یک تهدید جدی برای آینده بورس

به زعم تعدادی از کارشناسان نامتقارن شدن محدودیت دامنه نوسان در معاملات هفته های اخیر ریسک جدیدی را برای بازار سرمایه ایجاد کرده است. البته تصمیماتی همچون افزایش سهم سهام در سبد دارایی صندوق ها با درآمد ثابت نیز تا حدودی می تواند این ریسک را کاهش دهد.

شکور علیشاهی کارشناس بازار سرمایه معتقد است: در صورتی که این ریسک در بازار سرمایه کاهش پیدا نکند، سهامداران از بورس خارج شده و سرمایه خود را به سایر بازارها مانند رمزارزها وارد خواهند کرد که این مساله می تواند ریسک های بیشتری را برای آنها به همراه داشته باشد. 

 به عنوان اولین سوال بفرمایید، مساله محدودیت نامتقارن دامنه نوسان که چند هفته ای است در بورس اجرایی شده است را چگونه ارزیابی می کنید؟

 تصمیم جدید سازمان بورس در خصوص صندوق ها با درآمد ثابت می تواند تا حدودی وضعیت را تغییر دهد؟

علیشاهی: تصمیم جدید سازمان بورس در خصوص افزایش سهم خرید سهام در صندوق ها با درآمد ثابت یک تصمیم خوب است. اما باید دید در زمان حاضر آیا این صندوق ها شروع به انجام معامله می کنند یا خیر. یا دستورالعمل بعدی مبنی بر خرید از صف های فروش توسط این صندوق ها نیز می تواند نکته مثبت دیگری باشد. در صورتی که این صندوق ها به صورت بلوکی معامله می کردند، تنها به نفع شرکت ها می شد که سهام خود را واگذار کرده اند. اما در حال حاضر باید از سهامداران این خریدها را انجام دهند که می تواند بسیار مفید باشد.

* در صورت برداشته شدن محدودیت ها بازار راه خود را پیدا می کند

نکته قابل توجه درخصوص این دستورالعمل ها که بازار سرمایه واکنش جدی به ان نشان نمی دهد، چیست؟

علیشاهی: نکته قابل تامل در بازار سرمایه و البته همه بازارهای مالی مساله اجبار است. با مجبور کردن نهادهای مالی به کاری نمی توان امیدوار بود که برگشت بازار و یا دوران رشد آن تداوم چندانی داشته باشد. به نظر من، بازار را باید رها کنند تا خود بازار مسیر و سمت و سوی خود را مشخص کند. معامله گران در هر بازاری بهترین تعیین کننده برای آن بازار هستند. در صورتی که بازار را آزاد بگذارند، سهم های ارزنده رشد خود را آغاز خواهند کرد و خود را از سهم های غیر ارزنده جدا خواهند کرد.

 این دامنه نامتقارن نوسان، چرا نتوانست بازار را به واکنش مثبت وادار کند؟

علیشاهی: با نامتقارن شدن دامنه و منفی 2 درصدی که در حد پایین آن لحاظ شده است، سهم ها حجم نمی خورند و فشار فروش انها تخلیه نمی شود. برخی از سهم ها الان هم گران هستند و باید پایین تر بیایند تا به نقطه تعادلی برسند. در این شرایط بازار برای سهامداران حقیقی کسل کننده می شود و در این شرایط پول خارج شده به سمت بازارهای موازی مانند طلا، ارز، رمزارز وارد خواهد شد. افراد ریسک پذیر در این شرایط کسل کننده بورس، با ضرر هم که شده سهم خود را می فروشند و وارد بازارهای دیگر می کنند.

* هر محدودیتی در بورس، بازار را خراب می کند

 این مساله درباره دامنه نوسان صدق می کند یا منظور شما هر نوع محدودیتی است؟

علیشاهی: دامنه نوسان و کلا هرگونه محدودیتی که برای بازار ایجاد می شود، باعث خراب شدن بازار خواهد شد. بنده با این محدودیت ها به شدت مخالف هستم. علاوه بر این محدودیت ها، دخالت هرگونه شخص ثالث در بازارهای مالی می تواند روند آن را با مشکل مواجه کند. این محدودیت ها و دخالت ها مکانیسم بازار را به هم می ریزد. دامنه نوسان متفارن مثبت 5 درصد و منفی 5 درصد نیز مکانیسم بازار را به هم می ریخت. اما وضعیت فعلی خیلی بدتر از قبل است. دامنه نوسان سبب می شود سهم ها به تعادلشان نرسند و افراد در صف خرید و فروش قرار می گیرند. یعنی تشکیل صف های خرید و فروش نتیجه وجود دامنه نوسان است. مشکل دیگری که دامنه نوسان برای بازار سرمایه ایجاد کرده است، مساله بدون تحلیل شدن بازار است. افراد وقتی می بینند سهمی در صف خرید قرار گرفته است، فکر می کنند این نماد، سهم ارزنده ای است و همه به صف خرید می روند و وقتی سهمی در صف فروش قرار گرفت، همه از ترس اینکه دیگر نتوانند آن سهم را بفروشند به صف فروش می روند. این نتیجه خالی نشدن هیجانات و وجود دامنه نوسان است.

یعنی در صورتی که بازار با محدودیت مواجه شده است، دیگر نمی توان بازار سرمایه را تحلیل کرد؟

علیشاهی: در صورتی که صف های خرید و فروش وجود نداشت، به هیچ عنوان افراد بدون تحلیل معامله نمی کردند و رفتار هیجانی در بازار سرمایه ایران کاهش پیدا می کرد.  اگر این صف ها تشکیل نمی شد، زمانی که افراد بدون تحلیل خرید و فروش انجام می دادند، ممکن بود مقدار بالایی ضرر کنند، در این وضعیت سهامداران به دنبال تحلیل و معامله طبق نمودارهای تحلیلی و مشورت گرفتن از افراد صلاحیت دار و با تجربه می رفتند.

* روند فعلی بازار را نباید به گردن سهامدار خرد بندازیم

در این بازار، نقش هیجانات در تشکیل صف ها را چقدر می دانید؟

علیشاهی: در چند ماه اخیر که بازار از حالت ریزش خارج شد، هیجانات سهامداران جدید به شدت کاهش پیدا کرد. بازار افراد را به هر سمتی که خودش می خواسته کشانده و افراد تازه وارد تنها دنباله رو بوده اند. نمی توان گفت در جریان معاملات ماه های گذشته، هیجان در بازار را به عنوان لیدر و مسوول بی ثباتی در بازار سرمایه معرفی کرد. به هیچ عنوان نباید ماجراهای این چند ماه در بازار سرمایه را به گردن سهامداران خرد و حقیقی انداخت که به دلیل نداشتن تحلیل و هیجاناتت وضعیت بازار را خراب کرده اند. این سهامداران می خواستند در دریای بورس موج سواری کنند که به شت متضرر شدند. علت این مساله را نیز می توان برخی قوانین حاکم بر بورس و دستورالعمل های بدون مطالعه دانست. البته نباید ناآگاهی این افراد از روند معاملات در بورس را نیز نادیده گرفت. اما نقش این مساله در سایر مسائل بسیار کم است.

* ریزش بازار ربطی به فروش اوراق دولت ندارد

نقش دولت در این زمینه و فروش اوراق بدهی چقدر است؟

علیشاهی: دولت باید کسری بودجه خود را از هر طریقی تامین مالی کند. در سال جاری نیز دولت این کسری بودجه و منابع مالی خود را از طریق بازار سرمایه تامین کرده است. زیاد نباید دولت را مقصر دانست که بازار به دلیل فروش اوراق ریخته شد. البته در این بین دولت بی تدبیری هایی نیز داشته است. اما اینکه همه اتفاقات چند هفته اخیر را بخواهیم به فروش اوراق نسبت بدهیم، مساله چندان درستی نیست. بالاخره این مساله در بازار سرمایه و معامله سهام تاثیر دارد و نباید از تاثیر آن گذشت. معمولا اوراقی که سود ثابت دارند در بازاری که راکد است و معامله چندانی در آن صورت نمی گیرد، خریدار بیشتری دارد.

کاهش نرخ بهره بانکی می تواند مشکلات بورس را حل کند؟

علیشاهی: نکته اصلی بازار سرمایه این است که افراد می توانستند روزی 5 درصد در گذشته سود کنند. حالا این رقم به 6 درصد رسیده است. یعنی در گذشته عرض یک هفته می توانستند سود یک سال را کسب کنند. بنابراین نرخ سود 20 درصدی را رقیب بازار سرمایه دانست. تورم هم که بسیار بالاتری از این حرف هاست. پس افراد حاضر نمی شوند که پول خود را به بانک ها بسپرند. البته این مساله برای افراد ریسک گریز صدق نمی کند. آنها به دنبال یک سود معقول و با اطمینان هستند. اما افراد ریسک پذیر در بورس سرمایه گذاری می کنند و البته که بازار به یک حالت رکودی دچار شده است، بازارهای دیگر مانند رمزارزها توانسته است، پول این افراد را جذب کند. اگر تورم ما زیر 20 درصد برسد، شاید بانک گزینه مناسب تری برای سرمایه گذاری برای افراد ریسک گریز باشد که در حال حاضر این مساله نمی تواند رخ دهد.

* افزایش تورم ارتباطی با بورس ندارد

 در ماه های اخیر برخی از تحلیلگران بورس را عامل افزایش تورم می دانستند. در حال حاضر که 6 ماه از سقوط بورس می گذرد، به نظر شما این مساله درست بود؟

علیشاهی: من به هیچ عنوان این موضوع که بورس عامل تورم بوده است را نمی‌پذیرم. اصلا این حرف کاملا بدون اساس است. ممکن است قدرت خرید برخی از افراد در جامعه که در بورس حضور دارند در برهه های زمانی که بورس رشد سریعی داشته است، افزایش پیدا کرده باشد، اما اینکه گفته می شد در گذشته، بورس عامل تورم در جامعه بوده است، اساسا اشتباه بوده است.

در حال حاضر نیز قدرت خرید افراد به واسطه کاهش نقدشوندگی در بازار سرمایه کاهش پیدا کرده است. در ماه های گذشته که بورس در حال ریزش بوده است، چرا تورم کاهش پیدا نکرده است. در بورس در ماه های اخیر همه ضرر کردند. آیا قیمت ها کاهش پیدا کرد. بازار حدود 45 درصد با کاهش شاخص و در برخی نمادها حدود 80 درصد کاهش قیمت مواجه شد، آیا تورم کاهش پیدا کرد. پس در زمان بالا رفتن هم نباید تورم را به افزایش قیمت نمادها در بورس ارتباط بدهیم.

* باید هرچه سریعتر مشکل نقدشوندگی سهم ها را برطرف کرد

 شما از ریسک جدید بازار سرمایه با عنوان ریسک کاهش نقدینگی صحبت کردید. این مساله چه تاثیراتی بر بورس دارد؟

علیشاهی: بله. یکی از ریسک هایی که در هفته های اخیر بسیاری از سهامداران را با مشکل مواجه کرده است، همین نقدشوندگی بازار سرمایه است. یعنی افراد در صف های فروش قرار گرفته و نمی توانند سهام خود را بفروش برسانند. این مساله در حدود 80 درصد سهم های بازار قابل مشاهده است. کلا این دامنه نوسان که صف های فروش را ایجاد کرده است، در حال حاضر بزرگترین ضرر را به سهامداران زده است. در حال حاضر گفته می شود، افراد منفی کمتری نسبت به 5 درصد قبل می خورند، این مساله درست است. اما زمانی که بازار با رکود مواجه شده و هیچ خرید و فروشی انجام نمی شود، نباید ریسک جدید به سهامداران وارد کنیم.  یعنی در صورتی که این مشکل نقدشوندگی که ویژگی اساسی بازار سرمایه ایران بود، به سرعت حل نشود، می تواند تهدیدی برای آینده بازار باشد.

انواع و اقسام ریسک در بازار سرمایه وجود دارد. سازمان بورس مدعی است که ریسک منفی خوردن را کاهش داده است. اما ریسک نقدشوندگی را بسیار بالا برده است. سهامداران از ترس اینکه این وضعیت ادامه داشته باشد، در صف های فروش قرار می گیرند و با هر قیمتی سهم خود را می فروشد و پول خود را از بازار سرمایه خارج می کند. بازار ارز، بازار طلا، بازار فارکس و بازار رمز ارز می تواند هدف آنها باشد. باید بررسی شود در همین مدت چقدر از سرمایه های مردم وارد بازارهای خارجی شده است. بازارهایی که برخی ریسک های بورس ایران را ندارند و ممکن است که افراد بتوانند در کوتاه مدت سود خوبی کسب کنند و اما در بلندمدت این بازارها می تواند بسیار خطرناک باشد. این پول ها می توانست وارد بورس ایران شود و یا حداقل پولی از بورس خارج نشود. اما با تصمیمات عجولانه و تصمیماتی که به آینده آن اصلا فکری نشده بود، ریسک بازار سرمایه کشور را به شدت افزایش دادند و از این طریق پول هایی که می توانست چرخه اقتصاد کشور خودمان را به چرخش در بیاورد، وارد بازارهای مالی خارجی شد. نادیده گرفته شدن مبانی اولیه اقتصاد در بازار سرمایه سبب اتفاقات اخیر در بورس شده است.

ورود پول به سایر بازارها مانند بازار رمزارزها چه تبعاتی می تواند داشته باشد؟

علیشاهی: در خصوص بازارهای مالی دیگر و از جمله بازار رمزارزها باید گفت نوسان این بازارها به شدت زیاد است و برای افرادی که تازه کار هستند می تواند بسیار خطرناک باشد. افراد بسیار پرریسک باید وارد این بازارها شوند و می تواند برای اینگونه سرمایه گذاران فضای مناسبی برای سرمایه گذاری باشد. ضمن اینکه این رمزارزها پایه و مبانی آنها یک سری الگوریتم های کامپیوتری است که ممکن است روزی برسد که همه مسائل این الگوریتم ها حل شود و دیگر این رمزارز ارزش دیگری نخواهد داشت. ولی به صورت کلی دنیا در حال حرکت به این سمت است که از این رمزارزها استفاده کند و بتواند آن را به عنوان یک دارایی و وسیله مبادله حتی بین کشورها بپذیرد. کلا ورود به این بازار را منع نمی کنم. ولی افراد باید بدانند که اگر وارد این بازار می شوند که سود خوبی دارد، ممکن است متحمل زیان هم بشوند و باید ریسک این مساله را بپذیرند.

منبع: فارس