز سود مجمع شرکت‌های بورسی به حساب سهامداران مشمول بوده، اما به دلیل الزامی نبودن، شرکت‌های مختلف، واریز سود مجمع را از طریق سجام انجام نمی‌دهند. این موضوع در حالی است که هنگام ثبت نام و برای ورود به بورس، در سامانه سجام، شماره شبا برای واریز سود مجمع از مردم دریافت می‌شود.
در سال ۹۹ چند شرکت سود سهام خود را از طریق سجام واریز کردند؟
حسین فهیمی مدیر عامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی طی مصاحبه‌ای در ۲۰ مهر ۱۳۹۹ در پاسخ به اینکه تاکنون سود سهام چند شرکت در سال ۹۹ از طریق سامانه سجام و توزیع سود توسط سمات انجام شده است، گفت: در نیمه نخست امسال، ۳۶ شرکت توزیع سود خود را به ارزش بیش از ۱۵ هزار و ۸۱۵ میلیارد ریال از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی انجام دادند.
وی افزود: این ۳۶ شرکت عبارتند از؛ شرکت‌های تامین سرمایه امید، سپه، پرداخت الکترونیک سامان کیش، قند نیشابور، ارتباطات سیار ایران، پتروشیمی خراسان، تندگویان، آهن و فولاد ارفع، بورس انرژی ایران، خدمات انفورماتیک، سیمان ارومیه، مجتمع تولید گوشت مرغ ماهان، تامین سرمایه بانک ملت، پتروشیمی مبین، پلیمر آریا ساسول، عطرین نخ قم، پتروشیمی نوری، فرابورس، معدنی و صنعتی گل گهر، بیمه کوثر، پتروشیمی قائد بصیر، شیشه رازی، پتروشیمی فناوران، نفت ایرانول، بیمه آسیا، غلتک سازان سپاهان، گروه مالی مهر آیندگان، فجر انرژی خلیج فارس، نوش مازندران، پتروشیمی پارس، امیر کبیر، صنایع بهشهر، بانک خاورمیانه، بیمه نوین، ملی صنایع مس ایران و سیمان بجنورد؛ این تعداد در مقایسه با شرکتهایی که در بازار سرمایه حضور دارند بسیار اندک به نظر می‌رسد.
چرا شرکت ها تمایلی به واریز سود از طریق سجام ندارند؟
سه دلیل عمده برای عدم واریز سود از طریق سامانه سجام برشمرده و در ادامه به آن ها اشاره می شود.
اولین دلیل این که بسیاری معتقدند نفع چند هزار میلیارد تومانی شرکت ها از عدم واریز سود شرکت ها از طریق سجام باعث این اتفاق شده است. هنگامی که شرکت ها سود توزیع می کنند و آن را قرار است از طریق بانک ها پرداخت کنند، بسیاری از سهامداران به دلیل آن که سود شرکت آنقدری نیست که ارزش مراجعه به بانک را داشته باشد، قید این سود را می زنند و این سود در نهایت به جیب شرکت ها بازمی گردد.
دومین دلیل، نبود زیرساخت های مناسب است. شاهین چراغی، عضو شورای عالی بورس طی مصاحبه ای در این باره گفت: مهم‌ترین مشکل و مانع بر سر راه واریز سود سهام سهامداران از طریق سامانه سجام و شماره حساب شبای سهامداران، این است که بین سامانه‌های پیش از معاملات یعنی همان سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) و سامانه هنگام معاملات یعنی سامانه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) و همچنین سامانه پس از معاملات یعنی سامانه موجود در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه (سمات) ارتباط قوی و آنلاین وجود ندارد و مهم‌ترین دلیل اینکه در روزهای شلوغ معاملات هسته معاملات دچار مشکل می‌شود، همین مساله است.
سومین دلیل و عمده ترین دلیل شاید نبود الزام قانونی برای واریز سود شرکت‌ها از طریق سامانه سجام است. همایون دارابی کارشناس بازار سرمایه در این باره به خبرنگار بورس تابناک گفت: متاسفانه هنوز الزام قانونی قوی برای الزام واریز سود از طریق سامانه سجام وجود ندارد. وی افزود: با این حال برخی شرکت‌ها داوطلبانه این کار را انجام می‌دهند.
راهکار چیست؟
دارابی در این زمینه گفت: امیدواریم با اصلاح قانون تجارت یا اصلاح قانون بازار سرمایه الزام قانونی قوی برای واریز سود از طریق سامانه سجام پیش بینی شود. وی در پاسخ به این پرسش که آیا می توان در آینده نزدیک شاهد این اتفاق بود که سودها از طریق سامانه سجام واریز شود، گفت: زیرساخت های لازم برای انجام این کار وجود دارد ولی همان گونه که عرض کردم آن الزام قانونی برای انجام این کار وجود ندارد.
سخن پایانی
همان گونه که عنوان شد، شاید عمده ترین دلیل عدم واریزی سود شرکت ها از طریق سامانه سجام، نبود الزام قانونی برای انجام این کار است؛ بنابراین در این شرایط کرونایی که ترجیح بر این است مردم کمتر در مکان های عمومی حضور پیدا کنند و همچنین رسیدن سهامداران به حق قانونی خود، بهتر است نهادهای ذی ربط با اصلاح قوانین موجود از جمله قانون تجارت، این الزام قانونی برای انجام این کار را به وجود بیاورند. شاید در اوضاع کنونی، یکی از اصلی ترین وظایف نهادهای حاضر، پیگیری همین مساله باشد.
چون اکثر شرکتهایی که نمی خواهند از طریق سجام واریز کنند ذاتا دزد هستند و از این کانال هم می خواهند سودهای خرد را که برای آنها مبلغ کلان است بالا بکشند. شرمشان باد. 
نهادهای ذی ربط با اصلاح قوانین موجود از جمله قانون تجارت، این الزام قانونی برای انجام این کار را به وجود بیاورند. شاید در اوضاع کنونی، یکی از اصلی ترین وظایف نهادهای حاضر، پیگیری همین مساله باشد. 