بزرگ‌ترین و فاجعه‌بارترین انفجار‌های تاریخ جهان

به گزارش تابناک، ، انفجارهای بزرگ تاریخ بشری اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی عمیقی برجای گذاشته‌اند. بررسی این حوادث نشان می‌دهد که ایمنی، مدیریت بحران و توجه به استاندارد‌های جهانی می‌توانند از وقوع چنین فجایعی جلوگیری کنند. با این حال، تاریخ نشان داده که بشر هنوز راه درازی برای یادگیری از اشتباهات گذشته خود در پیش دارد.

در این مقاله به بررسی بزرگ‌ترین انفجار‌های تاریخ بشر می‌پردازیم که برخی از آنها به دلیل خطای انسانی، برخی به دلیل بلایای طبیعی و برخی دیگر به‌صورت عمدی رخ داده‌اند. این فجایع نه‌تنها تلفات جانی و مالی سنگینی به همراه داشته‌اند، بلکه اثرات بلندمدتی بر جوامع و محیط‌زیست گذاشته‌اند.  

۱. انفجار اتمی هیروشیما و ناکازاکی: سیاه‌ترین فاجعه جنگ جهانی دوم

در اوت ۱۹۴۵، ایالات متحده با دستور رئیس‌جمهور هری ترومن دو بمب اتمی به نام‌های «پسر کوچک» (Little Boy) و «مرد چاق» (Fat Man) را بر شهر‌های هیروشیما و ناکازاکی ژاپن انداخت. این بمباران‌ها که در تاریخ ۶ و ۹ اوت رخ داد، به کشته شدن ۹۰،۰۰۰ تا ۱۶۶،۰۰۰ نفر در هیروشیما و ۶۰،۰۰۰ تا ۸۰،۰۰۰ نفر در ناکازاکی منجر شد.

حدود نیمی از این تلفات در همان روز اول به دلیل شدت انفجار و حرارت شدید رخ داد و باقی‌مانده تا پایان سال ۱۹۴۵ بر اثر تشعشعات رادیواکتیو جان باختند. گزارش کمیسیون تلفات بمب اتمی (ABCC) نشان می‌دهد که بسیاری از قربانیان در فاصله کمتر از ۲،۰۰۰ متری مرکز انفجار بودند و به دلیل سندرم حاد تشعشع (ARS) در عرض ۲۰ تا ۳۰ روز درگذشتند. این انفجار‌ها تنها استفاده از سلاح هسته‌ای در یک درگیری مسلحانه در تاریخ بشر باقی مانده‌اند و همچنان موضوع بحث‌های اخلاقی، قانونی و نظامی هستند.

۲. انفجار هالیفاکس: بزرگ‌ترین فاجعه غیرهسته‌ای زمان خود

در تاریخ ۶ دسامبر ۱۹۱۷، در بندر هالیفاکس کانادا، برخورد دو کشتی SS Imo و SS Mont-Blanc که حامل ۲،۶۵۳ تن مواد منفجره (عمدتاً اسید پیکریک) بود، انفجاری عظیم به قدرت ۲.۹ کیلوتن TNT ایجاد کرد. این انفجار ۱،۹۵۰ نفر را کشت، ۹،۰۰۰ نفر را زخمی کرد و منطقه‌ای به وسعت ۱.۶ کیلومتر مربع را نابود کرد. سونامی ۱۸ متری ناشی از جابجایی آب بندر، خسارات را تشدید کرد. این انفجار تا آن زمان بزرگ‌ترین انفجار غیرهسته‌ای تاریخ بود و صدای آن تا فاصله ۲۰۷ کیلومتری در کیپ برتون شنیده شد. بازسازی منطقه ریچموند هالیفاکس پس از این فاجعه به‌عنوان فرصتی برای مدرن‌سازی شهر انجام شد.

  این انفجار بزرگ‌ترین انفجار غیرهسته‌ای تا آن زمان بود و معیار‌های پنج‌گانه (تعداد تلفات، قدرت انفجار، شعاع تخریب، مقدار مواد منفجره و ارزش اموال تخریب‌شده) آن را بی‌رقیب می‌کند.

۳. انفجار چرنوبیل: فاجعه‌ای که هنوز نفس می‌کشد
در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶، رآکتور شماره ۴ نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در اوکراین منفجر شد. این انفجار که ۴۰۰ برابر قوی‌تر از بمب هیروشیما بود، مواد رادیواکتیو را در سرتاسر اروپا پخش کرد. شهر پریپیات به یک شهر متروکه تبدیل شد و هزاران نفر بر اثر تشعشعات جان باختند یا دچار بیماری‌های مزمن شدند.

گزارش آژانس انرژی هسته‌ای (NEA) نشان می‌دهد که آلودگی آب‌های زیرزمینی با استرانسیوم-۹۰ (۹۰Sr) همچنان یک نگرانی است و ماهی‌های آلوده در دریاچه‌های منطقه ممکن است برای دهه‌ها مشکل‌ساز باشند. این فاجعه بزرگ‌ترین حادثه هسته‌ای تا آن زمان بود  ؛ گزارش NEA نشان می‌دهد که آلودگی زیست‌محیطی همچنان ادامه دارد و نیاز به برنامه‌های بازسازی برای جذب نیروی کار جوان به منطقه وجود دارد.

۴. آزمایش ترینیتی: آغاز عصر هسته‌ای

در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۵، اولین بمب هسته‌ای جهان با نام «ابزار» (The Gadget) در بیابان نیومکزیکو آمریکا آزمایش شد. این انفجار با قدرت ۲۲ کیلوتن TNT زمین را به شیشه سبز رادیواکتیو (معروف به تریتینیت) تبدیل کرد و کوه‌های اطراف را با رنگ‌های بنفش و سفید درخشان کرد. آزمایش ترینیتی که پیش‌زمینه بمباران هیروشیما و ناکازاکی بود، نقطه عطفی در تاریخ بشر محسوب می‌شود و عصر هسته‌ای را آغاز کرد. این انفجار بزرگ‌ترین انفجار غیرجنگی تا آن زمان بود.

۵. انفجار تونگوسکا: رازآلودترین انفجار طبیعی
در ۳۰ ژوئن ۱۹۰۸، در منطقه تونگوسکا در سیبری روسیه، یک شهاب‌سنگ با قطر تقریبی ۵۰ تا ۱۰۰ متر در ارتفاع ۶ تا ۱۰ کیلومتری منفجر شد. این انفجار با قدرتی معادل ۱۰ تا ۱۵ مگاتن TNT (حدود ۱۸۵ برابر بمب هیروشیما)، ۸۰ میلیون درخت را در مساحتی به وسعت ۲،۰۰۰ کیلومتر مربع ریشه‌کن کرد. گرمای انفجار تا فاصله‌های دور احساس شد، اما به دلیل دورافتاده بودن منطقه، هیچ تلفات انسانی ثبت نشد. این رویداد همچنان یکی از загадочок‌ترین انفجار‌های طبیعی تاریخ است.

۶. فوران کوه تامبورا: سالی که تابستان گم شد
در ۱۵ آوریل ۱۸۱۵، فوران کوه تامبورا در اندونزی یکی از بزرگ‌ترین فوران‌های آتشفشانی تاریخ را رقم زد. این انفجار با صدای مهیبی که تا ۱،۵۰۰ مایل دورتر شنیده شد، خاکستر عظیمی را به جو پرتاب کرد و باعث ایجاد «سال بی‌تابستان» در ۱۸۱۶ شد. دمای جهانی کاهش یافت، محصولات کشاورزی نابود شدند و قحطی در بسیاری از مناطق جهان رخ داد. در سال ۲۰۰۴، باستان‌شناسان بقایای یک روستا و پادشاهی مدفون زیر خاکستر را کشف کردند که نشان‌دهنده عمق فاجعه بود.

۷. فاجعه تگزاس: مرگبارترین حادثه صنعتی

در ۱۶ آوریل ۱۹۴۷، کشتی SS Grandcamp در بندر تگزاس سیتی آمریکا که حامل ۲،۳۰۰ تن نیترات آمونیوم بود، منفجر شد. این انفجار با قدرت تخریب عظیم، ۶۰۰ نفر را کشت و ۳،۵۰۰ نفر را زخمی کرد. دو هواپیما در آسمان نابود شدند و پالایشگاه‌های اطراف به کلی تخریب شدند. این حادثه که مرگبارترین فاجعه صنعتی تاریخ شناخته می‌شود، درس‌های مهمی در زمینه ایمنی مواد شیمیایی به همراه داشت.

۸. فاجعه فوکوشیما: زخمی دیگر بر پیکر انرژی هسته‌ای

در ۱۱ مارس ۲۰۱۱، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۹ ریشتر و سونامی متعاقب آن در ژاپن باعث انفجار‌های هیدروژنی در رآکتور‌های نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما دای‌ایچی شد. این فاجعه ۱۵،۶۵۰ کشته، ۶،۰۱۱ مجروح و ۳،۲۷۸ مفقود برجای گذاشت و ۱۲۵،۰۰۰ ساختمان تخریب شدند. این حادثه که بزرگ‌ترین فاجعه هسته‌ای پس از چرنوبیل بود، نگرانی‌های جهانی درباره ایمنی نیروگاه‌های هسته‌ای را افزایش داد.

داده‌های به‌روز نشان می‌دهند که اثرات بلندمدت تشعشعات همچنان بر سلامت بازماندگان تأثیر می‌گذارد و بازسازی منطقه با چالش‌های اقتصادی مواجه است.

۹. انفجار بیروت: سومین انفجار بزرگ تاریخ

در ۴ اوت ۲۰۲۰ (۱۴ مرداد ۱۳۹۹)، انفجار ۲،۷۵۰ تن نیترات آمونیوم در بندر بیروت لبنان، فاجعه‌ای عظیم به بار آورد. این انفجار ۲۲۰ نفر را کشت، ۷،۰۰۰ نفر را زخمی کرد و بیش از ۳۰۰،۰۰۰ نفر را بی‌خانمان کرد. قدرت انفجار معادل ۱.۱ کیلوتن TNT تخمین زده شد و به‌عنوان سومین انفجار بزرگ تاریخ پس از هیروشیما و ناکازاکی شناخته می‌شود. این فاجعه به دلیل سوءمدیریت و بی‌توجهی به ایمنی مواد شیمیایی رخ داد.

۱۰. انفجار بندرعباس: فاجعه‌ ایرانی
در ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴، انفجاری مهیب در بندر شهید رجایی بندرعباس ایران رخ داد که تاکنون طبق آمار رسمی ۲۵ نفر را کشت، ۷۰۰ نفر را زخمی کرد و بیش از ۳۰۰ نفر را بی‌خانمان کرد. آتش‌سوزی شدید ناشی از این انفجار همچنان ادامه دارد و علت دقیق آن هنوز مشخص نشده است. تحقیقات برای شناسایی عوامل این حادثه در جریان است و این فاجعه بار دیگر ضرورت توجه به استاندارد‌های ایمنی در بنادر را یادآوری کرد.