تحولات اخیر لبنان و درگیری‌های منطقه‌ای بار دیگر توجه به نیرو‌های محور مقاومت ، از جمله حزب‌الله لبنان، را در مرکز توجه قرار داده است. این نیرو‌ها که در برابر رژیم‌های غرب‌گرا عمل می‌کنند، همواره یکی از ابزار‌های اصلی میدان و دیپلماسی جمهوری اسلامی برای صدور انقلاب و پیگیری آرمان‌های اسلامی بوده‌اند. اما نکته‌ای که در این بحث همواره مطرح است، “دوگانه آرمان انقلاب و منافع ملی” است که گاهی تضاد‌ها و تفاوت‌هایی را در رویکرد سیاست‌مداران ایرانی به وجود می‌آورد.
دوگانه آرمان انقلاب و منافع ملی
از همان روز‌های نخست انقلاب اسلامی، “صدور انقلاب” یکی از اهداف اصلی و کلیدی نظام جمهوری اسلامی بود. ایران با حمایت از گروه‌های نیابتی در منطقه به‌ویژه در لبنان و فلسطین، همواره در تلاش بوده تا پیام انقلاب اسلامی را به سراسر جهان اسلام و فراتر از آن انتقال دهد.
با این حال، “حفظ نظام” به عنوان اصلی که "از اوجب واجبات" است، نیز همواره نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک داشته است. آنچه باید در نظر داشت این است که حتی این اصل مهم، “در راستای تداوم صدور انقلاب” تعریف می‌شود؛ یعنی تا زمانی که نظام پابرجا باشد، صدور انقلاب نیز ادامه خواهد داشت. به همین دلیل، ایران همواره تلاش کرده تعادل بین “حفظ منافع ملی" و" آرمان‌های انقلابی" را حفظ کند.
اما فاصله‌های ایدئولوژیک و سیاسی میان طیف‌های مختلف در داخل ایران نیز در این زمینه تأثیرگذار است. معمولاً برای نیرو‌های اصلاح‌طلب، "حفظ منافع ملی" اهمیت بیشتری دارد و در مواقع بحران، این نیرو‌ها به منافع ملی اولویت می‌دهند. این در حالی است که نیرو‌های "اصولگرا" تا زمانی که بحران به حد نهایت نرسد، همچنان به دنبال پیگیری آرمان‌های انقلاب و صدور آن هستند. این تفاوت‌های رویکردی باعث می‌شود که در مواقع حساس، نگاه‌های متفاوتی نسبت به نقش نیرو‌های نیابتی در سیاست خارجی ایران وجود داشته باشد.
راهکار برای نزاع اخیر اسرائیل
با توجه به افزایش تنش‌ها میان اسرائیل و نیرو‌های مقاومت در فلسطین و لبنان، راهکار‌های متعددی برای کاهش بحران و جلوگیری از درگیری بیشتر مطرح شده است. یکی از موثرترین این راهکارها، ایجاد یک جبهه اسلامی یکپارچه است که از ابزار‌های دیپلماتیک و حقوقی برای فشار بر رژیم صهیونیستی استفاده کند، بدون آنکه تمرکز بر حمایت نظامی از گروه‌های مقاومت داشته باشد.
علاوه بر این، افزایش فشار‌های بین‌المللی بر سازمان ملل و دیگر نهاد‌های جهانی می‌تواند منجر به ورود نیرو‌های حافظ صلح به مناطق درگیر، از جمله جنوب لبنان و سرزمین‌های اشغالی شود. این نیرو‌ها می‌توانند نقش مهمی در کاهش تنش‌ها ایفا کرده و فرصت‌هایی برای "مذاکرات صلح" ایجاد کنند.
در نهایت، جمهوری اسلامی ایران باید همواره میان "آرمان‌های انقلاب" و "منافع ملی" خود تعادلی برقرار کند. هرچند صدور انقلاب و حمایت از محور مقاومت از اصول کلیدی سیاست خارجی ایران بوده است، اما در شرایط بحرانی، "حفظ نظام" و "منافع ملی"می‌تواند بر این آرمان‌ها اولویت یابد. در این میان، تفاوت‌های رویکردی میان نیرو‌های سیاسی داخل ایران نیز می‌تواند بر نحوه برخورد با این موضوع تأثیرگذار باشد.
صالح العطار/دانش آموخته علوم سیاسی
